Home ئەرشیف2004 دیسان سەبارەت بەپرۆژەی “بەرەو ریفراندۆم”

دیسان سەبارەت بەپرۆژەی “بەرەو ریفراندۆم”

by Abdulla Mahmud

عبداللةمةحمودdownload (2)

لة دريَذةي ئةو قسةوباسانةي لةسةر ثرِءَذةي ريفراندؤم ئةكريَت ذمارةيةكي زؤر لة رؤشنبيراني ناسيونالستي سةر بةئةحزاب و دةرةوةي ئةحزابي سياسي سةرطةرمي تةئييد يان رةخنةطرتنن لةو ثرؤذةية… كة بةدواي لةدةسةلآت كةوتني رذيمي بةعسدا خراوةتة شةقامي كؤمةلَطاي كوردستانةوة.

خاوةناني رِووبةدةرةوةي ثرؤذةكة لةسةر بنةماي ئةوةي كة ئايندةي خةلَكي كوردستان ناديارة،ترس لة ئايندةي كوردستان هةية،خةريكي تيؤريزةكردني بؤضونةكانيانن و ثاساوي جؤراو جؤر ئةهيَينةوة بؤ ليَكدانةوةكانيان و بةئيدعاي دلَسؤزي بؤ ئايندةي خةلَكي كوردستانةوة،دةيانةويَ خةلَكي، لةدةوري ثرؤذةكةيان سةرطةرم و تةيار بكةن،ئةوانةش كة رِةتي دةكةنةوة بةهةمان ئيدعاي دلَسؤزي نواندنةوة رِةخنةيان لة ثرؤذةكة هةيةو بنةماي رِةخنةكةشيان ئةوةية كة مستةلزةمات ئامادة ني ية،ئةمة ثرؤذةي حزبيَكةوفلآن و فيساري تياية،دوو ئيدارةكة نةبونةتةوة بةيةك،…تاد.

هةردوو لاشيان بةدلَ و بةطيان مؤر ئةدةن لة مةبدةئي ريفراندؤم و لة رِاستاي ثيَشبركيَ بؤ نيشانداني دلَسؤزيان!!، مةبدةئي ريفراندؤميان لة شيَوازو ئةلطؤوة كردؤتة ريَطاضارةو دةرماني دةردةكاني كؤمةلَطاي كوردستان و ئايندةكةي.

باسةرةتا لة مةبدةئي ريفراندؤمةوة دةست ثيَبكةين.هةركةسيَك لة ئةلف و بيَ ي سياسي تيََطةيشتبيَ ئةو حةقيقةتة ئةزانيَت كة ريفراندؤم هةرطيز ريَطاضارة نية و نةبووة،بةلَكو شيَوازو ئةلطؤ و نموزةجيَكة بؤ ضارةسةري طرفتيَكي دياري كراو لة ميَذوويةكي  تايبةتي و لة وولآتي تايبةتدا،زياتريش لةو وولآتانةي سيستةمي ديموكراسي بؤرذوايي زالَة.يان بزوتنةوةي جةماوةري بؤتة طوشاريكي طةورة بةسةردةسةلآتةوة بؤ ضارةسةري طرفتيَك كة كؤمةلَطاي طيرؤدةكردووة،ريفراندؤم وةكو شيَوازيَك بؤ ضارةسةري ئةم طرفتة دياريكراوة هينراوةتة طؤرِ.

