عبداللة مةحمود
سةرؤكايةتي هةريَمي كوردستان، برِياري داطرتني ئالآي عيَراقي لةسةر دامودةزطا ئيداريةكاني كوردستان رِاطةياند، ئةمةش كاردانةوةيةكي زؤري لة لايةن بالَةكاني ناسيونالستي عةرةب و ناسيونال ئيسلاميةكاني عيَراقةوة بةدواي خؤيدا هيَنا.
ئالآي عيَراق نويَنةرةوةي ضي ية؟ بؤ دةبيَ دابطيريَت؟ برِياري سةرؤكايةتي هةريَم لةكويَوة هاتووة؟ …..ئةمانةو ضةند ثرسياري تر دةبيَ وةلآم وةربطرنةوة، ئةم ووتارة هةولَيَكة لةورِاستايةدا.
كورتة ثيَشينةيةكي ميَذوويي
بؤ ئةوةي بتوانين وةلآميَكي شياو وة لؤذيكي بةو ثرسيارانة بدةينةوة، ثيَويست دةكات ئةطةر زؤر بةكورتيش بيَت شيَوةي ثيَكهاتني دةولَةتي عيَراق، بةضةند ديَرِيَك بة بيربهيَنينةوة.
ميَذووي ثيَكهاتني دةولَةتي عيَراق، ميَذوويةكي تيَكسمرِاوة، ميَذووي قةوارةيةكي بةزؤر بةيةكةوة لكيَنراوي دةسةلآتيَكي دةرةكيية، بةرهةمي دارِوخاني ئيمثراتؤريةتي عوسماني وسةركةوتني ولآتة ئيمثريالستيةكاني جةنطي يةكةمي جيهانة، بةدياري كراويش عيَراق بةثيَي بةرذةوةندي دةولَةتي بةريتانياي ئةوكاتةي سةركةوتوو لةجةنطدا، لةسةرةو بةبيَ طويَدانة ئيرادةي دانيشتوانةكةي و ثيَكهيَنراوة و قةوارةي ثيَدراوة، بةم شيَوةية ستراكتؤري دةولَةتي عيَراق، لة سنورةكةيةوة، تادةستورةكةي، تاسيستةمي سةربازي و خويَندنةكةي، تا ئالآكةي….تاد هةموويان لةلايةن دةولَةتي بةريتانيةوةو بةثيَي بةرذةوةندي ضاوضنؤكانةي ئةوكاتةي قوتكراونةتةوة و بةسةر سةري خةلَكي عيَراقدا سةثيَنراوان، تةنانةت “مةليك”يش هةر لةلايةن بةريتانياوة و لةدةرةوةي عيَراقةوة هيَنراوة.
عيَراقيك كة دانيشتوانةكةي هيض ئيرادةيةكيان لةسةر ثيَكهيَناني وولآت و سنورةكةي و دارشتني دةستور و ستراكتؤري دةولَةتدا نةبوبيَت، بةهيض شيَوةيةك ناكريَت وةكو رِةوةنديَكي سروشتي لة ثيَكهاتنةكةي برِوانريَت.
ئالآي عيَراقيش، سةرباري هةر ئالَوطؤرِيَكي رِةمزي كة بةسةريدا هاتووة، لة دريَذةي هةمان رِةوةندي نارِوتيندا ماوةتةوة. خةلَكي عيَراق هةر وةكو ضؤن لةسةرةوةو بةزؤر لةقةوارةكةدا كؤكراونةتةوة، ئاواش ئةم ئالآو دةستورةيان بةسةردا سةثيَنراوة، دةسةلآتيش دراوةتة ئةم بةشة لة ناسيوناليزمي عةرةب كة لةرِاستاي ثاراستني بةرذوةندي ئةوكاتةي بةريتانيدا بووة.
بةدواي لةدةسةلآت هيَنانةخوارةوةي بةعس، بيَطومان دةبوو هةموو ستراكتؤري رِذيَمي بةعس، وة سةرةثاي ستراكتؤري سيستةمةكة لة دةستورةوة، تا سيستمي خويَندن وثةروةرةدة، تا ياساورِيساكان، تا ئالآو شيَوازي حوكم، لةرِيشةوة بطؤردريَت و لةجيَطايدا ستراكتؤريكي تر جيَطاي بطريَتةوة، بةلآم ديسان بةوهؤيةوة كة كةوتني رِذيَمي بةعس ديسان بةرهةمي رِاثةرين و شؤرِشي خةلَك و تيَكرِماني هاوسةنطي هيَزي خةلَك و رِذيَم نةبوو، ديسان ثيَكهيَنانةوةي دةولَةتي عيَراق لةسةرةوةو بيَطويدانة رِةئي و ئيرادةي دانيشتوانةكةي لةلايةن ئةمريكاو هاوثةيمانةكانيةوة، ثرؤسةيةكة كةدةيانةوي بةزؤر بةسةر خةلَكي عيَراقيدا بسةثيَننةوة، وةكو بةريتانياي دواي جةنطي جيهاني يةكةميش دةسةلآتي عيَراقي دواي بةعس بسثيَرنةوة بةو هيَزانةي كة ديسان ئةبنة ثاراستني بةرذوةندي ئةمريكاو هاوثةيمانةكاني.
