عبداللة مةحمود
رِؤذي 22 تةموزي مانطي رِابردوو، دواي ئةوةي ليستي هاوثةيماني كوردستان وةكو كاردانةوةيةك بةدذي ياساي هةلَبذاردني ثاريَزطاكان هؤلَي ثةرلةماني عيَراقيان جيَهيَشت. ئةنجومةني نيشتماني! عيَراق، بةبيَ ئامادةبووني ليستي هاوثةيماني كوردستان، ثرؤذة ياساي هةلَبذاردني ئةنجومةني ثاريَزطاكاني لة ثةرلةمان ثةسةند كرد.
بةدواي ثةسةندكردني ئةم ثرؤذة ياسايةدا، تةنطذةيةكي تر لة نيَوان هةوليَرو بةغدا هاتة ئاراوة كة تا ئيَستا دريَذةي هةية، ليستي هاوثةيماني كوردستان، لةبةرامبةر بةو تةنطذةيةدا رِايانطةياند كة ئةمة مةترسي لةسةر ثرسي عيَراق دروستدةكات، كورد ثيَويستة ضاو بةهاوثةيمانيةتيةكانيدا بخشيَنيَتةوة، ئةمة فيَلَ و كودةتاي لايةنةكاني عيَراقيي ية لة هاوثةيمانيةتي كوردستان، رِيَزنةطرتني تةوافقي ثيَشوةختي سياسي ية، …تاد. وة هاوكات يةكيَتي و ثارتي وةكو لايةني سةرةكي ليستي هاوثةيماني كوردستان، مةسةلةي هةلَخرِاندي خةلَكي كوردستانيان بةدذي تةنطذةي نيَوان خؤيان و لايةنةكاني ناو ثةرلةماني عيَراقي و بةدذي بةشيَك لةدؤستة بيَ وةفاكانيان، هةلَخراند. لة مةلاو ووتاربيَذي مزطةوتةكانةوة تا سازكردني رِيَثيَوان و خؤثيشاندان لة شارةكاني كوردستان، هاوكات طةمةيةكي ديبلؤماسيش لةطةلَي دةستي ثيَكرد. ثاشان سةرؤك كؤماري عيَراق نارِةزايةتي دةربرِي و سةرئةنجاميش مافي ظيتؤي بةكارهيَناو ثرؤذة ياساكةي طيَرِايةوة ثةرلةمان و سةرؤكي هةريَمي كوردستانيش بةرةو بةغدا كةوتة رِيَ، تا لايةنةكاني ناو ثةرلةماني عيَراق و دؤستة بيَوةفاكانيان لة هيَلة سورةكاني!! هاوثةيمانيةتي كوردستان بة ئاطابهيَنيَتةوة.
لةو كاتةوةي رِذيَمي بةعس لةدةسةلآت خراوةو دةسةلآتي بزوتنةوةي قةومي كورد، بيَطويَدانة ئيرادةو برِياري خةلَكي كوردستان، و تةنها لة ثيَناو ئامانجة قةديميةكانياندا لةطةلَ دةسةلآتي مةركةزيدا، بةمةبةستي بةشداربوون لة دةسةلآتدارتيدا، تا ئيَستا لةهةولَي ئةوةدان كوردستان بة عيَراقي ئيسلامي- عروبيةوة بلكيَنةوة. ئةمةش بةبةزاندني هيلَي سوري خةلَك نازانن. بةلآم كيَشةي ناو بالَةكاني خؤيان كة بةحةق يةك خيزانن، بة تةنطذةو رِيَزنةطرتني يةكتريش بة ثةيمان و وادةكانيان و بة ثيلان لةدذي يةكتري تةماشا دةكةن.
بزوتنةوةي قةومي كورد تائيَستا دريَذةدان بةدةسةلآتداريَتي خؤي لة كوردستاندا تةنها بةوة طريَداوة كة لةطةلَ مةركةز بميَنيَتةوةو يةكثارضةيي خاكي عيَراق بثاريَزيَت و سةروةري نيشتماني بةشيَك لة نيشتماني عةرةب و عيراقي عةرةبي بكاتة ضةتريَك بؤ هةمووان!! ئةمة لةكاتيَكداية كة دةولَةت بة ناوةرؤكي قةوميةوة و بةم سيستةمة سياسييةوة كة ئيَستا هةولَي بؤدةدريَت رِةسميةت ثةيدا بكات، كت ومت و لة رِذيَمي ثيَشووي بةعس كؤنةثةرست ترو ديكتاتؤرتر و درِندةتر دةبيَت. بة تايبةتيش كة لةهةموو كةس ئاشكراية كة حكومةتي ئيَستاي عيَراق لة جيَطاي هاولآتي بوون مةبناكةي قةومضيَتي و مةزهةبي و تائيفيية، وكةضي يةكيَتي و ثارتي ئةوةي بؤيان طرنط نيية، ثيَكهاتةي دةولَةتي عيَراقة. سيستةمي سياسييةكةيةتي. ئايندةي خةلَكةكةيةتي، وة لةوةش واواتر دريَذةدانة بةو طةمةية.
