Home ئەرشیف2007 سەدام حسێن لەسەرە تاوانبارێکی گەورەوە بۆ قارەمانێکی مێژوویی!

سەدام حسێن لەسەرە تاوانبارێکی گەورەوە بۆ قارەمانێکی مێژوویی!

by Abdulla Mahmud

 

عبداللة مةحمود 1sadam

بةرواري30-12-2006 سةدام حسيَني سةرة جةلاد، بةتاواني كوشتني 143 كةس لةطوندي دوجيَلي باكوري بةغدا، لة سيَدارةدراونمايشي لةسيَدارةدانةكةي لة كةنالَة رِاطةياندنةكاني دنيادا نيشاندرا.

ديارة سزاداني سةدام حسيَن و سةرة تاوانباراني بةعس بؤ بةردةم داداطايةكي عادلانة و ئاشكرا وة بيلايةن ، خواستيَكي بةرهةق و ئينساني هةموو بةرةي ئازاديخوازي عيَراق و ناوضةكةو دنيا بوو.

هةموو ئةم تاوانانة كة بةعس و سةدام حسيَن وةكو طةورة جةلاديَكي بزوتنةوةي قةومي عةرةبي بةعس، وةرِيَيانخست و ميَذووي كؤمةلَطاي عيَراقيان خةلَتاني خويَن كرد، دةبوو سزاي ئةم تاوانانة وةربطرن وناويان لةرِيزي سةراني ئينسان كوذي وةك هيتلةرو مؤسؤلؤني……بيَت و ببنة جيَطاي نةفرةتي دةيان و سةدان دةهةي داهاتووي ئينسان و لةوةش واوةتر ناو وكارنامةيان بؤ هةرطيز لةبير بةشةريةت نةضيَتةوةو لة ئةرشيفي زيندووي دنيادا جيَطاي تايبةتي ثيَبدريَت.

بةلآم سزاي سةدام حسيَن و شيَوةي بةرِيَوةبردني سزاكة لةدريَذةي هةمان سيستةمي دادطاييكردنةكةي دابوو، كةدةكريَت بلَيَن دادطاي شيَواندني رِاستيةكان، دادطاي دادطاييكردني رِاستي و حةقيقةت، دادطاي بةدادطاكيشاني قوربانيان و طةورةكردني جةلاد بوو.

هةلَبذاردني رِوداوي دوجيَل، بؤ دادطايكرداني سةدام حسيَن و سةراني، ويَنةيةكي رِِؤشني لةسةر ململانيَي سياسي سةرساحةي سياسي عيَراق ثيشانداين، ويَنةيةك كة تيايدا لةهةموو باريَكةوة سةلماندي كة كؤمةلَطاي عيَراق بةرلةوةي خاوةني ياسا و حكومةت بيَت، خاوةني قةلَةمرِةوي دةسةلآتي ميليشيايي و رِادةي ثانتايي  و قةلَةمرِةوي ئةودةسةلآتةية. ئيسلامي سياسي بةو ثيَ يةي بةشي زياتري لةدةسةلآتدا ثيَبرِاوة، لة هدنةي خؤيدا لةطةلَ لايةنةكاني تر لة عيَراقدا، رِوداوي دوجيلي بؤ دادطايي سةدام هيَناية طؤر و لة بةرامبةردا دادطاي كردنةكةي سثارد بة ليستي هاوثةيماني كوردستان.

 ديارة هةلَبذاردني رِوداوي دوجيَل و كردني بة فايلي يةكةم( كة نمونةيةك لة وةحشيطةري بةعس بوو) بؤ دادطايي تاوانباران، بؤدورخستنةوةو كةنارخستني هةلَدانةوةي ثةروةندةيةكي طةورةتربوو ثةروةندةي” كوشتار بةكؤمةلَي وةكو ئةنفال و كيمياباران”، كة ض سةدام حسيَن و رِذيَمةكةي و دؤستة قةديميةكاني وةكو ئةمريكاو غةرب ض حةكيم و تالَةباني و بارزاني و ضةلةبي و بزوتنةوةكانيان لةو ثةروةندةيةدا، بةشيان هةبوو.

