عبداللة مةحمود
بةرواري 7-10 ذمارةيةك لة كادراني يةكيَتي نيشتماني كوردستان، رِةوتي طؤريني ديموكراس (رِةط) يان رِاطةياند. ضةند رِؤذيَكي كةم دواي رِاطةياندني (رِةط) لةهةنطاويَكي ضاوةروانكراودا، مةكتةبي سياسي يةكيَتي نيشتماني لة كؤبونةوةكةيةدا بة ئامادةبووني سكرتيَري يةكيَتي برِياري دةركردني ئةو كادرانةيان دا كة واذؤيان لة رِاطةياندنةكةي (رةط) دابوو.
بةجيا لةوةي رِةوتي طؤرِيني ديموكراسي هةلَطري ض ئامانج و بانطةشةيةكن، وة بةجيا لةوةي خةوني ئةوان بؤضاكسازي يةكيَتي نيشتماني ضةندة برِدةكات و رِوبةرِووي ض تةنطذةيةك دةبنةوة و خؤشيان ضةندة راوةستاو ثةيطير دةمينةوة. تةنانةت بةدوور لة ليَكدانةوةي ناوةرِؤكي ئةو بةيانةي كة خؤيان ثيَي راطةياندووة، جيَطاي خؤيةتي هةلَويَستةيةك لةسةر مامةلَةي سةركردايةتي يةكيَتي نيشتماني كوردستان لةطةلَ كادراني رِةوتي طؤرِيني ديموكراسي بكةين.
هيض حزبيَك لة دنيادا نادؤزينةوة هيَندةي يةكيَتي نيشتماني كوردستان شانازي بة ديموكراسي و فرةيي و ضةثكة طولَ… بكات. وة هيض حزب و رِيَكخراويَك نادؤزينةوة هيَندةي يةكيَتي نيشتماني كوردستان بانطةشةي ثاراستني مافةكاني مرؤف و ئازادي و ….بكات.
كةضي يةكيَتي نيشتماني وةكو هةموو هيَزو رِةوتطةلة قةوثةرست و كؤنةثاريَزةكاني كوردستان، لةكردةوةدا نةك هةر نمونةيةكي بةرجةستةكراوي كةلتور و رةفتاري زبر و رِةقة، بةلَكة خؤي قوتابخانةو كارطةي خولَقاندنيانة.هيزيكي هةلةشةو هاوكات سةركةوتوي وةرطرتني تةجروبةي سيستمة عةسكةرتارياريةت و ديكتاتؤرةكانة. ئةمة لة ذياني رِيَكخراوةييانةوة بطرة بؤ مامةلَةيان لةطةلَ دواوا و خواست و نارِةزايةتيةكاني خةلَك، لة خةباتي شاخ و نهيَنيانةوة بؤ شارو حكومراني، ئةمة لةطةلَ دؤستاني هةلَطةرِاوةي خؤيان تا دةطات بةوانةي لةدةرةوةي ئةوان رِةخنةو نارِةزايةتي توندو رِيشةيان ليَيان هةية، بةبةرجةستةيي تاقيكراوةتةوة.
ثانؤراما و ليستي دريَذي دذي ئازادي و دذي ديموكراسيي ودذي كراوةيي، رِاستةوخؤو ئاشكراو نارِاستةوخؤو شاراوةو ثشتي ثةردةيان هيَندة زؤرة كة بةحةق كيَويَكة لة خةرمانةي بيرةوةري هةر كادرو ئةنداميَكي سةركردايةتي يةكيَتي نيشتماني و هةموو ضاوديَرو ميَذوونووسيَكي بةئةمةك و رِاستطؤ.
ئةو مامةلةيةي بةرامبةر بة كادراني رِةوتي طؤراني ديموكراسي، و ئةم دةربرِينة قيَزةون و شةمهيَنةرة، ئةم ليَدانةوة لة قاواني كؤني رِذيم و دةسةلآتة كةنارخراوةكان، ضاوةروانكراو بوو.
“طروثيكي ضواركةسي سةليَشيَواو، تةكتةتول لةدذي يةكيَتي، هةرِةشةي دةرةكي و فام نةكردني هةلومةرج، كودةتاضي، كاري طيَرةشيَويَني، ذيَرثيَخستني سةرةتاكاني رِيَكخستن….”
ئةمانة ئةم دةربرينانةي كة لة برِياري دةركردني ئةم كادرانةي رِةط دا بةكارهيَنراون.
ديارة ئةمانة لة فةرهةنطي يةكيَتي نيشتماني و هةموو هيَزة قةومضيةكاني تري كوردستاندا، تازةنين و يةكةم جار نيية بةكاردةهيَنريَن، بة دلَنياييةوة ئةو ضوار كادرةي ثيَشووي يةكيَتي نيشتماني و رِةوتي طؤرِاني ديموكراسي ئيَستا، بةهةزاران حالَةتي وايان لةبةردةستةو بةمليؤنان وشةو دةربرِين و لةوانةش واوةتر ضةندين حالَةتي دةستبردن بؤ توندوتيذي و سةركوت و كوشتن و بيَسةروشويَنكردن و دةستبردن بؤضةك بةرِووي نةيارانياندا، نةياراني خؤي و ناورِيزةكانيان كة رِةخنةي تونديان طرتووةو شكؤي سةرؤكيان وةكو ثيَويست رِانةطرتووة، كة هةولَيان داوة رِةخنةو بؤضونة سياسيةكانيان ضواضيَوة ثيَبدةن و خةلَك لةدةوري بيروبؤضونةكانيان كؤبكةنةوة، بةهةمان ئةو ثاساوانةي سةرةوةو بةهةمان ئةم دةربرينانةوة بةدةستي هاوريَي ثالَ دةستي خؤيان سزاي شؤرش و شةرعيةتي دةسةلآت و ئةزمونيان داون. لة دةرةوةي حزب و رِيَكخستنيش لةطةلَ حزبة مخاليفةكاني خؤيان كة هاوثةيمانيةتيان تيَك ضووة، ديسان تةقلَةيان بة فيل ليَداوةو تؤلَة بةزةبرة ئةمما بةزةبرة، بةزةبري ضةورو طةرم كردؤتة نيشانة و دةستيان لةهيض كاروكردةوةيةك نةثاراستووة.