كيَشمةكيَشي ئيَستاي هةر يةك لةحزب و لايةنة قةومي وديني و تايفيةكان، بؤضرِكردنةوةي دةسةلآت لةدةستي خؤياندا، كة خةلَكي عيَراقي لةبةردةم كورةي شةرِيَكي سةرسةري و مةزهةبي و قةوميدا، رِاطرتوة. بةرهةمي جةنط و داطيركاري و هاوكات ئةم كيَشمةكيَشةية لةسةردةسةلآت.
كيَشمةكيَش لةسةر جؤري ئالآو هةلَطرتن وداطرتني، يةكيَكيتر لةوكيَشمةكيشانةي دةسةلآتة كة بةدواي كةوتني بةعسدا تائيَستا، مشت ومرِي لةسةر بووة.
بيَطومان ئالآي عيَراق، هةروةكو ئاماذةم ثيَدا، هةرطيز ئالآي خةلَكي عيَراق نةبووةو داسةثيَنراوة.ثاشان بزوتنةوةي ناسيونالستي عةرةب بةدةستيةوة طرتووة.
بزوتنةوةي ناسيونالستي عةرةب لةعيَراقدا، سةرباري جياوازي ناوي سةرؤك و حزبةكاني لةدةسةلآتدا، لةثيَكهاتني دةولَةتي عيَراقةوة، دةسةلآتي وولآتي لةدةستي خؤيدا قؤرخ كردووةولةذيَر ئةم ئالآيةدا، خةلَكي عيَراق طةورةترين رِؤذرِةشي و نةهامةتي، بيَثةردةترين سةركوتي وةكو( زيندان و شكنجة، ئيعدم و طوللةبارنكردن، جينوسايدي وةكو ئةنفال و كيميابارنكرن، ذيَرخاكخستني بةكؤمةلَ، …تا دةطات بةوةرِيَخستني ضةندين جةنط لةوانة جةنط لةدذي مخالفيني سياسي، لةدذي خةلَكي كوردستان، وة جةنطي عيَراق- ئيران، عيَراق-كويت…. وة وةرِخستني جةنط بؤ طؤريني ديمؤطرافي و جغرافي، وةرِيَخستني جةنط لةدذي كةلتور و زمان، بةواتايةكي تر كةلتورسايدو زمان سايد…….)هةموو ئةمانة لةذيَر ناوي سةروةري عيَراق و ئالآي ثيروزي عيَراقدا!! وةرِيَخراون.
بؤية ئالآي عيَراق بةويَنةي رِةمزي بزوتنةوةي ناسيونالستي عةرةب، رِةمزي طةورةترين كوشتارو بيَمافي زياتر بة سيَ ضارةكة سةدةي كؤمةلَطاي عيراقة. هةر بةم هؤيةوة ضؤن دةسةلآتي ثاريَزةري ئةم نيزامة دةميَك بوو لةلايةن خةلَكي عيَراقةوة لةبةردةم نارِةزايةتي و نةفرةتي قولَي مليؤني خةلَكي عيَراقدا بوو، ئاواش ئةم ئالآية كة كوشتاري سيستماتيك و زنجيرةيي هةموو رِؤذةي لةذيَردا ئةنجام دةدرا، قيزةونترين سيماو رِةنط و رِةمزي نةفرةتليَكراوي كؤمةلَطاي عيَراق و كوردستان بوو.
بؤية ئةم ئالآية رِةمزي دةسةلآتي خويَناوي ناسيوناليزمي عةرةب بووة لةدذي هةموو بةهايةكي مرؤيي. ثيرؤزي لاي هيض كةسيَكي ستةمديدةو ئازاديخوازي عيَراقدا نةبووةو نيية.
بؤية نةفرةت لةم ئالآيةو خواستي لابردني و بةئةرشيف سثاردني، بةرلةوةي خواستي هيض كام لةحزب و لايةن و سةروك و سكرتيَري حزبةكان، بوبيَت، خواستي خةلَكي عيَراق كوردستان بووة.
ئةوة كة ئيَستا ئالآ دةبيَتة جيَطاي مشت ومرِي نيَوان حزب و لايةنةسياسيةكاني ناسيونالستي” كورد و عةرةب” و ناسيونال ئيسلامي يةكاني ، ئالآ بةويَنةي رِةمزة كوشتاريةكةي نيية كة لةذيَريا ئةنجامدراوة، ئةوةندةي كارتيَكي طوشارة لةبةرامبةر بةيةكتريدا بةدةستةيةوة دةطرن.
