عبداللة مةحمود
لةدواي روخاني رِذيَمي بةعسةوة شاري كةركوك كراوةتة سةنتيَزي كيَشمةكيَشكي خةتةرناكي بيَويَنة لة نيوان ناسيوناليزمي كورد، ناسيوناليزمي عةرةب و توركمان و ئيسلامءشيعةي سياسي،”كةركوك شاريَكي عةرةبية””كةركوك قودس و دلَي كوردستانة””كةركوك شاريَكي توركمانيةو تا ئةبةد توركماني ئةميَنيَتةوة” ئةمانة دروشمي هةركام لةناسيوناليزمي عةرةب و كوردو توركمانن، كةهةركام لةو بزوتنةوانة لةريَطاي بةدةستةوةطرتني ئةم دروشمانةوة ئةيانةويَ ناسنامةي قةوميةتي خؤ بدةن لة شاري كةركوك و ناسنامةي قةومي بة بالآي ببرن.
ئةطةر ئةم دروشمانةو ئةو خاوةنداريَتي ية جؤراوجؤرانة، ميَذوويةكي هةية، هةريةك لةم بزوتنةوانة، ديكؤميَنتي جؤراوجؤريان بؤئةوشارة داتاشيوة، ئةوا لةهةر برطةو دةوريةكي سازان و سات وسةوداي نيَوانياندا بؤ بردني بةشي زياتر لة دةسةلآتي مةركةزيءكورسي زؤرتر، كةركوك دةكريَتة سةنتيزو خالَي بةيةكدادان و بةريةككةوتني هةركام لةو بزوتنةوة كؤنةثةرستانة، لة طةمةي دةستوري كاتي بؤ قؤناغي طواستنةوة، لةطةمةي هةلَبذاردنةكاني عيَراق و كوردستاندا، لةطةمةي وةرطرتني ثؤستي سةروك كؤماريدا، لةكيَشمةكيَشي نيوان يةكيَتي و ثارتيدا، ئيستاش لةطةمةي دوبارةي دارشتنةوةي دةستوردا، كةركوك هيَنراوةتةوة مةيدان، هةريةك لةم بزوتنةوانة بةهةطبةي فاشيستي و شؤفينستي و نةذادثةرستيةوة، لةذيَرناوي بةرطري و دلَسؤزي نواندن بؤ كةركوك ذةهراوي قةومضيَتي و تايفةضيَتي بلآودةكةنةوة.
ئيَستا كة طةمةي دارشتني دةستور بةريَوةية، بةرزكردنةوةي ئةم دروشمانةي سةرةوة، كةهةرلةيةك لةم بزوتنةوانة كةركوك بة هي خؤيان ئةزانن، تةنها باسي ديكؤميَنت سازي نية، تةنها دروشم نين، وةتةنها ميَذوو ئاوديوئاوديوكردن نية، تةنها نيشانداني رةمزةكانيان نية، تةنها قيافةي سرودة دلَكونكةرة ئينسانيةكان نية، تةنها باسي جغرافيا و جيؤثؤليتيكي ئةم شارة نية، تةنها….بةلَكو باسي طيَرانةوةي ئةم شارةية بؤ باوةشي دايك!!. هةريةك لةم بزوتنةوانة كةركوك بة بةشيَك لة نيشتماني ديَريَني خؤيان و خةلَكةكةشي بة بةشيَك لةنةتةوةي رِةسةني خؤيان ثيَناسة دةكةن، هةريةكةيان دايكيَك بةرِةسةن و دوانةكةي تر بة “زر” ناوزةد ئةكةن.
كيَشمةكيَشي نيَوان ئةم خيزانة بورذوازية لةسةر كةركوك، زورجار كارةساتي دلَتةزيَني بةدواوة بووة، بةلآم هيض كام لةكارةساتةكان، دةرهاويشتةي قانونمةندي خؤرسكي كؤمةلآيةتي نةبوون، دةرهاويشتةي دوذمنايةتي نيَوان دانيشتواني شارةكة نةبووة، بةرهةمي بةيةكةوةهةلَنةكردني خةلَكةكةي نةبووة،تةنانةت ئةوكاتةي بةعس لةوثةري دةسةلآتدا بووة، سةرباري هةموو هةولَيَكي بؤشؤركردنةوةي ململانيَ ي خؤي لةطةلَ بزوتنةوةي ناسيوناليزمي كوردو حزبةكاني بؤ ناوخةلَكي كةركوك و بةطذيةكداكردنيان، ماية ثوض دةرهاتووة.