جطة لةهةموو ئةمانة بةرِيَوةضوني دادطاكة و بةتايبةتيش وةريَخستني دادطايةكي وولآتي يان دةولَةتي و لؤكالَي بؤ دادطاييكردني تاوانباراني وةكو سةدام و طةورة تاوانباراني تري بةعس كة بةرثرس بوون لةبةكارهيَناني ضةند جارةي ضةكي قةدةغةكراوي نيَودةولَةتي وةكو ناثالَم و بومبي هيَشوويي، و بةكارهيَناني غازي خةردةل و سينايد، ذيَرخاككردني بةكؤمةلَي خةلَك” جيَطاي رِامان و ثرسيارطةليَكي زؤر بوو.

بةرِاستي ئةطةر ئينسان طيرؤدةي تةعةسوبي عاتفي وئةخلاقي، يان بةرذةوةندخوازي كيَشمةكيَشي لايةنة قةومي و دينيةكان و كاركردو ثةياميان نةبيَت، بةسادةيي دةتوانيَت بلَيَت دادطا تةنها سةكؤيةك بوو بؤ نمايشي سياسي و هةلَرشتني حةقدي تايفي و قةومي.

 بةكورتيةكةي ئةو دادطاييةي بؤ سةدام و سةرةتاوانبارني بةعس رِيَكخرا لةجيَطاي ئةوةي دادطايةكي سةربةخؤي وولآتيَك و دةولَةتيَك بيَت و لةسةر برياروئيرادةي دانيشتواني خةلَكي عيَراق ضواضيَوةي ثيَدرابيَتةوة، يان شويَنيَك بيَت بؤ نيشانداني حةقيقةت و بةسزاطةياندني تاوانباران، دادطاي دةستي داطيركاري ئةمريكاو ( كة بةويَنةي جةلاد و لةناوبردني مليؤنةها ئينسان بةضةكي ناوةكي و بايؤلوذي لة يابان و فيتنام … تاوانبارة) ئةو هيَزة رِةشانة بوو كة لةماوةي  3 سالَ و نيوي رِابردوودا، وبةو دةسةلآتة ميليشايي و دذي ياساييةي هةيانة بةواقعي وبةكردةوة رِووي تاوانباراني بةردةم دادطايان سثي كردةوة.

لة سيَدارةداني سةدام بةو ثيَشينةي دادطايي كردنةوة، بةدةستي ئةم هيَزة كؤنةثةرستة ئيسلاميانة و بةو ختابةئاشكرايانةي  تاقمة ئيسلاميةكان و بةم شيَوازة نائينساني ية و نيشانداني لة كةنالَةكاني دنيادا تائةورِادةيةي منالآن بة ياري بزانن تا حةقيقةت* و خؤيان هةلَبواس، هيَندةي تر ثرؤسةي دادطايةكةي رِيسواكردو سةدبةرابةريش زياتر تف و نةعلةتي بةو سزا قيَزةونةي حوكمي ئيعدامدا باراند، كةتةنها لاي هيَزة رِةشةكان و ميليشياكانيان و دةولَةت و هيَزة ملهورةكان و ديكتاتؤريةكاني ئةمريكاي لاتين و  شيَخةكان ي ناوضةكة ماوة .

لةسيَدارةداني سةدام لة لايةن ميليشياكاني ئيسلامي سياسي و حكومةتي قورغكراوي ئةوانةوة، لةذيَر سايةي داطيركاري ئةمريكادا و لةنمايشيَكي ئاشكراداو بةبةرضاوي كةنالَةكاني دنياوة، نةك ثانتاي تاوانبار بووني سةدام و رِذيَمةكةي بةويَنةي رِةمزي جينؤسايدو كوشتاري بةكؤمةلَي ئينسان، هيَناية خوارةوة، و رِذيَمي بةعس و سةدام حسيَني لةضاوي رِاي طشتي و جةماوةري دنيا تارِادةيةكي زؤر مةعاف كرد، بةلَكة لةوةش واوةتر رِاي طشتي و جةماوةري لةسةراسةري جيهاندا لة ئيدانةي كارنامةي بةعس و سةدام حسيَنةوة طؤرِي بة ئيدانةكردني ئةم رِةفتارة قيَزةونةو تةعاتوف نيشاندان بؤ سةدام.