ئةوةي لة ئةنجومةني نيشتماني عيَراق رِوويدا ئاساييترين حالَةتي ثيَكهاتةيةكي حكومةت و سيستةمي سياسي، ئيَستاي عيراقة.
لةولآتيَكدا كة لةجيَطاي سيستةميَكي ثشت بةستو بة ئيرادةي خةلَك، سيستةميَكي داسةثاو. لة جيَطاي هاولآتي بوون، قةوم و تيرةو تايفةو مةزهةب. لة جيَطاي ياساو دةستوور، تةوافوقي سياسي. لةجيَطاي سةربةخؤيي، داطيركراو و بانطةشة بؤ داطيركراوي هيَشتنةوة. لةجيَطاي سةربةخؤي سياسي، ئيرادةي ئيقلمي كيَشةكان برِيار ليَبدات. ئاساييترين حالَةت ئةوةية، هةموو ئةم لايةنانة لة ثيَناو بةرذةوةندي تيرةو تايفةو مةزهةب و قةوم و….. ثاشقول لةيةك بطرن، و رِيَز لة هيض تةوافقيَكي سياسي ثيَشوةختي يةكتريش نةطرن. ئةمة نةك حالَةتيَكي ناوازة نيية، بةلَكو نةبووني ئةم حالَةتة ئةبيَتة شتيَكي ناوازة. تةجروبةي تازةش بؤ رِاست و دروستي ئةمة عيَراقي دواي بةعسة.
ثرؤذةي ياساي هةلَبذاردني ثاريزطاكان، يان ياساي هةلَبذاردن لة عيَراقدا نةك بووني نيية، بةلَكة ئةم ثيَكهاتةي ئيَستاي حكومةتي عيَراق، يةك هيَزو لايةني سياسي تيا نيية، برِواي بة ثوضترين نةوعي ديموكراسي بيَت، برِواي بة ئالَوطؤرِي دةسةلآت بيَت، برِواي بة قبولَكردني نةتيجةي دةنطدان بيَت، برِواي بة بووني ئؤثؤزيسيؤني كاراو سةربةخؤ بيَت، برِواي بة ئازادي سياسي و مافي هاولآتي بوون بيَت، ديارة بةبيَ ئةمانةش باسي ياسا و هةلَبذاردن و ثيَكهاتة ياسايةكاني تري وةكو ثةرلةمان و دةستور…. لة كارتؤن و درؤي شاخدار زياتر هيضيتر نين. ئةوانةي فرميَسك بؤ دةستور هةلَدةرِيَذن، باسي هةلَبذاردن و ياساو… دةكةن، جطة لةوةي خؤيان هوشيارانة مليان بةطةمةي كؤنةثةرستي داوة، هاوكات ئامانجيان خؤلَكرنة ضاوي خةلَكي و شيَواندني رِاي طشتيية. شةرِيَكة لةطةلَ خةلَك كة لة رِيَطاي شةرِو كيَشةمةكيَشي نيَوان خؤيانةوة لة دذي خةلَكي دةستيان داوةتي.
باسي كةركوك دواخستني هةلَبذاردنةكةي، ئةم ضةقؤ تيذة هةزارسةرةية كة ئاراستةي طةردني ديموكراسي” بةمانا بورذواي و باوةكة” ي ئيرادةي ئازادانةي خةلَكي كةركوك دةكريَت.