بةلآم لةوكاتةوة ئةم رذيَمة درندةية طؤر بةطؤربووة، لةجياتي ئةوةي بريني جةستةي ئةم شارة هةتوانباران بكريَتء ئاسةواري ناسيوناليزمي عةرةبي لةدةسةلآتكةوتووي لةسةر وةلابنريَت، لةئاكامي نةبوني دةولَةت و حكومةت و ياساي متةمةدينانةء لةئاكامي مةيدانداربوني بزوتنةوةكؤنةيةرستة قةومي يةكاني كوردو عةرةب، بةقةومي و ئيسلامي و شيعة سياسيةكةيةوة، ئةم شارة كةوتؤتة بةرشالآوي فاشيزمي قةومي كوردو عةرةب وشيعةي سياسي يةوة، هةركام لةو بزوتنةوانة بةنةخشةوة كةوتونةتة طياني ئةم شارةو دانيشتوانةكةي، كةركوك كراوةتة كارتي سات و سةوداو رةمزي يةكلاكردنةوةي ململانيَِي نيَوانيان.
ئةم بزوتنةوانةو ئةم بالآنةي بورذوازي سةرباري ئالوطؤر لة مةوداي نفوز و ثانتايي قةلَِةمرةوي سياسييان، هةميشة سةرضاوةي ئةو مةرطةساتانة بوون كةبةسةر شاري كةركوكدا هيَنراوة، ثيَم وانية كةسيَك هةبيَت نةزانيَت كة ناسيوناليزمي عةرةب ضي بةسةر ئةم شارة هيَناوة؟ و ضؤن هةولَيداوة بةهةموو شيَوةيةك سيماي ئةم شارة و ديمؤطؤافياكةي بطؤريَت، و خةلَكةكةي بةزؤر بةعةرةب بكات؟ بةبةعسي بكات؟ وة رِاطواستني دةيان هةزار خيَزاني كورد و ئاوارةكردنيان نةبينيَت؟ ديارة ئةمة لة ضوارضيَوةي سياسةتي شؤفينستانة و سةركوتي سياسيدا. ئيَستاش هةولَةكاني ئةم ناسيوناليزمة لةدةسةلآتخراوة لة شيَوازي تري قةومثةرستي عةرةبيدا و لة لايةن قوتابياني بةعسي وةكو عةلاوي و ياوةروضةلةبي بةرامبةر بةخةلَكي كوردستان و خواستي ريفراندؤم و جيابونةوة …….بةردةوامة. ئةوة باسي شيعةي سياسي و لةضةشني مةجلس ئةعلي ئيسلامي و دةعوةو….دةيان دةستةوتاقمي تر ، سةبارةت بةكةركوك و كيَشةي ضارةسةنةكراوي خةلَكي كوردستان و هةلَواسراومانةوةيةدا لةهي ناسيوناليزمي عةرب كؤنةثةرستانةترة، فاشيزمي ئيسلامي هةمووان وةكو برا! دةبيني، باسي ريفراندؤم جيابونةوة و تةفرةقةي نيوان خةلَكةو ئيرادةي خةلَكيش ماناي نية ضونكة بةثيَ حوكمي قورعان و شةريعةت هةموان ملكةضي ئيرادةي ئيلاهين.
ناسيوناليزمي كورديش بةجيا لةناكؤكي نيَوان خؤيان لةسةركةركوك بؤخؤلكردنة ضاوي خةلَكي كودستان يةكيَكيَان دلَ و ئةوي تر قودسي بةسةرابرِيوة، كةضي ئةوةندةي بؤيان كرابيَت لةدذي خةلَكي ئةم شارة دريَغيان نةكردووة، تائيَستاش ئاوارةكاني دةستي بةعس ض لةهةوليَرو سليماني وسؤران، و ض لةناوشاري كةركوكدا هةر ئاوارةو بيَخانةو لانة و موحتاجي سةرةتاييترين ثيَداويستيةكاني بةريَوةضوني ذيانن، تةنانةت لةسةر ئةم دةرياي نةوتة زستانان محتاجي ضةند دةبة نةوتن. ئةوة بةجيا لةوةي ميراتطراني كوردبوني كةركوك سوثاي ثاسدارانيان بؤ سةركانطاي”زيَرِ!!”ي قودس ثيَشلةشكري كرد، وة ئةوانةيش كة خؤيان بة ميراتطري تورك بووني كةركوك لةقةلَةم ئةدةن، جطة لةميراتطراني ئةتاتورك و ميتي توركي زياتر نين.