سةرؤكي كوردستان و ئالآ
ئةم هةنطاوةي سةرؤكايةتي هةريَمي كوردستان و بارزاني بؤ داطرتني ئالآي عيَراقي سةردةمي بةعس لةكوردستاندا، و هاوكات ثيَداطري لةوةي كة ئالآي 14 تةموز لةجيَطايدا دةميَنيَتةوة تا ئالآيةكي تر لةلايةن ئةنجومةني نيشتماني!! عيَراقةوة ثةسةند دةكريَت، نيشانيدةدات كة بارزاني و سةرؤكايةتي هةريَمي كوردستان كيَشةيان لةطةلَ ئالآي عيَراقدا نيية، بةويَنةي ئالآي بزوتنةوةي ناسيونالستي عةرةب، بةلَكو هةروةكو لةسةرةوة ئاماذةم ثيَداوة بةدةستةوةطرتني ئالآي سةردةمي بةعس بةتةنها كارتيَكي تري مامةلَةية بؤ بةشة دةسةلآتي جيَطير لة بةغداو بةرِةسمي ناسيني دةسةلآتيان لةكوردستان و دريَذةثيَدان و وةرطرتني ثسولةي ياسايي بووني ئةم دةسةلآتةي كوردستان لة ناوةند.
ليَرةدا جيَطاي خؤيةتي لة بارزاني و سةرؤكايةتي هةريَمي كوردستان بثرسين، ئايا ئالآي 14 تةمووز جياوازي لةطةلَ ئالآي سةردةمي بةعس ضي ية؟ ئايا ئالآي 14 تةموز لةكويَ و بةثيَي كام بةلَطةنامة ئالآي بةرِةسمي ناسراوة لةلايةن خةلَكي عيَراق و كوردستانةوة؟ لةكويَ رِيفراندؤمي بؤكرا؟ بيَطومان ئالآي 14 تةموز لةطةلَ ئالآي سةردةمي بةعسدا هيض جياوازيةكي وايان نييةو هةردوو ئالآكةش ئالآي بزوتنةوةيةكي دياريكراون لةعيَراقدا، ئالآي بزوتنةوةي ناسيوناليزمي عةرةبي دةسةلآتبةدةست. هةردووكيشيان لةسةرةوة وبةبيَ طويَدانة رِةئي وئيرادةي خةلَكي عيَراق و كوردستان داسةثيَنراون و هةردوو ئالآكةش رِةمزي سةركوت و بيَمافي و كويَرةوةري و نةهامةتي بوون.
ئالآي سةردةمي بةعس لةم ضةندسالَةي دواييدا و لةكؤتاييي شةرِي عيَراق-ئيراندا ووشةي اللة و اكبري لة لايةن سةرة تاوانكاري بةعس صدام حسيَنةوة بؤ زيادركرا، جطة لةو طؤرانة ئالآي سةردةمي بةعس لةطةلَ 14 تةموز جياوازيةكيان نةبووة.
بؤية برِياري بارزاني وسةرؤكايةتي هةريَمي كوردستان بؤداطرتني ئالآي سةردةمي بةعس لةكوردستان، و بةدواي ضةند ئامانجي دياريكراوةوةية.
ئالآي سةردةمي بةعس كة ئيَستا لاي بارزاني و سةرؤكايةتي هةريَمي كوردستان نةفرةتليَكراوة!! هةرئةو ئالآية لةسالَي 1991 لةكاتي طفتوطؤي بةرةي كوردستاني لةطةلَ بةعسدا بةسةر سةيارةي هيَزةكاني بةعسةوة هةلَكرابوو كةلةطةلَ هيَزي ثيَشمةرطة لةناوشارةكاندا سةركوتي نارِةزايةتي و خؤثيشاندانةكاني خةلَكيان دةكرد، وة هاوكات بارزاني خؤي بانطةوازي سوثاي بةعسي بة ئالآي عيَراقةوة كردووة بؤ شةرِي لةطةلَ يةكيَتي نيشتمانيدا، لةوانةش واوةتر ئالآي سةركوت و بيَمافي رِذيَمةكاني ئيَران و توركيا ضةندين جار لةلايةن يةكيَتي و ثارتي يةوة ثةلكيَش كراوةتة كوردستان و بةسةر ناوضة سنوريةكان وتةنانةت قولآيي كوردستاني سوتماك و ئةنفالكراو و ويَرانكراوي دةستي بةعسدا، شةكاوةتةوة.