يةكيَتي نيشتماني، ئةمجارة هةمان تؤمةتة قةديمي و سواوةكاني خستةوة طةر، سةرةتاي طةرِانةوةيان بؤ ناوشارةكان و لةبةرامبةر بة شوراكان هةلَسورِاوانيان و ثاشان بة رِابةراني نارِةزايةتيةكاني خةلَكيان ئةوت ئةمانة تابوري ثيَنجةمن، بةرطري لةبةعس دةكةن، نؤكةري ئيَران و تؤرانيةكانن، سةر بة ئةنسارئيسلامن. هةر دويَنيَش بوو بة خؤثيشانداني خةلَكي نةدارو ئةنفالكراوي طةرميان و هةلَةبجةي لة كيميايي هةلَكيَشراويان ئةوت ئةمانة دةستيان لةثشتة، ئةمانة دذي ئةزموني طةلةكةمانن، رِوباري خويَني شةهيدان نابينن، ئيَستاش هةكةسيَك رِةخنةيةكي بةرجةستةو رِيشةيي بطريَت، ئةلَيَن لة كاتيَكدا ئيَمة هةرِةشةي دةرةكيمان لةسةرة، ثيلان لةدذي طةلةكةمان هةية، هةرضي بةرِووياندا وةستايةوة، بةزؤرو مامةلَةي ناشارستاني و ديَهاتي وةلآمي دةدةنةوة. وةلآمي كادراني رِةط بةشيَك و تةنها بةشيَكة لةهيَرشيَكي طةورةترو بةبةرنامة كة دةسةلآتي سياسي لةكوردستاندا ثةيرةوي دةكةن.
بيَطومان ئةم دةربرينة بازاري و كؤن و ناسةردةميانة، و سةرئةنجام ئةم رِةفتارة لةطةلَ ضوار كادر كة بةبةيانيك خؤيان رِاطةياندووة و ئةجنداي سياسي خؤيان بةيان كردووة، لة ئيَستادا هةلَطري ضةند مةغزايةكي سياسيية، لةوانة:
-رِةوتي تةكةتولةكاني ناو يةكيَتي و جموجؤلَةكانيان كؤنترؤل بكةن. و لة ذيرناوي يةكيَتي ناويةكيتيدا ئةم نايةكيَتيةي ناو يةكيَتي و ئةو ثيلان و نةخشانةي لةدذي يةكتري بةكار دةهيَنن، سنورداربكةن و لة هيَلَي سوري ناو يةكيَتي ئاطاداريان بكةنةوة.
-بيَطومان رِةط بيَئاطاداري بالَي ريفؤرم، دةستي بؤ رِاطةياندن و دةست بةكاربووني خؤي نةكردووة، وةلآمدانةوةي خيَراو بةثةلةو زبر، بةر لةوةي وةلآميَك بيَت بةو ضوار كادرةي كة دةركران، هةرِةشةيةكي ئاشكراية لةوكادر و هةلَسورِاوانةي لةطةلَ بالَي ريفؤرمن و لةناويةكيَتيدان.
-هةولَيَكي ناشارستاني ترة، بةرامبةر بة نةياراني خؤيان و لةدةرةوةي يةكيَتي و هةرِةشةية لةخةلَكي كوردستان و ئةو نارِةزايةتيية ثةرش و بلآو ثضرثضرانةي هةموو ضين و تويَذة كؤمةلآيةتيةكاني كؤمةلَطاي طرتؤتةوة. كؤنترؤلَكردن و رِيَطةنةدان بة سةراسةري بوونةوةيان، بةفروانبوون و سياسي بوونةوةي زياتريان، بةرِيَخراوتربووني، ثيَويستي بة نيشانداني هيَزة، ئةمة كةنالَيَك بوو بؤ ناردني ثةيامي ترس بؤ هةلسوراواني ئةم خؤثيشاندان و مانطرتن و نارِةزايةتيانة.
رِةوتي طؤرِاني ديموكراسي” رِةط” ئةطةر برِياربيَت رِةوتيَك و ئاراستةيةك بطرنة بةر بؤئةوةي شانسيَكي هةبيَت، بةر لةهةموو شت ئةوةية، كة لة كارنامةو رِةفتاري نزيك بة سيَ دةيةي يةكيَتي نيشتماني و حزبة قةوميةكاني تري كوردستان، دةرسيان وةرطرتبيَت، بةكردةوة بةطذ ئةو كةلتورة دلَرِةق و ناديموكراسي و داخراوةدا، بضنةوة كة كؤمةلَطاي سخناخ كردووة.
*تايتلَي برِياري مةكتةبي سياسي يةكيَتي نيشتماني ية بؤ دةركردني ئةوضوار كادرةي ئيمزاي رِاطةياندني (رِةط) يان، كردووة.
2008