لة عيَراقي ذيَردةسةلآتي رِذيَمة يةك لةدواي يةكةكاني عيراق و بةدياري كراويش لة ذيَر سايةي بةعسدا،ض بةوهءَيةوة كة بةعس رِذيَميَكي ديموكراسي”بةمانا بورذوازيةكةيشي” نةبووةو ض بةو هءَيةشةوة كة بزوتنةوةي ناسيونالستي كورد بزوتنةوةيةكي خوازياري ضارةسةري زولَمي نةتةوايةتي سةرخةلَكي كوردستان نةبووة و تةنانةت ثةيوةنديةكي بة ضارةسةركردني ئةو ستةمةوة نةبووة،و بةدريذايي ميَذووي خؤنواندني خوازياري بةش ثيَبران لةو دةسةلآتة ديكتاتؤرية بووة، ئامادة بووة دةيان جار بةسةر لاشةي قوربانياني ذيَر سايةي بةعس و  ئةنفال و كيمياباران و سوتماك كردن و جينؤسايدو ئاوارةيدا بازبدات بؤ وةلآمي ضاو بركييةكي بةعس تا ضةند كورسيةكي دةسةلآتي بةربكةويت،بةو هؤيةوة هةرطيز مةسةلةي ضارةسةري ستةمي نةتةوايةتي بةشيَوازي نيوة ناضلَيش نةهيَنراوةتة ئاراوةو هةردوولا كيَشةي خةلَكي كوردستانيان تةنها وةكو بةردة بازو معامةلة و ساتو سةودا خستؤتة سةر ميَزي طفتوطؤ،بةثيَي هاوسةنطي هيَزيش بةعس ئامادة نةبووة بةش بداتة ئةم ناسيوناليزمة.

لةهةموو ئةو ماوة دورو دريَذةدا،رِوناكبيراني ناسيونالستي كورد،بةوانةوة كة لة بزوتنةوةي كوردايةتيدا خؤيان بةشدار بوون و لة باري ريَكخراوةيةوة لةناو بزووتنةوةكةدا بوون و بةوانةشةوة كة لةدةرةوةي ثةيوةندي ريَكخراوةيي و حزبيدا بوون لةطةلَ ئةم بزوتنةوةية لةهةمان سةرضاوةي ئاسؤي ناسيونالستيدا مةلةيان كردووة ويان بيَدةنط بوون و يان ستايشي بزوتنةوةي ناسيونالستي كورديان بة ووتارو شيعرو ئةدةب و هونةر كردووةو ساتو سةوداي سةرو خةلَكيشيان لةطةلَ بةعس وةكو دةستكةوت دةرخواردي خةلَكي زولَم ليَكراوي كوردستان داوة.

 باسي طةرِانةوة بؤ رِاي خةلَك،رِيفراندؤم،لةدةزطاي بيركردنةوةي بةعس وةهاوكات لةدةزطاي بيركردنةوةي ناسيوناليزمي كوردا بة ئةحزاب و نوسةرو شاعيرو ئةديب و طؤراني بيَذوو ….بؤ ضارةسةركردني زولَمي بيَئةندازةي بةعس لةدذي خةلَكي كوردستان نةك هةر بووني نةبوو،بةلَكو هةرضةشنة نارِةزايةتيةك لة لايةن رِاديكاليزمي كؤمةلَطا و خةلَكي كوردستانةوة لةدذي  بة تابوري ثينجةم مةزةندة كراوةو هيَرشي كراوةتة سةر.ميَذووي دةست لةناودةست بووني بةعس و ئةحزابي ناسيونالستي كورد،ئينزبات و ثيَشمةرطة، لةدذي نارِةزايةتي خةلَك ميَذويةكي كؤن نية بتوانري رتوش بكريَت .”ريَكةوتنامةي 70-74،مفاوةزاتي،83-84و  سالي 91″لة بير هةمووانة.

 ئيَستاش كة بةعس لةدةسةلآت خراوة، هةموو نووسةرو روناكبيري ناسيونالستي كورد دةزانن،كة بةعس سةرضاوةي ستةمي نةتةوايةتي سةر خةلَكي كوردستان بووةو بة نةماني بةعس ئةم ستةمةش كؤتايي هاتووة،وةئةوةش ئةزانن كة ئيَستا حكومةتيَك ثيَكنةهاتووة كة ناسنامةي قةومي هةبيَت وجودا سازي قةومي بكات،ئةوةش دةزانن كة هةلومةرجيَك ثيَكهاتووة شةرو كيَشة لةسةر ثيَكهيَناني حكومةتي جيَنشيني بةعسة و هةموو بزوتنةوة كؤمةلآيةتيةكان بة حزب و لق و ثؤثةكاني بزوتنةوةكةيانةوة بةئةدةب و هونةرو رؤذنامةنووس و رِاطةياندن و قسةكةرو مؤسيقاو طؤراني و ….سةرطةرمي يةكلاكردنةوةي دةسةلآتن بة قازانجي بزووتنةوةي خؤيان،و فةزا كراوةية،كةضي لة جياتي قؤزتنةوةي ئةم فةزاية وخةباتكرن بؤ هيَنانةدي حكومةتيَكي مةدةني و تا لاني كةم ديموكراسي و لةناويشيدا مةبدةئي ريفراندؤم بةرةسمي بناسي. نوسةران و روناكبيراني ناسيونالستي كورد بةو هؤيةوة ناسيوناليزمي كورد كورسي دةسةلآتي ثيَبراوة بةرلةهةموو شت مؤرئةدةن لة ئةنجومةني حوكمي كاتي و حكومةتي كاتي،بةوكارةشيان مؤر ئةدةن لة حكومةتيَكي تيَكةلآوي بنياتنراو لةسةر بنةماي قةومي و ديني و تايفي ،بؤ ئيغتصابي مةدةنيةت و ثيَشكةوتنخوازي و راديكاليزمي كؤمةلَطاي عيَراق و دةنطةكاني.