ناسيوناليزمي كورد بةطشتي بارزاني و سةرؤكايةتي هةريَمي كوردستان بةتايبةتي، هةركات بةثيَويستيان زانيبيَ ئالآي بةعس و بزوتنةوةي ناسيونالستي عةرةبيان، هيَناوةتة كوردستان و لةسةر بارةطاكانيان شةكاوةتةوة كاتيكيش بة ثيويستيان زانيبيَت وةكو ئةم ماوةية ئةلَيَن ئةبيَ لةكوردستان دابطيريَت.
ئةم بانيَك و دووهةواية، لاي خةلَكي كوردستان تازة نيية. و ئامانجي بارزانيش لةو برِيارةي رِؤشنة، بارزاني لةلايةكةوة ئةم دةورةية ئالآ وةكو كارتي بردنةثيَشةوةي ململانيَ ي ناسيوناليزمي كورد لةطةلَ دؤستة هاوثةيمانةكاني لة حكومةتي ناوةنديدا لةبةغدا دةباتة ثيَشةوة. لةلايةكي تريشةوة دةيةويَ لةرِيَطاي ئةم ثةيامةيةوة نارِةزايةتي ية هةمةطيرو رِوولةثيَشةكاني خةلَكي كوردستان بة رِووي برسيَتي و بيَمافي و نةبوني خزمةتطوزارةية كؤمةلآيةتيةكان و فةساو طةندةلَيدا، ئيحتيوا بكات و سةرنجي خةلَكي كوردستان لةسةر كيَشةو خواستة بةرهةقةكاني خؤي بطوازيَتةوة سةر ئالآو كيَشمةكيَشةكاني خؤيان لةطةلَ بالَةكاني تري ناسيوناليزمي عةرةب و ئيسلامي سياسي. لةم نيَوةشدا خةلَكي كوردستانيش وةكو زةخيرةي ئةم كيَشمةكيَشة بةكاربهيَنيَت.
تائةوجيَطايةش بارزاني دةلَيَت دةبيَ ئالآي كوردستان لةجيَطاي ئالآي حزبي لةسةر دام ودةزطا ئيداري و حكوميةكاني كوردستان هةلَبكريَت، دةبيَ بلَيَن، ئةوةش كة بةئالآي كوردستان ناودةبريَت، ئالآي كوردستان نيية، و ئالآي بزوتنةوةو كةلتوريَكي دياريكراوي كؤمةلَطاي كودستانة” بزوتنةوةي ناسيوناليزمي كوردة” و هي سةردةمي كؤماري مهابادة.
ئةم ئالآية هةرطيز تةعبير و رِةمزي خةلَكي كوردستان نيية، ئةطةر بارزاني دةيةويَت ئالآيةك هةبيَت كة تةعبير لة واقعيةتي سياسي و كؤمةلآيةتي وثيَكهاتةي دانيشتواني كوردستان بكات، ئةمة بةر لةهةموو شت لةطرةوي جيابونةوةي كوردستان لةعيَراق و ثيَكهيَناني دةولَةتيَكي سةربةخؤداية، و دةولَةت ثيَش مةرجي ئالآية.
ئةوكاتة كة خةلَكي كوردستان بوون بةخاوةني دةولَةتي خؤيان، ئةوكاتة دةكريَت ئالآيةك ببيَتة ئالآي خةلَكي كوردستان، كة خةلَكي كوردستان لة رِيفراندؤميَكي ئازادانةدا دةنطيان ثيَدابيَت و تةعبير لةواقعيةتي كومةلَطاي كوردستان بكات.
خةلَكي كوردستان هاوكات لةطةلَ بردنة ثيَشةوةي نارِةزايةتيةكانيان، بؤ دابين كردني خواستة بةرهةقةكاني خؤيان لةئاوو كارةبا، رِيَطاوبان و شويَني نيشتةجيَبوون و بةرزكردنةوةي موضةكانيان و طيَرانةوةي سةروةتي دزراوي خؤيان لةلايةن بةرثرسي ئةحزابةكان و بةرطرتن بةدزي و تالآني و داسةثاندني ئازادية سياسيةكان و تورداني ئالآي جينؤسايد ناسيوناليزمي عةرةب … دةبيَ ئةم خةبات و نارِةزايةتيانةيان لةطةلَ تيَكؤشان و خةبات بؤجياكردنةوةي كوردستان و ثيَكهيَناني وولآتيَكي سةربةخؤ ليَكهةلَثيَكن و ئةوكاتةش كؤميسيؤنيَكي شارةزا رِابسثيَردريَت بؤ ئامادةكردن و هةلَبذارني رِةنط و شيَوةي ئالآيةكي مؤديرن، كة تةعبيري واقيعي لةثيَكهاتةي سياسي و كؤمةلآيةتي وناسنامةي ئينساني خةلَكي كوردستان بكات وثاشان لةرِيفراندؤميَكي رِةسميدا خةلَكي كوردستان ثةسةندي بكةن. ئيتر ئةمة ئالآي كوردستان دةبيَت.
4-9-2006