عبداللة مةحمود
12 ي ئةم مانطة، لة نمايشيَكي تايبةتدا ثةرلةماني كوردستان بةكؤي دةنط مةسعود بارزاني بؤ سةرؤكي هةريَمي كوردستان، هةلَبذارد. 14 مانطيش لةمةراسيميَكي تردا رةسميةتي ثيَدرا.
ئيَستا ئةطةر لةوة بطوزةريَين، كة ناوةرؤكي ثةرلةمان و سيستةمي ثةرلةماني ض شيَوازيَك لة ئيدعاي ديموكراسي بورذوايي ويَنادةكات، وةئةطةر لةوةش بطوزةريَين كة ثةرلةمان لةولآتاني وةكو عيراق و ئيران و هاوشيَوةكاني ض كاريكاتؤريَكي بيَ ثايةية، و لةكاتؤنيَك زياتر هيضي تر نية، بةلآم ديسان ئةم ثةرلةمانة و بوني بارزاني بة سةرؤكي هةريَم جيَطاي تيَرامانيَكي تايبةتة.
لة ديرؤكي دورونزيكي دنيادا، بؤرذوازي بةهةموو شيَوةيةك هةولَئةدات وهةولَي داوة سيماي ثةرلةمان بةويَنةي نواندني ئيرادةي خةلَك و ديموكراسي، وةكو مؤديليَكي سةركةوتوو نيشاني دنيا بدات، ناسيوناليزمي كورديش بؤ هيَنانةكايةي مؤديَليَكي سةركةوتوتر لةديموكراسي داهيَناني وا تازة ئةهيَنيَتةطؤر كة بةرِاستي طالَتةئاميزة.
ثيَكهاتة ياسايةكاني وةكو دةنطدان، حكومةت، ثةرلةمان، سةرؤك،……تاد، لة لايةن بزوتنةوةي ناسيونالستي كورد بةطشتي و يةكيَتي و ثارتي وةكو دوبالَي سةر بةوبزوتنةوةية، لة ضوارضيَوةي ئةم داهينانة تازةيةدا ئةوةندة ريسواو بيَئابرِوكراوة، ئةوسةرةكةي ديار نية، ببينن، ئاخر لةدنيادا حكومةت و يةرلةماني بيَدةولَةت بووني بووة؟ وة ثةرلةماني تةمةن 13 سالَةو مردو، وة بةكارنامةي دةستثيكردني شةري ناوخؤوة بةئيتفاق زيندوكراوةتةوة؟ وة رةئيسء ئةنداماني بةم شيَوة كاريكاتؤرية لةبارةطاي ئةحزابدا وةكو نويَنةراني خةلَك دانراون؟ ثاشانيش سةرؤك ئاوا هةلَبذيَردراوة؟
ديارة ويستطةكاني تيَرامان لة هةلَويَست وسياسةت و نةخشةو ثلانةكاني بزوتنةوةي كوردايةتي و دذي مةدةني بون و دذي ياسايان هيَندة زؤرة من ئيَستاو ليرةدا تةنها لةسةر ويَستطةي ثةرلةمان و هةلَبذاردني بارزانيدا، ويَستةيةك بة ثيَويست ئةزانم.