ثاشان هةر خؤيان ديَن و دةلَيَن نيطةراني ئايندةي خةلَكي كوردستانين،بؤية ريفراندؤم وةختيةتيةتي،من دةثرسم بؤ مؤرئةدةن لة دةسةلآتيَك كة نيطةراني ئايندةي سياسي كوردستان دةكا بة واقع؟بؤ ناضنة شةري ئةو ئةوهةولآنةي كة لة ئيستاوة ئايندةي ثيضاوترسين دةكريت؟بؤ ناكريَ زياتر لة 4مليؤن ئينساني كورد لةطةلَ خةلَكي مؤديرني عيَراق داوابكةن كة دةبيَ حكومةتيَكي عيلماني غةيرة قةومي جيَطاي دةسةلآتي لةطؤرِنراوي بةعس بطريَتةوةو ريَطا نةدريَ ملبدةن بة حكومةتي ديني وقةومي؟ئايا لة ضواضيَوةي حكومةتيَكي عيلماني غةيرة قةومييدا ستةمي نةتةوايةتي يان جوداسازي ديني ماناي هةية؟ئايا حكومةتيَكي عيلماني غةيرة قةومي بةماناي بةرةسمي ناسيني مافة فةردي و مةدةنيةكان نية؟بةماناي بةرةسمي ناسيني مافي تاكةكان ني ية بؤ بةشداري لة مةسةلةي دةولَةت و دةسةلآتدا؟بةماناي بةرةسمي ناسيني بةرثاكردني ريفراندؤم بؤ وةلآمدانةوة بة طرفتةكان يان كيَشةيةكي كؤمةلَطادا نية؟بةماناي بةرةسمي ناسيني مافي جيابوونةوةي خةلَكي كوردستان نية هةركاتيَك خةلَكي لة هةل و مةرجيَكي دياريكراودا داواي بكةن؟بةراستي هةرئيستا كاتي ئةوة نية بةرةي راديكال و ثيشكةوتنخوازي كؤمةلطا شةري هةمةلايةنة بؤ جيطيركردني دةستوري ئايندةي عيراق لةسةر بنةماي بةرةسمي ناسيني،دوورطرتني ناسنامةي قةومي بؤ ثيناسةي سيستةم وحكومةتي داهاتووي  عيراق،جياي دين لةدةولةت و خويندن و ثةروةردة،يةكساني نيوان ذن وثياو،ئازادي سياسي يةكان و بةرةسمي ناسييني مافة فةردي و مةدةنيةكان….؟

بةلَي ئةطةر ترسيَك لة ئايندة هةبيَت ئةوة ئةم رِوانينة داخراو و دواكةوتوانةية كة روناكبيراني ناسيونالستي كورد وعةرةب ئةيانةويَ داي بسةثيَنن،ئةو رِوانينةية كة بينةقاقاي ديموكراسي ، ليبرالي”بةمانا بورذوايةكةي” و ئةحكامة ناسراوةكاني طرتووة.

ئةو روناكبيرو نووسةرانةش كة رِةخنة لة ثرؤذةي ريفراندؤم ئةطرن،بيَئةندازة رةخنةكانيان دواكةوتوانةية وديوي دووةمي ثرؤذةي ريفراندؤمةكةية،ئةلَيَن ئةمة ثرؤذةي حزبيَكة،فلآن و فيساري تياية،ئيدارةكان نةبوونةتةوة بةيةك و…تاد.

