عبداللة مةحمود
ثيَويستة بةر لةهةموو شت ئةوة بلَيَم مةبةستي من لة مةلا تةنها ئةو مةلايانة نين كة ثيَشنويَذي دةكةن و ثارةي مفت وةردةطرن، بةلَكة مةبةستم هةموو ئةوانةية كة بة بؤينباغةوة وةكو مةلا بيردةكةنةوة، مةبةستم ئةو نووسةرانةية كة رِاويذ بة مةلاكان و وةستانةوة بةرِووي توندوتيذي ذناندا بة مةلا دةسثيَرن، مةبةستم ئةوانةية كة مةلا بة هؤشياركردنةوةي خةلَك دةزانن، مةبةستم ئةوانةية كة ضةندين رِةوت و لايةني ئيسلاميةكان ثيَكهيَنانةوةو لة طةلَيان كاردةكةن، مةبةستم ئةو نووسةرة بةناو مؤديرن و ليبرالانةية كة لة ذيَر ناوي قبولَكردني جياوازي بيرورادا و ديموكراسخوازيدا حجابي ذنان و منالآن بة ئازادي فةردي تةماشا دةكةن، هةرطيز جورئةتي رِاطةياندني ئاتةئيست بووني خؤيان ليَناوةشيَتةوة، هةرطيز خوازاياري بة كردةوةي جيايي دين لةدةولَةت و ياسا و خويندن و ثةروةردة..نين، مةبةستم لةهةموو ئةوانةية بةرطري لة ياسا و نةريتة كؤنةثةرستةكان دةكةن، و لة ذيَرناوي ثاراستني ثيرؤزيةكاني نةتةوةو نيشتمان و دين و مةزهةبةكان و سيمبولةكاندا ضةكي ياسا بةرامبةر بةنووسةران و ضةث و كؤمؤنيستةكان و ثيَشكةونخوازي و مافي تاكدا بةرزدةكةنةوة.
بةلَيَ ئةو رِيزة بةرينة لة مةلا لة كوردستان، لة نزيك بة 18 سالَةي دةسةلاتي كورديدا، هةميشة بة بانطةشةي ضةند مةلايةك يان مةلاي ناو ضةند لايةنيكي سياسي، طةورةترين شةرِي ئازادي سياسي و بيروا ودةربرين و بةيان و رةخنةطرتن لة كةلتورو ئةخلاقيات و مافي تاك و مةدةنيةكان و نووسةرانيان كردووة، بةشيَكي ئاشكراي هةموو ئةو سوكايةتيكردنة بة ذنان و بريني جةستةو تيرؤري ذنانن.
فتوا لة كوردستان مةلاكان ئةيدةن، هةرِةشة لةنوسةران ئةوان ثشكي شيَريان ثيَبرِاوة. خةتةنةي ذنان مةلا لة ثشتيةتي. طةورة بة بضوك و ذن بةذن و شيربايي، مةلا ثةنجةمؤري كردوة. كوشتني ذن لة ذيَرناوي شةرةف و ناموسدا مةلا ثسولةي ثيَداوة. طةورةكردني مينبةر و ميكرؤفؤني مزطةوتةكان و هةراسانكردني ثيَنج جارةي خةلَك مةلا قةبلاندويةتي. كردنةوةي هةزاران دةوراتي ئيسلامي بؤ منالآن و تازةلاوان مةلا سةثاندويةتي. بردني بةشيَكي زؤري داهاتي خةلَك مةلا هةلَي ئةلوشي. برِانةوة لةسةر ياساو رِيساي ضاخةبةردينةكان مةلا كويخايةتي بةسةردا كردووة…..تاد.