يةكيَتي و ثارتي لة ضوارضيَوةي سةركةوتن بة ثةيذةي دةسةلآتدا، ء بةمةبةستي شريك بوون لة دةسةلآتي ثيَكهاتوي مةركةزي دواي روخاندني سةدام حسيَن و بةمةبةستي دريَذةدان بةدةسةلآتي نزيك بة 15 سالَةيان بةسةر خةلَكي كوردستاندا، لةهاوثةيمانيةتياندا لةطةلَ ئيسلامءشيعةي سياسيء ناسييوناليزمي عةرةب لةعيَراقدا، برِياري بةشداري لة ثيَكهيَنانةوةي عيراقي قةومي ودينيان طرتة ئةستؤ، لةو ضوارضيَوةيةشدا، ياساي بةريَوةبردني دةولَةتي كاتييان كة بنةماكةي قةومضيَتي عةرةبي و ئيسلامي سياسي ية، كردة مةبناي ريَكةوتني نيَوانيان، ثاشانيش سيناريؤي هةلَبذاردنيان هيَنايةطؤرو بؤ بةريَوةبردنةكةيشي جطة لة فةزاي داطيركاري و بةردةوامي شةري تيرؤرستي و باوةشيَنكردني ئيحساساتي قةومي و مةزهةبي و تايفي، ض هةرةشةو ضاوسوركردنةوةو ض ثاروي دةمي خةلَكيان بة بارمتةطرت تا خةلَكي ناضار بكةنء ثةنجةمؤري طالَتةجاري هةلَبذاردنيان ليَ وةربطرن و لةسةرئةو بنةمايةشةوة ثةرلةمان و حكومةتيَكي كؤنةثةرستي تر لةعيَراق و ناوضةكة قوت بكةنةوة، رِيَك لةدلَي ئةم سيناريؤيةدا ثارتيء يةكيَتي لة بازنةي هةلَبذاردني سةراسةري عيَراقدا هةلَبذاردني كوردستانيشيان بؤ زيندوكردنةوي ثةرلةمانء رةسميةتدانةوة ثيَ ي و دريَذةدان بةدةسةلآتداريَتي خؤيان ريَكخست و لة ذيَر ناوي ئةوةش كة بةشداري كردن لةوهةلَبذاردنانةي عيراقدا، دةنطدانة بة كوردو ضارةنوسي كوردستان، خةلَكي كوردستانيان ناضاركرد بةشداري ئةم هةلَبذاردنانة بكةن، هةلَبذاردنيَك كة بةرلةوةي ئةنجام بدريَت يةكيَتي و ثارتي لة ريَكةوتنيَكي سةركردايةتي هةردولادا لة ثيرمام، هةم لةسةر رةئيسي ثةرلةمان و جيَطرةكاني، هةم لةسةر ذمارةي كورسي هةرلايةكيان و لةسةر ثيَكهيَنانةوةي حكومةت و سةرؤك و جيَطرةكاني ريَك كةوتبون و خةلَكي كوردستان و دنياش ليَي ئاطاداربوون.
ثارتي و يةكيَتي و نوسةران و قةلَةمبةدةستاني كؤنةثةرست و مؤلَةتثيَدراوي خؤشيان بيَشةرمانة بةم شيَوةية لة ثيَكهيَنانةوةي ثةرلةمان دةلَيَن هةلَبذاردني رةسمي و ثةرلةماني ياسايي!!، بةئةندامانيشي ئةلَيَن ئةمانة دةنط و رةنطي ميللةتن، نويَنةري خةلَكي كوردستانن!!.
هةلَبذاردني بارزانيش لةلايةن ثةرلةمان، لةكاتيَكدا زؤر بةر لة ثيَكهيَنانةوةي خةلَكي كوردستان و دنيا ئاطادارة كة يةكيَتي و ثارتي ثيَشتر لةسةر بةشكردني ثؤستةكان ،بةشيَوةي ئةوةي كة تالَةباني وةكو سةرؤك كؤمارو بارزانيش وةكو سةروكي كوردستان بيَت، ئاطادارة، كةضي ديسان هةلَبذاردني بارزاني لةو ثةرلةمانةدا بة هةلَبذاردني لة لايةن خةلَكي كوردستانةوة لةقةلَةم ئةدةن و شايي و لؤغاني بؤ سازئةدةن.