هةركام لةم بزوتنةوة كؤنةثةرستانة كارنامةيان هةمان كارنامةي بةعسة، ليَ بةئةندازةي توانايان ممارةسةي دةكةن، ببينن، بةئيسلامي كردن و بةسةدركردن، بة ثارتي كردن و بةيةكيَتي كردن، بة عروبةكردن، و بةبارمتةطرتني ثاروي دةمي خةلَك بؤ ملدانيان بةهةركام لةوانة، ضي لةوةي بةعس جياية؟ كاردةستكةوتن و دامةزراندن بة تةزكيةي هةركام لةو لايةنانة، ضي لةسياسةتي بةعس كةمترة؟ دةركردني كوردزمانةكان لة ثؤست و وةزيفةكانيان، كةئةم ماوةية لةلايةن ئةنجومةني وةزيراني حكومةتةكةي جةعفةريةوة رِاطةيةنرا، و دةركردني ئةو عةرةب زمانانةي دةيان سالَة لةوشارةدان” بةوانةشةوة كةبةعس بة ئيمتياز هيَناوني” دةركردنيان و كوشتاريان و هةرةشة ليَكردنيان،لةلايةن ناسيوناليزمي كوردةوة،و كردنةوةي حسةينيةكان و ثةرةدان بة دةمارطيري مةزهةبي ….تاد،لةلايةن شيعةي سياسي يةوة، مةطةر ئةمانة هةمويان فاشيزمي بةعسيزمي قةومي و ئيسلامي دةرهاويشتةي شةرو داطيركاري ئةمريكاو سيناريؤ رةشةكةي نين؟
ئيَستا كة باسي دةستورهيَنراوةتةوة ثيَشةوة، روبةدةرةوة هةر ئةم لايةن وهيَزانةي سةرضاوةي مةرطةساتةكاني كؤمةلَطاي عيراق بةطشتي وشاري كةركوكن بةتايبةتي، روبةدةرةو بة مةبةستي طيَذكردني خةلَك و خؤلَكردنةضاويان،و بةمةبةستي سات وسةوداو كورسي زياتر لةدةسةلآتي مةركةزيدا، هةريةكةيان خةريكي هةلَوةراندني فرميَسكي درؤينةن بؤ خةلَكي شاري كةركوك و خاك و ئاو نةوت و ميَذووةكةي، لةذيَريشةوة و تةنانةت بةئاشكراش خةريكي ثلاندانان و ثلان بارانن بؤ خةلَكي عيراق و كةركوك، ثلان ئةوةية كةدةيانةويَ قوربانياني كوردزماني دويَني بكةنة جةلادي ئةمرؤي خةلَكي عةرةب زمان، و عةرةب زمانةكاني قوربانياني دويَنيَش بكةنة جةلادي خةلَكي كووردزماني ئةمرؤ و تورك زمانةكاني قوربانياني دويَني بكةن بة جةلادي خةلَكي ترو وةكيلي دةولَةتي شوفينستي توكيا……و كيَشةو تةفرةقةي قةومي و بةيةكداداني قةومي بكةنة ديَوةزمةيةك بؤ هاريني دانيشتواني ئةم شارة، لةوانةش واوةتر تةفرةقةي مةزهةبي سونةو شيعة ثةرةثيَبدةن و تؤوي ضةندبةرةكي وةكو فايرؤسي كوشندة بكةنة دياري خةلَكي زولم ليَضوو برينداري شاري كةركوك. بؤ ئةومةبةستة طلآوانةشيان، ثارةهةلَرشتن، ثارةي دزرواي قوتي خةلَكي، و دةزطاي هةزارسةري راطةياندنيان خستؤتةطةر تا ئينتماي نةتةوةيي ببةخشنةوةو بكرِن و دانيشتواني ئةم شارة بكةن بةطذيةكتريداو سةرئةنجام بيكةن، بةعةشوةي بؤمبة مالَويَرانةكةرةكاني دةورةي ئايندة.