كةركوك كة دةسةلآتي مليشيايي بةريَوةي دةبات، كة بةزؤري ضةك جغرافيا و نةخشةي دةسةلآتداريَتي ناوي دابةشكراوة، و شويَنيَكة وةكو كةلاوة مامةلَةي لةطةلَ دةكريَت و خةلَكةكةي جطة لة موسيبةتةكاني ضةندين دةهةي بةعس ضةند سالَكيَيشة بةدةست بةعسية ناشيةكانةوة، ئةنجن ئةنجن دةكريَت. بةطذيةكدا دةكريَن، هةولَي بة عةرةبكردن و بة كوردكردن و بة تةكريت كردن و…. دانيشتوانةكةي هةموو هةولَيَكي بةنةخشةي بؤ خراوةتة طةر. بة مليؤنان دؤلار كة بؤي تةرخان ئةكريَت هةلَئةلوشريَت. بة رِؤذي رِوناك مامؤستاي زانكؤو نووسةرو رِؤذنامةنووس لةذيَرسايةي دةسةلآتي كوردي طوللةباران دةكريَن. ئاسةواريَك لةكةمترين خزمةتطوزاري نيية. كةضي باسي هةلَبذاردن و مادةي 140 …. دةيان شتي تر لةوبابةتة دةكةنة خوراكي سياسي.
لة ئيَستادا هيض هةلَبذاردنيَك لةوانةش ياساي هةلَبذاردني ثاريَزطاكان لةهيض شويَنيَكي عيَراقدا رِةسمةتي نيية، ئةطةر دةيان جاريش بكريَت درؤيةكي ديموكراسي ئيسلام و قةمطةراو تايفةضيةكاني كريَطرتةي ئةمريكاية. لة هيض وولآتيَكدا كة داطيركراو بيَت، هةميشة باري نائاسايي تيايدا بطوزةريَت، ضةكي ميليشياكان بةسةر سةري خةلَكةوة رِاطيرابيَت، باسي هةلَبذارادن لة طةمةيةكي طةوجانة زياتر شتيَكي نيية، ئةطةر ئةمة بؤ هةموو عيَراق دروست بيَت، ئةمة بؤ كةركوك كة جطة لة ناسيوناليزمي كوردو عةرةب و تورك، دةستةو تاقمي سةدرو وةهابي و كؤنةبةعسي… دةستيَوةرداني توركياو باطراوةنديَك كةهةيةتي سةد بةرابةر دروسترة.
ئةم هةراو هؤريايةي كة يةكيَتي و ثارتي و حزب و لايةنة مؤلَةتثيَدراوةكاني خؤيان وةرِيَيان خستووة، بة ئةندازةي تالَةدةزوويةك ثةيوةندي بة خةلَكي كوردستانةوة نيية، و خةلَكي كوردستان بةطشتي و خةلَكي كةركوك بةتايبةتي ئةو كاتة رِزطاريان دةبيَت و هةناسةو ئؤخةيةكي ثوخت هةلَئةكيَشن، كةلة داطيركاري رزطاري بيت، دةسةلآتي ميليشيايي ئةحزابي ضةكدار كؤتايي ثيَبيَت و دةسةلآتي ثشتبةستوو بةئيرادةي خةلَكةكةي بيَطويَدانة ئينتيماي قةوم و ديني و تايفي حزبي، دابمةزريَت.
جيابوونةوةي كوردستان لة عيَراق و ثيَكهيَناني ولآتيَكي غةيرة قةومي و غةيرة ديني و ئةو هةنطاوة كارسازو عةمةليةية كة كؤتايي بة كيَشةي حقوقي وسياسي خةلَكي كوردستان دةهيَنيَت. كةركوكيش بة خزمةتطوزاري و باشكردني ذياني خةلَكةكةيي دابينكردني ماف و ئازادييةكانة، كة دانيشتوانةي لة رِيفراندؤميَكدا برِيار ئةدةن بطةرِيَنةوة سةر كام لةو دووجغرافياية، كوردستان يان عيراق. ئةطةر لايةن و حزب و بزووتنةوةيةك دةيةويَ خزمةتي كةركوك بكات، كةركوك هةموو شتيكي ثيَويستة، ئاساييكردنةوة، خزمةتطوزاري، ئازادي، ذيان، نان، ئاوةدانكردنةوة، بةيةكةوة ذياني ئارةزوومةندانة، قةرةبووكردنةوة، دورخستنةوةي ضةك و ميليشا لةسةري، ئةوةي زامني ئةمانةي بؤبكات، خةلَك ضةثلَة بؤ ئةو لايةنة ليَئةدات. لةهةر هةلَبذاردنيَكي ئازاديشدا ئةو لايةنة ئةيباتةوة كة ئالآهةلطري بةكردةوةي ئةم ثيَداويستيانة بووة. ئيَمة خؤمان بة ئالآهةلَطري هةموو ئةم خواستانة ئةزانين.