رِةخنةطرتن لة دين و جةهالةتي دين و مةزهةبةكان، رِةخنةطرتن لة كارو ثةيامي ثةيامبةراني، رِةخنةطرتن لة كةسايةتية ديني و نةتةوةييةكان، ئةم رِيزة لة مةلا لةكوردستان بة ئيهانة بة ثيرؤزيةكاني خةلَكيان لةقةلَةمداوة. ئةمة رِيزة بةرينة لة نويَنةراني جةهالةت و كؤنةثةرستي ديني و كةلتوري كؤمةلَطا، رِيَز بؤهيض ثيرؤزيةكي كؤمةلَطا دانانيَن لةذيَر ناوي بةرطري لة ثيرؤزيةكاني كؤمةلَطا. ئةمانة هيَندة نةفامن. رِةخنة طرتن لة دواكةوتوويي و خورافاتي ديني بة ثيرؤز نازانن، رِةخنةطرتن لة ميَذووي سةربرين و شمشيَري ئيسلام بةهةموو رِةوت و بةشةكانيةوة، رةخنةطرتن لة قورعان و شةريعةتي ئيسلامي”قورعان و حةديس”، رِةخنةطرتن لة ميَذوو كارنامةي ثةيامبةراني ئيسلام بة ثيرؤزي نازانن، رِةخنةطرتن لة دياردةي ثياوسالاري و شةرةفثاريزي كارتي دةستي ئةم رِيزة لة مةلاكاني كوردستانة و بة حةرامي ئةزانن. بةرطري لة ذن و مافةكانيان، بةرطري لة ياساي مؤديرن و بةرطري لة مافي تاك، بةرطري و رِيَزدانان لة سةروةري كةسايةتيةكان، وةستانةوة بةرِووي مةلَبةندة دينييةكانيان، دةنط هةلَبرِين بةرِووي سةرفكردني خةيالَي ثارةو داهاتي كؤمةلَطاي برسي كوردستان بؤ كردنةوةي مزطةوت و حزجرةو تةكيةو خانةقا و حسينيةو ثارة تةرخانكردن بؤ وةزارةتي كؤنةثاريزي كوردستان” ئةوقاف” ، كة هةموو ئةمانة ئةركيان هيَشتنةوةي كؤمةلَطاية بة دواكةوتووي، بة ثيرؤزي نازانن و دةلَيَن ئةمة سوكايةتيية بة ئيسلام و هاواريان ليَ هةلدةستيَ. لةكاتيَكدا رةفتار و كردةوةو ميَذووي ئيسلام و كةسايةتيةكانيان ليَوان ليَوة لة كوشتارو سةربرين و خويَن رِيَذي. باسكردني ئةمانة بة حةرام ئةزانن.
لةكوردستان مةلاكان بةثرسن لة جينؤسايدي ذنان، لة ئةنفالي خةلَكي كوردستان، لةسةربريني ئازادي، لة داسةثاندني حيجاب و قيناعي ئيسلامي بةسةر منالآندا، لة ترساندني منالان، لة بيَئوميدي بلآوكردنةوة بة دنياي واقعي، لة تةسليمكردني خةلَكي بة دنيا وةهمي سبةينيَ و درؤ زةبةلاحةكاني وةكو جؤطة و رِوباري ثرِشةراب و حؤريةكاني بةهةشت، لة بلآوكردنةوةي ئةوةي كة هةذارو دةولَةمةند هةرهةبووةو ئةمة خوا لةضارةي نوسيوون،… ئةمانة ناشيرينترين لايةني ناو كؤمةلَطاي كوردستانن و سوكايةتين بة سةرةتاييترين ثيرؤزيةكاني ئينسان كة بةرطرتنة بة بيركردنةوة و ئازاديان.
بيَطومان ئةم مةلايانة بؤية ئةمة ئةكةن، بؤية توانيويانة ئةم كارنامة كؤنة ثرتوكاوة كؤنينة ئابدةيت بكةنةوة، ضونكة ذينطةيان بؤ ئامادةكراوة و ئاودراوة. ياساكان لةطةلَ شةريعةت ئاويَزانةو مةلاكانيش ثةيرةوي لةوياسايانة دةكةن و جيَبةجيَي دةكةن، ئةم عةقليةتة كراوةتة ضوارضيَوةي دارِشتني ئةو ياسايانة كة ثةيوةنديدارن بة ذياني سياسي و كؤمةلايةتي و فةرهةنطييةوة. لة فةزاي سياسي و كؤمةلآيةتي دياريكراوي دةسةلآتي ئاودراو و وابةستة بةئيسلامدا، توانيويانة سةربةزبكةنةوة. ياساكان ئاخنراونةتة ثرؤسةي خويَندن و ثةروةردةوة بؤية دةرسي ديني داسةثيَنراوة، ئاخنراونةتة ناو ياساوة بؤية بة ياساي كؤنةثةرستانة جةنطي ئازاديخوازي وةريَخراوة. ئاخنراوةتة ذياني كؤمةلايةتيةوة، بؤية ذنكوذي لةذيَرناوي شةرةفدا برةوي هةية. خةتةنةي ذنان بةرطريية لة ثاراستني شةرةف، طةورة بةبضوك و شيربايي لة جيَطةي خويَن دانراوة.