ئةمانة رةخنةيان لة ثرؤذةكة نية،رةخنةيان لة شيَوازي تةرحكردنةكةو بةشداراني هةية،هةتا باس لةسةر ئةوةنية كة ئةمة لة ئيَستادا بة قازانجي خةلَكي عيَراق و بةدياريكراوي لة بةرذةوةندي خةلَكي كوردستانداية يان نا.

من دةمةوي ضةند ثرسياريَكيش ئاراستةي ئةم بةريَزانة بكةم،ئةطةر ثرؤذةيةك لة بةرذةوةندي خةلَكي كوردستاندا بيَت ،نابيَ حزب بيَتة ثشتي؟بظةية كادرو شةخسيةتي ئةحزابي تيا بيَت؟خراثي ضية ثرؤذةيةك ئةحزاب و لةوانةش ئةحزابي سةرةكي لة ثشتي بن؟

دووئيدارةكة يةك نين،ئةمة ض ثاساويَكة،ناكريَت تةنها حزبيَك يان كؤمةلَةيةك تةنانةت كةسيَك تةرحيَك بكات وثاشان ئةحزاب و كؤمةلَةو تاكةكان  بضنة ثشتي ؟ئةطةر ئيدارةيةك حزبيَك تةييدي ثرؤذةيةك نةكات ئةم ثرؤذةو تةرحة شةرعي و خاوةن حةق ني ية؟يان دةلَيَن مستةلزةمات ئامادة نية،سةيرة بؤ مةرجة مستةلزةمات ثيَش ثرؤذة بكةويَت؟بؤناكريَت ثرؤذةيةك تةرح بكريَت وثاشان بةثيَي ثيَداويستي ثرؤذةكة مستةلزةماتي بؤ دابين بكريَت؟مةطةر عادةتةن وانية كة سةرةتا ثرؤذة ثةسةند دةكريَت و ثاشان مستةلزةماتي بؤ دابين ئةكريَت؟

رةخنةي سةرةكي لةم ثرؤذةية ئةوةية،كة ثرؤذةيةكة هيض ثةيوةندي بةضارةسةري طرفتيَكي دياريكراوي ئيَستاي كؤمةلَطاي عيَراق و كوردستانةوة نية.ريفراندؤم شيَوازيَكة لةكاتي ثيَويستدا بؤ ضارةسةري طرفتيَك يان تةييدو رةتكردنةوةي ثرؤذةو تةرحيَكي دياريكراو لةكؤمةلَطادا بةدةستةوة دةطيريَت و لةو ريَطايةوة بريارو دةنطي تاكةكاني كؤمةلَ بةرِةسمي ئةناسيَت.

ثرؤذةي ريفراندؤمي ناسيوناليستي كورد،لة ذيَر ناوي ئةوةي خةلَكي كوردستان بريار لةسةر ئايندةي خؤيان بدةن،ثرؤذةيةكة بؤ ئامانجيَكي تر،ئةويش طوشار خستنة سةر ئةمريكاو مةجليس حوكمة بؤ بةشي زياترلة حكومةتي ئيَستاو داهاتودا،ئةمةش لة جيَطاي ئةوةي ئةحزاب كة كورسي هةية ئةمة رابطةيةنيَ ئةيسثيَري بة هةلَسوراوة جانبيةكاني خؤي.