لةسيَدارةداني سةدام بةدةست ئةم رةوت و دةستةو تاقمة ئينسانكوذانة كة عيَراقيان كردؤتة سةكؤي طةورةترين كوشتاري ئينسان لةدنياداو بيشةرمانةش شانازي بة سةربرين و لةسيَدارةدان و كوشتني ئينسانةوة دةكةن. سةدام حسيَنيان بة لةسيَدارةدان لةطةورة مجريَميَكةوة كردة قورباني كة دةبيَ ئينسان تةئةسوفي بؤ بكيَشيَت!!.

ئةوةي كةواي لة سةدام حسيَني ديكتاتؤر كرد، بةورةيةكي بةرزةوة بضيَتة بةردةم ثةتي ئيعدام و رِيَطة بطريَت لةوةي ضاوي ببةستنةوةو ثاشانيش بةدةم طةرميةوة سوكايةتي بةنمايشي دادطاو ئيعدام كردنةكة بكات، و وةلآمي هوتاف كيَشاني روح كيَشةكان بداتةوة، كارنامةي سيَ سالَ و نيوي ئةو رِةوت و تاقمانة بوو كةبةرِاستي وايان كردووة نةك هةرسةدام حسيَن بةلَكة باقي طةورة ديكتاتؤرةكاني دنيا لةبةرامبةرياندا هةست بةشانازي و لةسةرحةق بووني خؤيان بكةن و هةموو كارو كردوةيةكي ئةمانة بكةنة مةسخةرة لةبةردةم رِاي دنيادا و رِووي خؤيان بة نيشانداني كارنامةي ئةمانة سثي بكةنةوة. سةدام حسيَن بةوثةري شانازي بةخؤوة كردنةوة لةذيَرداري ئيعدامكردندا وةستا ئةمة هةرتةنها دلَرِةقي و نةمانةوةي ئيحساس، يان ئازايةتي نةبوو، بةلَكة رِاطةياندني وةستانةوة و مقاوةمةتي كؤتايي بوو بؤ لةسةرحةق بووني خؤي بةرامبةر بةم درِندانةو رِةفتارةكانيان و دادطاكةو ثرؤسةي ئيعدامكردنةكةدا.

 لةكاتيَكدا ئةطةر دادطاكةو سزداني سةدام لةلايةن دادطايةكي عادلانةو ئاشكراي بيَلايةني نيَودةولَةتي بواية، نةك سةدام حسين شةهامةتي ئةوةي نةدةبوو طالَتة بكات بة دادطاو سزا، بةلَكة بةنيشانداني ديكؤمينتةكان و لستيَكي بيَسنور لةدرِندةيي و تاوان و ئاشكرابووني تةواوي فايلةكان و هاوكارةكاني نةك هةر رِووي سةربةرزكردنةوةي نةدةبوو بةلَكة لةجيَطاي ئةوة بةويَنةي تاوانباريَكي ميَذووي و سةرشؤر لةدنيادا دةرئةكةوت، دادطاش بةبرِينةوةي حوكميَكي هةتاهةتايي دةيتواني، لةجيَطاي لةسيَدارةدان، لةزينداندا بيكاتة عيبرةتي ميَذوويي، هةموو دنياش لةجياتي بةناحةق نيشانداني دادطاو بةرِيَوةبردني سزادا بةسةري، مؤري تةئيديان ئةدا لةدادطاو برِياري دادطايةكي ئاوا نيَودةولَةتي و بيَلايةن و سةربةخؤ، ئةوكاتة و سةدام حسيَن دواي مردنيشي بةويَنةي رِِةمزي جينؤسايدو كوشتاري بةكؤمةلَ لةثةناي هيتلةرو مؤسؤلؤني و ناوي دةهيَنراو دةناسرا و ليستي تاوانةكانيشي لة ئةرشيفي كؤشتاري ئينساندا ديكؤميَنت دةكرا.