دةسةلآت لة كوردستان، سةرباري بانطةشةي بؤ ثاراستني مافي مرؤف و ريَزطرتن لة ئازاديةكان و وةرِِيَخستني هةراوهؤرياي بنياتناني كؤمةلَطاي مةدةني و بةموئةسةسات كردني دامةزراوةكان…. كةضي لةواقعيدا دةسةلاتيَكي بةرطري كةرة لةهةمووئةو تةوذمانةي دذ بة ثيرؤزيةكاني كؤمةلَطا دةوةستنةوة، لةوانة ثيروزترين دياردةو لايةني كؤمةلَطا، كة كةلتوري مؤديَرنة، رِيَزطرتنة لة ئازادي بيروراو ضاثةمةني و بةيان و بلاوكردنةوة و تويَذينةوةي زانستي ء بواركردنةوة بؤ هةر كةس و ناوةنديَك ودامةزراوةيةك كة رِةخنة لةهةموو لايةنة سياسي و كةلتوري ئايدؤلؤذي و بيروباوةر و ريَساو ياسايةكي كؤمةلَطا بطريَت، هيض كةس و لايةن و ئايدؤلؤذياو بيروباوةرِيَك مةعاف نةكريَت لة رِةخنة. هةر وةختيَك ئةمة كرا، باسي رِيَزطران لة ثيرؤزيةكاني كؤمةلَطا ئةبيَتة درؤيةك كة تةنها مةلاكان لةكوردستان دةتوانن بةراوردي بكةن لةطةلَ درؤ و خورافاتةكاني ناو دنياي جةهالةتي ئيسلاميدا.
لة كوردستان بة بانطةشةو داخوازي ريَزيك لةمةلاي هةمةضةشنة، زؤريَك لة نووسةراني ئازاديخواز ضةث و كؤمؤنيست، تووشي طيَرمة كيَشة هاتوون، فتوايان لةدذ دراوة، هةرِةشةيان ليَكراوة، دراونةتة دادطا!!، تيرؤركراوان، رِاونراون، كتيَبةكانيان كؤكراوةتةوة، ريَطةي دةربريني ئازادانةيان ليَطيراوة، ئةمة بةرلةوةي كارنامةي تةنها ضةند مةلايةك بيَت، كارنامةي كةلتوريكي ئيسلامية، كةدةسةلاتي كوردي ثيَي ئاودراوة.
كؤكردنةوةي كتيَبي جةهالةتي ئيسلامي لة نووسيني ئارام رةشيد، بة برياري وةزارةتي رؤشنبيري، هيَندةي جاهيل بووني مةلاكان نيشان ئةدات بؤ داخوازي بةرطرتن بة ئازادي، دةبةرابةر جاهيل بووني ئةم دةسةلآت و وةزارةتة نيشانئةدات، كة دةبيَتة طويَطري مةلا رِةوةتةكانيان. كة كارنامةو رِةفتارو ميَذوويان خةرمانةيةكة، لة جينؤسايدي ئينساني.
كةلتوري راديكال و ئينساني ثيشكةوتخواز، هةموو تةوذمة دذي دينيةكان ثيَويستة لةبةرامبةر ئةم دةسةلاتة مةلا ثاريَزةو كةلتوري دواكةوتوانةي ئيسلاميدا هيَزي واقعي خؤيان بيَنة مةيدان و دةسةلات ناضار بكات كة دين و لة ياساو ريساكان، لة خويندن و ثةروةردة، لة دةسةلات، جيابكاتةوة، و بيكاتة كاري تايبةتي ئينسانةكان و هيضي تر ثارة وداهاتي خةلَكي كوردستان نةخريَتة خزمةت مةلاو مزطةوت و تةكيةو حسةينية و دةورات و خولي ئيسلامي و فتواو…تاد. ئةمة رِيَطايةكة بؤ ريَزطرتن لة ئازادي و ثيرؤزيةكاني كؤمةلَطا.