هيض لةوة رؤشنتر نية كة ئيَستا وبةنةماني بةعس لة دةسةلآتدا شتيَك بةناوي ستةمي نةتةوايةتي سةر خةلَكي كوردستان نةماوة،حكومةتيَكيش ثيَك نةهاتووة بة ناسنامةي قةوميةوة تا جوداسازي بكات،كةس لةسةر كوردبوون دةرناكريَت،ئاوارة ناكريَت،تةعريب ناكريَت و لة هيض ئاستيَكدا بيَماف ناكريَت(لةزؤر شويَن فشار بؤ عةرةبةكان لة لايةن ناسيوناليزمي كوردةوة هةية)،رِاناطويَزيَن،زماني كوردي قةدةغة نية،لةهةموو ئةوانةش واوةتر بزوتنةوةي ناسيوناليزمي كورد لة دةسةلآتدان،بةوماناية كيَشةيةك بةناوي كيَشةي خةلَكي كوردستانةوة نةماوة.بؤية ئةم ثرؤذةية تةنها دةكريَت وةكو ثرؤذةي ثةرةدان بة نفوزي ناسيوناليزمي كورد لة ناوخةلَكي كوردستاندا و وةكو سةرةتايةك بؤ سازدانةوةي ململاني قةومي و رِشتني تؤوي دووبةرةكي بؤ سبةيني ئةم كؤمةلَطاية تةماشا بكريَت.

مةسةلةيةكي تر ئةوةية ناسيوناليزمي كورد بةئةحزاب و غةيرة ئةحزابيةوة بة لايةنطراني حزب و رةخنةطراني حزبةوة،هةرطيز بزووتنةوةيةكي ديموكراسي خواز نةبووةوناتواني ديموكراسيش بيَت،ناتواني مافة فةردي و مةدةنيةكان بةرِةسمي بناسيَت و بيثاريَزيَت لةبةرامبةردةسةلآتدا،لةديدطاي ناسيوناليزمي كوردا نةك رِيَز لة  مافة فةردي و مةدةنيةكاني خةلَك جيَطاي نية،بةلَكة هيَرش بؤسةريان و دذايةتي كردني يةكيَك لة تايبةتمةنديةكاني ئةم ناسيوناليزمةية، بضوكترين ئيعتبار بؤ ئازديية فةردي و مةدةنيةكان دانانريَت، لة ذيَر ناوي رِاي خةلك!!،حكومةتي خؤيي،ريعايةتي مقةدةسات،سةرةتاييترين مافي خةلَكي كوردستانيان،ذيَر ثيَ خستووةو ذيَرثيَدةخةن.

ئةم ناسيوناليزمة لةماوةي زياتر لة 12 سالَةي دةسةلآتيدا كارنامةي بةكردةوةي خؤي نيشانداوة،رِوناكبيراني سةر بةو ناسيوناليزمة بةشيَكي سةرةكي ئةو كارنامةية بوون،بةرطري لةدةسةلآتي ميليشيايي،بةشداري لةشةري ناوخؤ،بةرطري لة ياساكاني بةعس لةكوردستان،دذي ذن بوون،بةشداري وتةئيدي سات وسةودا لةطةلَ بةعس،مؤردان لة نؤكةرايةتي بؤ وولآتاني ناوضةكة،….بة دةمامكي شيعر،بةداستان و رومان،بة نووسين و بةثةخشان،هؤنراونةتةوة.بؤية بةرةسمي ناسيني ريفراندؤم”راثرسي و طةرانةوة بؤ راي خةلك”لة لايةن ناسيوناليزم نووسةرانيةوة،لة ياريةكي شةوانةي منالآنة زياتر هيضي تر نية،كة لةريَطايةوة ئةيانةويَ خةلَكي بةدواي مةبةستي تردا سةرطةرم و خؤشباوةر بكةن و بيانكةنة زةخيرةي سات و سةوداي سبةيني.رِوناكبيران و نووسةراني مؤديرن و ثيَشكةوتنخواز دةبيَ ئةركي ئينساني خؤيان لةو نيَوةدا بطيَرن و ريَطا نةدةن هيضي تر ناسيوناليزمي كوردو قةلَةمة مؤلَةتثيَدراوةكانيان خةلَكي كورستان بكةنة بارمتةي سياسةتي كؤنةثةرستانةو رةطةزثةرستي.

abdulla_m64@hotmail.com

 

لەوانەیە تۆ ئەمانەشت بە دڵ بێت

لێدوانێک بەجێ بهێلە

هاوڕێمان بن!

پەیوەندی

دەتوانن ڕاستەوخۆ پەیوەندیمان پێوە بکەن بۆ هەر سەرنج و پێشنیار و ڕاگۆرینەوەیەک، لە ڕێگای:

abdulla.mahmud@gmail.com

دیمانەی پێشەنگ

Play Video