لةسيَدارةداني سةدام بةدةستي تاوانبارة ئيسلاميةكان و قةومضية شاطردةكاني بةعس، كة بةكردةوة نيشانيانداوة نةك جياوازيان لةطةلَ بةعس ني ية، بةلَكة ئةطةر فرسةتي طةورةبون و ثيَطرتنيان ثيَببرِيَت و دةسةلآت لةدةستي خؤيان  لةئيَستا زياتر ضرِبكةنةوة، يان بةتةواوةتي لةدةستي خؤياندا كؤي بكةنةوة بيَطومان رِةفتارو سياسةتةكاني سةدام حسيَن و بةعس لةضاو رِةفتارو سياسةتي ئةمانة لةياريةكي منالآنة زياتر نابيَت. ئةم تاوانبارة كريَطرتانةي ئةمريكاو جمهوري ئيسلامي هةرئيَستا شةوانة سةري سةدان ئينسان تةنها لةسةر ناو و ناسنامة ئةبرِن و بةرِؤذيش لة ثةرلةمانةكةياندا بة هيَناني برِيارو قةراراتي كؤنةثةرستانة عةبا ئةكةن بة بةري كؤمةلَطاداو كؤمةلَطا حجاب بةسةر ئةكةن و ياساكاني بةعسيش لةثالَ ياسا دذي ئينسانيةكاني ئيسلامي محةمةد ي و عةليدا، دادةسةثيَنةوة.

لةسيَدارةداني سةدام بةو درِندايةتي ية كةم ويَنةية لةلايةن درِندةكاني ئيَستاي عيَراقةوة، هةروةكو سةكؤي دادطاكة شويَنيَك بوو بؤ هةلَرِشتني حةقدي قةومي و تايفي، لةسيَدارةداني سةدام لةلايةن ميليشياي شيعةوة و لةيةكةم رِؤذي جةذني موسولَماناندا، بةهوتافكيَشان بةسةر سةدردا، جطة لة قولَكردنةوةي ئةم حةقدة تايفي ية زياتر هيضي تر نيية، هةروةها ئاطادار نةبووني جةلال تالَةباني و بةهةند نةطرتني ئةو بةويَنةي سةرؤك كؤماري عيراق و ئاطادار نةكردني بارزاني وبةهةند نةطرتني ئةويش بةويَنةي سةرؤكي هةريَمكيَي فيدرالَ!!ي عيَراق، ديسان لةرِِوانطةي ميليشياكاني شيعة و خةلَكةوة بةماناي سوكايةتيكردن بة جيَطاو رِيَطاي بزوتنةوةي قةومي كورد لة ثرؤسةي سياسي عيَراقدا مانا دةكريَتةوة.

سةدام حسيَن لةدرِندةيةكي سةردةمةوة، بة لةسيَدارةداني بةدةستي درِندة تازة بةدةسةلآت طةيشتوةكاني ميليشياكاني ئيسلامةوة، كراية سةركردةيةكي ميذوويي لةدنياي عةرةب و تارِادةيةكيش لةئاستي رِاي طشتي دنيادا.

هةر ئةمةشة وايكرد كة جطة لةكؤمةلَيَك دةسةلآتي ميليشيايي عيَراقي و جمهوري ئيسلامي ئيَران و ئيسرائيل و كؤمةلَيَك موضةخؤري ئةم لايةنانة زياتر كةسي تر مؤري تةئيد نةدات لة سزاداني سةدام. بةو ثيَضةوانةشةوة زوربةي دنيا ض لةسةر ئاستي رةسمي و جةماوةري كةوتنة ئيدانةكردني ئةم رةفتارةي ئيسلاميةكان و سزدانةكةو شيَوةي بةرِيوةبردنةكةي و تةعاتوف نيشاندان بؤ طةورة ديكتاتؤريَك كة زياتر لة سيَ دةهة كؤمةلَطاي عيَراق هارِي و لةخويَن هةلَكيَشا.

