عبداللة مةحمود
17 سالَ بةر لةئيَستا، كاتيَك رِذيَمي بةعس كةوتة سةركوتكردني خرؤشاني خةلَكي قين لةدلَي شارةكاني خواروي عيَراق، كةوتة خؤ بؤ هيَرش هيَنان بؤ سةر شارةكاني كوردستان، خةلَكي كوردستان بةطةورةو بضوكةوة، بةذن وثياوةوة، بةلاوو ثةككةوتةوة، بة حزبي و غةيرة حزبيةوة، بةديندارو بيَدينةوة، بيَطويَدانةو سةرماو سؤلَة، رِيَطاي خؤدةربازكردنيان لةدةست بةعسيةكان طرتةبةرو بةرةو سنورةكاني ئيَران و توركيا رِؤشتن. بةم جؤرة بة مليؤنان كةس ئاوارةبوون، بةسةدان كةس لة منالَ و ثةككةوتة بةهؤي بةرطةنةطرتني سةرماوو برسيَتي و هيلاكي رِيَطاوة طيانيان لةدةستدا، بةهةزاران ضةك فريَدران، ضةندين دايك و باوك دةستيان ضووة جةرطي خؤيان و جطةرطؤشةكاني خؤيان فرِيَدا…
ئةم رِووداوي ئاوارةيية، ئةم تراذيديا بةكؤمةلَة، كة رِيشةي سياسي هةبوو، سةركوتي سياسي بؤكؤمةلَي خةلَكي كوردستا بوو بةدةست رِذيَميَكي برينداربووي كةلَبة بةخويَنةوة، لةجياتي ئةوةي وةكو كيَشةيةكي سياسي لةلايةن دنياوة مامةلَةي لةطةلَ بكريَت، بةويَنةي كيَشةيةكي ئينساني و رِةها، بةويَنةي كارتيَكي سياسي وبةرذةوةندخوازي ئةمريكاوجةنطخوازيةكةي، مامةلَةي كرا. ثاشانيش بة داناني ناوضةي بةناو” ئارام” كيَشةي خةلَكي كوردستان كة كيَشةيةكي لةميَذينة بوو، هيَنراية خوارةوة بؤ كيَشةي ئاوارةكاني كورد. و كوردستانيش كرا بةنائةمنترين طؤشةي دنيا، كةهةركات وولآتاني ناوضةكة بيانويستاية، لةشكركيَشيان بؤي دةكرد.
لةوكاتةوة تائةمرؤ، سةرباري هةموو ئةو ئالؤطؤرة سياسي و حكوميانةي لة عيراق و كوردستان و ناوضةكةدا رِوويانداوة، خةلَكي كوردستان ناسنامةي وولآتي ليَسةنراوةتةوة، خةلَكي كوردستان تا ئيَستاش بةكردةوة ديار نيية سةر بةكام جغرافياي سياسين، سةر بةض وولاتيَكن. لةوانةية كةسانيَك هةبن بلَيَن مةطةر ئيَستا سةر بةعيَراق نين، ئةوكات دةبيَ بثرسين كام دةولَةت و كام حكومةتي عيَراق؟ كام بةرثرسياريةتي؟ بةكام ثيَوانة و بةض برِياريَك خةلَكي كوردستان بؤتةوة بةبةشيَك لة عيَراق؟ ئةطةر ئةلَيَن هةلَبذاردن و دةستوور هةية، ديسان دةثرسين، كام هةلَبذاردن و كام دةستور، ئةو هةلَبذاردنةي بة تةوافوقي ميليشياكاني عيَراق و لةذيَر سايةي داطيركاريدا كرا؟ ئةو دةستورةي بةثيَي رِيَكةوتن و بةثيَي ذمارةي دانيشتوان و ثيَكهاتةي جياوازي وقةومي وديني و قةلَةمرِةوي هيَزي ضةكدارةوة نووسراو، ئيَستاش كةس هيض بة كلاوي ناثيَويَت.
بةلَيَ سالَي 1991 خةلَكي كوردستان ئاوارةيي مليؤني بوون، ئيَستا 17 سالَ بةسةر ئةم تراذيديايةي لةئاكامي جةنطخوازي ئةمريكاو هاوثةيمانةكاني و بةدةستي بةعس ئةنجامدرا، تيَثةرِ ئةبيَت، كةضي لةكاتيَكدا بةخت و شانسي ئةحزابي قةومي كورد باش طرتوويةتي، بةلآم خةلَكي كوردستان هةر ئاوارةن.
ئاوارةن ضونكة نةك دةولَةت و حكومةتي رِةسمي دانثيانراو لةكوردستان ثيَكنةهاتووة، نة كوردستانيش بة كردةوة بؤتةوة بةشيَك لةعيَراق، نةعيَراقيش خؤي بؤتةوة بة عيَراقي خاوةن سيادةو خاوةن حكومةت و نة باسيَكيش لةوة هةية كة ئايندةي سياسي كوردستان ضي بةسةرديَت، كةواتة خةلَكي كوردستان هةر ئاوارةن.
لةهةموو ئةوانة موسيبةتر ئةوةية، ئةم خةلَكي كوردستانة ئاوارةية، هيَشتا لة ذيَر هةرِةشةي جؤراوجؤرداية، هةرِةشةي لكاندنةوةي بةزؤري بة عيَراقي عروبي وئيسلامي و شةرِي تايفي، و ثةلكيَشكردني كوردستان و خةلَكةكةي بؤ ناو ئةم سيناريؤ رِةشة، هةرِةشةي داطيركاري وولآتاني ناوضةكة لةوانة توركياو ئيران. بةوماناية كوردستان و خةلَكةكةي بة ئاوارةيش هةر لةذيَر هةرِةشةداية.
ض رِيَطايةكي دي هةية، بؤ ئةوةي كوردستان لة ئاوارةيي رِزطاري بيَت و هةرِةشةكاني لةسةر نةميَنيَت؟ بيَطومان يةك رِيَطاو بةس، ئةويش رِيَطاي دةستثيَكردني رِابوونيَكي جةماوةري و ئازاديخوازية، لة ثيَناو سةربةخؤيي و ثيَكهيَناني وولآتيَكي سةربةخؤي عةلماني و غةيرة قةوميدا.
ئةطةر ئةم رِيَطاية بةكردةو فراواني دةستي بؤ نةبريَت، ئةطةر خةلَكي كوردستان بؤ ئةم خواست و ئارةزووة كة خواست وئاواتي لةميَذينةيانة، رِيزي خؤيان رِيَكنةخةن، درةنط يان زوو يان بةزؤر رِاثيَضي دةسةلاتي ناوةندي دةكريَنةوة يان داطيركاري لةلايةن وولآتاني ناوضةكةوة هةر هةرِةشةيةك نيية، مةسةلةيةكي عةمةليية.
يادي تراذيدياي بةكؤمةلَي خةلَكي كوردستان و سةرجةم تراذيدياو مةرطةساتةكاني تر كةبةسةر خةلَكي كوردستان هاتوون، بانطةوازيَكن بؤ هاتنة مةيدان لة ثيَناو سةربةخؤييدا.
2008