ئةمة ئيتر طةورةترين شيَوازي بيَئابروكردني ثيَكهاتة ياسايي ودةستوريةكاني دنيا نةبيَت ضي ية؟ ئةمة طةورةترين تاوانكاري نةبيَت بةرامبةر بةخةلَكي كوردستان،ء دةنطيَك كة ليَيان وةرطيرا ضي ية؟
ئةطةر لةهةموو ئةوانةش بطوزةريَين، ضاوثؤشي لة شيَوةي ثيَكهيَنانةوةي ثةرلةمان و هةلَبذاردني سةرؤك و دواتريش ثيَكهيَنانةوةي حكومةت و تيَكةلَ كردنةوةي ئيَدارةكان لةطةلَ يةكتري بكةين، ديسان ثرسيار ئةوةية، حكومةت و ثةرلةماني بيَدةولَةت ياني ضي؟ نمونةي لةم بابةتة هي كام ثاكةتي هةلَنةثضراوي ديموكراسي دنياية؟
هةموو ئينسانيَكي هوشيار ئةو راستية ئةزانيَت، حكومةت و ثةرلةماني بيَ دةولَةت لةكاريكاتؤريَك زياتر هيضي ترني ية، ئاخر حكومةت وثةرلةمانيَك دةولَةتي نةبيَت، رةسميةتي نيَودةولةتي نية، ثةرلةمان و حكومةتي سالي 1992 ضونكة لةهيض طؤشةيةكي دنيادا رةسميةتي ثيَنةدراو حكومةت و ثةرلةماني سةرزةمينيَكي بيَناونيشاني نيَودةولَةتي بوو، حكومةت و ثةرلةماني بيَ ناسنامةي وولآتي بوو، هةربةوهؤيةشةوة لةكارتؤنيَك زياتر هيضي تر نةبوو، مةسةلة ئةوة نةبوو ثةرلةمان نية، مةسةلة ئةوة نةبوو ئةندام ثةرلةمان و سةرؤكةكةي بيَلياقةبوون، حكومةتيش فةشةلةكةي لةيةكةم رؤذةوة ئةوةنةبوو سةروك وةزيران و وةزيري نةبوو، بةلَكو ئةوة بوو كة ثةرلةمان و حكومةت، ثةرلةمان و حكومةتي ئيعتراف ثيَكراونةبوون، ضونكة بيَ ناسنامةي دةولَةتي و وولآتي بوون، هةربةوهؤيةشةوة ثةرلةمان و حكومةتي دوودةسةلآتي ميليشايي زياتر هيضي تر نةبوون و لةطةلَ قولَبونةوةي كيَشةي نيَوانيشيان، خودي ثةرلةمان و ضوارضيَوةي حكومةت بونة مةيداني هةلآيساني شةري ساردو ثاشان شةريَكي طةرمي وا كة قارةماناني ناوهؤلَي ثةرلةمان و حكومةت قارةماني بةرةكاني جةنطي ناوخؤ بوون. حكومةت و ثةرلةمانيش يان بةواتايةكي تر يةك ئيدارةيي بؤ خةلَكي كوردستان خويَن مذين و برسي كردن و بيَمافي هةمةلايةنةبوو، لةكاتي شةريشدا بوو بة خويَن رشتن و مالَويَرانكردن.
ثةرلةمان و ثيَكهيَنانةوةي حكومةت و تيَكةلَكردنةوةي ئيدارةكان وهاوكات هةلَبذاردني بارزانيش دوبارةكردنةوةي هةمان تةجروبةي ثيَشووة، بةلآم لةدلَي سيناريؤيةكي نويَ ي ودواي بةعس و لةدلَي ثةلةثروزيَ بؤ بةشي زياتر لةدةسةلآتي مةركةزي و قةلَةمرةوي زياتر لةدةسةلآتداريَتي كوردستاندا.
بوني بارزاني بةسةروك كؤمار تةنها دةكريَت وةكو سةركةوتنيَكي ثارتي بةسةر يةكيَتيدا لةكوردستان بةحسابهيَنريت نةك هيضي تر. هاوكات بؤثارتي فرسةتيَكة تا نمايشي نفوزي خؤي ثيَبكات و لةبةرامبةر نمايشي ثيَشوي يةكيَتي كة بةبؤنةي بوني تالَةباني بة سةروك كؤمار! ضةند مانط لةمةوبةر وةرِيَيان خست، ئةطةر نا ثيَكهيَنانةوةي حكومةت و ثةرلةمان و بوني بارزاني بةسةروكي هةريَم نةهيض لةوةزعيةتي ثيَشودةطؤريَت و نةبةماناي كرانةوةي دةرطاي خيَروبةرةكةتة بةروي خةلَكي كوردستان و ئايندةكةيدا، نةبةماناي دامةزراندني ثيَكهاتة ياسايةكانة، نةبةماناي كؤتاييهيَنانة بةدةسةلآتي بنياتنراوي ميليشيايي، نةبةماناي بةرقةراربوني ماف و ئازادية فةردي ومةدةنيةكان و باشبوني طوزةراني خةلَكة بة خيروبةرةكةتي ئةوان، نةبةماناي بةرطرتنة بةودزي وتالآنيةي 14 سالَة ئةنجامي ئةدةن، نةبةماناي كؤتاييهيَنانة بة هةلَواسراوي كيَشةي خةلَكي كوردستانةوة.