ماوةتةوة ئةوة بلَيَم، كة لةسيَدارةداني سةدام لةلايةن ميليشياكاني ئيسلامي سياسي يةوة، فايليَكي تر دةكاتةوة بؤ قولَكردنةوةي كيَشمةكيَشي تايفي لةعيَراقدا، و ئةبعادي شةرِي تايفي فراوانتر دةكاتةوة.

ئةركي بةرةي ئازاديخوازو ثيَشكةوتنخوازي دنياية، كة لةرِاستاي بةديكؤميَنتكردني تاوانةكاني سةدام حسيَن و رِذيَمي بةعسدا، هةموو هةولَيَكيان بخةنةطةر و نةهيَلَن بةو سيناريؤ قيَزةونة ثةردةثؤشي تاوانة نيَودةولَةتيةكاني سةدام حسيَن و رِذيَمةكة بكريَت، وةدةبيَ سةدام حسين و سةرةتاوانباراني تري بزوتنةوةي قةومي عةرةبي-بةعس وةكو تاوانباري جةنط لةدذي ئازاديخوازي و خواستةكاني خةلَكي عيَراق و ناوضةكة وة لةدذي خةلَكي كوردستان و بةويَنةي رِةمزي جينؤسايدي ئينسان بناسريَنريَت و ناوو رِةفتارةكانيان لةرِيزي هيتلةرو مؤسؤلؤنيدا دابنريَت و هةولَبدريَت ئةوخؤشباوةريةي كة بةهؤي رِةفتاري بةضكة سةدام حسيَنة ئيسلاميةكان و كريَطرتةكاني ئةمريكاوة سةبارةت بةماهيةتي واقعي و تاوانباربوني سةدام حسين لة ئاستي دنيادا ثيَكهات، برِةويَنريَتةوةو هاوكات لةهةرضي زياتر ماهيةتي بةضكة سةدام حسيَنةكاني ئيَستاي عيَراق، بؤ دنياي ئةم سةردةمة ئاشكرا بكريَت. تا زوو يان درةنط لةدادطايةكي عادلانةو ئاشكراي سةربةخؤي بيَلايةندا، سزاي تاوانةكانيان دةرهةق بةخةلَكي عيَراق ، وةربطرن. و دادطاو سزادانش ماناي واقعي خؤي ثةيدابكات.

بةكردةوةش كار بؤ نةهيشتني سزاي ئيعدام بكريت، كة بةرِاستي ديل كوشتنيَكي ئاشكراية.

4-1-2007

* بة ثيَي هةوالَيَك دوومنالَي ثاكستاني، لةطةلَ مالَةوةيان فليمي لةسيَدارةداني سةداميان تةماشا كردووة، وايان زانيوة ئةمة جؤريَكة لةياريكردن، بؤية لةكاتيَكدا كة هةردوكيان خةريكي دوبارة كردنةوةي ئةو فليمة دةبن لةذورةكةي خؤيان، يةكيَك لةومنالآنة كة تةمةني 9 سالَ ئةبيَت،بةثانكةي ذورةكةي خؤيانةوة خؤي هةلَدةواسيَت و طيان لةدةست ئةدات.

 

لەوانەیە تۆ ئەمانەشت بە دڵ بێت

لێدوانێک بەجێ بهێلە

هاوڕێمان بن!

پەیوەندی

دەتوانن ڕاستەوخۆ پەیوەندیمان پێوە بکەن بۆ هەر سەرنج و پێشنیار و ڕاگۆرینەوەیەک، لە ڕێگای:

abdulla.mahmud@gmail.com

دیمانەی پێشەنگ

Play Video