باسي ياسايي كردنةوةي باري شاري كةركوك و برطةي 58 ي ياساي كاتي بؤ قؤناغي طواستنةوة”سةرباري تةرةدودو ثةشيماني و ثةنجةطةزيني هةنديَكيان” طةرم كراوة، طواية ئةم برطةية زةمانةتي طيَرانةوةي باري ئاسايية، ض درؤو بيَشةرميةكة؟ ياساي بةريَوةبردني كاتي دةولَةت بؤ قؤناغي طواستنةوة، بنةما ئةساسيةكةي دينضيتي قةومطةرايي و تايفةضيتي ية، و لةسةربنةماي تةوافق و لةسةروي خةلَك مؤركراوة، و خؤي هةلَطري باري نائارامي شاري كةركوك و تةواوي خةلَكي عيراقة، كةضي بيَشةرمانة دةلَيَن ئةم ياساية زةمانةتي ئايندةي شاري كةركوكةو بةتايبةتي ناسيوناليزمي كورد دةلَيَن ئةمة مساوةمةي لةسةر ناكريَت!!”ئةهلي مساوةمة نين!”
باري نائاسايي شاري كةركوك خؤي بةرئةنجامي لةمةيداندابوني هيَزةكؤنةثةرستة قةومي ودينيةكاني كوردو عةرةب و توركمان و داطيركارية، ئةطةر بريار بيَت ئةم شارة ئارامي بةخؤيةوة ببينيَت ثيَش مةجةكةي دةبيَ ئةو هيَزانة و ميليشياكانيان لةوشارة بكرينةدةرةوة، ئةوكات دةبينين، خةلَكي شاري كةركوك كيَشةيةكيان لةطةلَ يةكتر نية، وةكو هةميشة هاوسيَ و هاودوكانن، هاوخويَنكارو هاوكارمةندن و منالَةكانيان بةيةكةوة ياري ئةكةن، كريَكارةكان لة ذيَر يةك سةقفدا كارئةكةن، و بةيةكةوة جةذن و شين ئةطيرن.
طيَرانةوي باري نائاسايي كةركوك لةطرةوي ئةوةداية:
- بنكةو بارةطاي ضةكداري حزبةكان لةشار بضنةدةرةوة، دةسةلات و بةريوة بردني شار بدريتة دةستي نوينةراني هةلبذيردراوي ئازادانةي خةلكي ئةوشارة خؤي.
- خةلَكي راطويَزراوي دةستي بةعس ئازادبكريَن لةوةي كةدةيانةويَ بطةريَنةوة بؤ كةكوك يان نا، بة قةرةبوكردنةوةي زيانةكانيانةوة.
- خةلَكي عةرب زمان، بةهةرهؤيةكةوة هاتبن يان هيَنرابيَتن، ئازادبن لةوةي دةميَنةوة يان نا، بةقةرةبوي زيانةكانيانةوة.
- دادطاي كردني هةموو ئةوانةي دةستيان لةسةركوت، شكنجة،….بووة، لةدادطايةكي جةماوةري ئاشكرادا، بةعةرةب و كوردو توركمانةوة.
- دابين كردني شويَني نيشةتةجي بووني شياو بؤ ئةوخيزانانةي كة دةطةريَنةوة. بةكوردو عةرةبةوة.
- وةسةرئةنجاميش بةرةسمي ناسيني ريفراندؤم بؤ خةلَكي ئةوشارة بؤ ئةوةي بةئازادانة لةهةلومةرجيَكي سالم و دور لة هيَزي ضةكدارو هةرةشةي دةرةكيدا، و لةذيَرضاوديَري مةرجةعة نيَودةولَةتيةكان برياري مانةوة لةطةلَ عيراق يان جيابونةوةيان وثةيوةست بونيان بةكوردستان و بةوريفراندؤمة سةراسةريةي كة دةبي سةرئةنجام لةكوردستان بةريوة بضيت، بدةن.
- ………..
- ………..
سةر ئةنجام ماوة بلَيَم، ئةطةر كةركوك وةكو زؤريَك ئةليَن وةكو ميَشك واية و ئةبيَت نةشتةرطةري وردي بؤبكريَت، هؤكةي دانيشتواني شارةكة نين، هؤكةي ياساي كؤنةثةرستانةي بزوتنةوةكؤنةثةرستةكانة، هؤكةي بوني ئةو بزوتنةوانةية كة فايرؤسي قةومضيتي و دينضيتي و تايفةضيتي بلآودةكةنةوة، و هيَزي ضةكداريان بةسةرسةري ئةم خةلَكةوة راطرتووةو بؤمباراني راطةيانديان بؤ خستؤنةتة طةر، ئةطةر دةستي ئةم بزوتنةوانةو داطيركاري لةسةريان كؤتابكريَت، نةشتةرطةر ثيَويست ني ية، شويَني ذياني هةموانة بة ئاسودةيي.
14-6-2005