بؤيةكيتي وثارتي ئةوةي طرنطة بةشداربونة لة دةسةلآتي مةركةزي”وةكو ستراتيذي ميَذوويان” و وةرطرتني ثؤستي باشترة لةبةرامبةر يةكتري لة بةغداو بةرينكردنةوةي نفوزو ثانتايي قةلَةمرةوي دةسةلآتيانة لةبةرامبةر يةكتري لةكوردستاندا و لةوراستايةشدا نة ريَطاي متةمةدينانةي ململانيَ، بةلَكو لةطةلَ تيَكضوني هاوسةنطي بةرضاو لة مةقعيةتي هةركامياندا، شةر و دةست بردن بؤ ضةك و ضةمانةوة لةبةردةم هيَزة دةرةكيةكاندا بؤ ريَككردنةوةي هاوسةنطيان، ئةو ديَوةزمةية كة بةدريَذايي بوني ئةم دووحزبة وةكو مؤتةكة ضؤكي لةسةر سنطي خةلَكي كوردستان داناوة.
ريَكةوتني ئةمجارةيان، هةرطيز لة ريَكةوتنةكاني تريان سةركةوتوترنابيَت و بةلَيَنةكانيش لةوانةي ثيَشوو طةورةترنين، ئةوةي كة بؤ خةلَكي كوردستان ئاشكراية، ئةوةية كة دواي هةر ريَكةوتنيَكيان بةيةكدادان وشةريَك ماوة.
لةطةلَ سةرهةلَداني هةرناكؤكيةكيشدا بارزاني سةروكي نفوزي ناوضةكاني ذيَردةسةلآتي خؤيةتي و تالَةبانيش هةروا، ئةمة جطةي لةوةي هةر ئيَستاش نفوزي يةكيَتي و ريَكخستنةكاني تالَةباني بةسةرؤك ئةزانن و مةرجةع بؤيان هةرئةوة نة بارزاني، بؤية ئةم ريَكةوتنة روكةشية، ناتواني دريَذخايةن بيَت، لاني كةم بةوهؤيةوة كةئةمانة دةسةلآتي ميليشيايي قةومطةرايي عةشيرةتي دذي ديموكراتين”ديموكراتي بةمانا باوةكةي”ء ماهيةتي ثيَشكةوتنخوازيان ني ية . و دةنطي خةلَك لايان بايي ثوشيَك بايةخي نية.
بؤية بوني بارزاني بةسةروك و ثيَكهيَنانةوةي ثةرلةمان، و ثاشانيش تيَكةلَ كردنةوةي ئيدارةكانيان، هيض ثةيوةنديةكي بةباش بووني ذياني خةلَكي كوردستانةوة نية، لةوةش واوةتر هيض كام لةوثيَكهاتانة هةلَطري بنةماي ياساي نين.
خةلَكي كوردستان نةك نابيَ فريوي ئةم سيناريؤ ثوضانة بخؤن، بةلَكو دةبيَت كةمةري خةباتكارانةي خؤيان توند بكةنةوة، دةبيَ لة ئاسؤوئامانجي ئةم حزبانةو بزوتنةوةكةيان بةتةواوةتي داببريَنء ريَطاي كؤتاييهيَنان بةكيَشةي واقعي خؤيان،(كيَشةي دياريكردني ئايندةي سياسي) كة تائيَستا كيَشةيةكي هةلَواسراوي نةبراوةية بطرنةبةر، ئةم يةكلاكردنةوةيةش ثيَويستي بة بةرثاكردني ريفراندؤميَكي ئازادانة و راستةوخؤي خةلَك هةية بؤ برياردان لةسةر ئةوةي دةيانةويَ لةطةلَ عيَراق بميَنةوة يان جياببنةوةو دةولَةتي سةربةخؤي خؤيان ثيَكبهيَنن، بؤ نواندني ئيرادة بؤ برياردان لةسةر ئةم ئايندةية. كؤنطرةي ريفراندؤم بؤ سةربةخؤيي كوردستان، ريَكخراوي ريَكخستني خةلَكي كوردستانة. ثيَوةي ثةيوةست بن و بةهيَزي بكةن.
16-6-2005