Home ئەرشیف2005 لەپەراوێزی دادگایی کردنی سەدام حسێنی سەرەتاوانباردا… دیمەنە شاراوەکانی پشتی دادگاکە

لەپەراوێزی دادگایی کردنی سەدام حسێنی سەرەتاوانباردا… دیمەنە شاراوەکانی پشتی دادگاکە

by Abdulla Mahmud

 

  عبداللة مةحمود1sadam

بةرواري19/10/2005 سةدام حسيَني سةرة جةلادو ذمارةيةك لة طةورةبةرثرساني تري بةعس، بةتاواني كوشتني 143 كةس لةطوندي دوجيلي باكوري بةغدا، رِاثيَضي بةدةم دادطاكران.

ديارة راثيَضكردني سةدام حسيَن و سةرة تاوانباراني بةعس بؤ بةردةم داداطا، خواستي هةموو خةلَكي عيَراقء ناوضةكةو دنياي ثيَشكةوتنخوازة، خواستي هةموو ئةو ئينسانانةية، كة شاهيدي درِندةيي و هةوسارثضرِاوي رِذيَمي بةعس و سةرةتاوانبارةكاني بوون.

ئةطةر ئةمة رِاستةيةكة، كة بةعس و سةدام حسيَن، ئةوةي لةدةستيان هاتووة لةدذي ئازاديخوازي، لةدذي ماف و خواستةكاني خةلَك، لةدذي مخاليفيني خؤيان، لةدذي نارِةزايةتي جةماوةري….ئةنجاميانداوة، كيَويك لةمةرطةسات و تراذيدياي دلَتةزيني وةكو سةركوت، زيندان، شكنجة، مل بةتاكردن، شةري خةلَكي ئازاديخوازي عيَراق، شةرِي خةلَكي كوردستان، و بةكاربردني كيميايي و غازي مةرطضيَن لة هؤرةكان و كوردستان، ئةنفال، لةطةلَ زةوي يةكسانكردني سةدان ئاواييءضةندين شارو شارؤضكة، بيَسةروشويَنكردني بةكؤمةلَء ذيَرخاك خستنيان، وةرِيَخستني ضةندين جةنطي دةرةكي،…راستية حاشاهةلَنةطرةكاني ميَذووي حزبي بةعس و سةدام حسيَنن.

ئةوا رِويةكي تري ئةم تاوانكارية، لة لايةكةوة خودي ئةودادطا طالَتةجاريةية كة لة ذيَرناوي ياساو دادطادا وةريَخرا، ئةو فريوكايةية كةلةرِيَطايةوة دةيانةويَ  راستيةكاني ثشتي ثةردةي دادطايي سةدام وسةراني لةدذي خةلَكي عيَراق بشارنةوة.

رِاستة كوشتاري دوجيل وةحشيانةبووة، رِاستة ئةبيَ تاوانباراني ئةم كوشتارة بدريَنة دادطا، بةلآم دةبيَ ثرسيار بكةين، بؤ دادطايي سةدام و سةراني لةروداوي دوجيلةوة دةست ثيَدةكات؟ خؤ بةر لةتاوني دوجيل، سةدان تاواني طةورةتر بة دةستي رِذيَمي بةعس و سةراني لةعيَراق و كودستان، ئةنجامدراوة، و بةعس لةطةلَ هاتني بؤدةسةلآت هةلَطري تاوانكاري ء كوشتارو شكنجةو ئيعدام بووة، هةلَطري سةركوتي نارةزايةتي جةماوةري و ذيَرثيَناني خواستةكاني خةلَك و ئازادي سياسي  بووة، رِوداوي رِاطويَزاني هةزاران طوندو توندكردني خةلَكةكةي لة ئؤردوطا زؤرة ملييةكان و لةطةلَ زةوي يةكسانكردني ئةم هةموو ئاوايانة لة سالَي 1977دا و راثيَضكردني سةدان خيَزان لة ذيَرناوي ئةوةي كة كورِةكانيان يان كةسيان لة ريزي” مخريب” دابووة، رِةوانةكردني سةدان و هةزاران ئينسان بؤ كونجي زيندان و ئيعدامكردنيان بةدواي شكستي شؤرشي ئةيلول، بوردوماني هةردوو شاري قةلآدزي و هةلَةبجة بة ناثالَم و ضةكي قةدةغةكراوي نيَودةولَةتي و كوشتن و برينداربووني نزيك بة 400 كةس لة خويَندكاراني زانكؤو خةلَكي ئةم دووشارة لة سالَي 1974دا،….دةيان روداوي تر، هةمويان بةر لةروداوي دوجيل بوون، كةضي رِوداوي دوجيلي سالَي 1982 بةدةستةوةدةطيَريَت بؤدادطايي كردني سةراني بةعس.

ئةمة بةرلةوةي رِوخساري دادطايةكمان نيشانبدات، رِوخساري هةر ئةو واقعيةتة تةلَخة نيشان ئةدات كةئيَستا كؤمةلَطاي عيَراقي كردؤتة مةيداني كوشتاري بةردةوام و هةمووساتة، دادطايةك كة لة ذيَرسايةي داطيركاري و دريَذةي جةنط و بةيةكداداني تيرؤريستيدا دروستكرابيَت، و بةر لةبوني حكومةت و ثيَكهيَنانةوةي دةولَةت قوتكرابيَتةوة، بةر لةهةموو شت ناياسايي بووني ئةم دادطاية دةسةلميَني.

هاوكات هةلَبذاردني روداوي دوجيل، بؤ دادطايكرداني سةدام حسين و سةراني، ويَنةيةكي رِِؤشنمان لةسةر ململانيَ ي سياسي سةرساحةي سياسي عيراق ثيشاندةدات، ويَنةيةك كة تيايدا لةهةموو باريكةوة دةيسةلميَني كة كؤمةلَطاي عيَراق بةرلةوةي خاوةني دةولَةت ياسا و حكومةت بيَت، خاوةني قةلَةمرةوي دةسةلآتي ميليشيايي و رِادةي ثانتايي ئةودةسةلآتةية، ئيسلامي سياسي شيوة شيعةكةي بةو ثيَ يةي كة ئيَستا بالآدةستة، لة هدنةي خؤيدا لةطةلَ لايةنةكاني تر لة عيَراقدا، رِوداوي دوجيل بؤ دادطايي سةدام دةهيَنيَتة طؤر و لة بةرامبةردا دادطاي كردنةكة دةسثريَت بة لستي هاوثةيماني كوردستان.

هةروةها، هةلَبذاردني روداوي دوجيل بؤ دادطايي تاوانباران، بؤدورخستنةوةي هةلَدانةوةي ثةروةندةيةكي طةورةترة، كة ض سةدام حسين و رذيَمةكة ي ض حةكيم و تالَةباني و بارزاني و ضةلةبي و بزوتنةوةكانيان لةو ثةروةندةيةدا، بةشيان هةية.

ئةنفال، كيمياباراني”هةلَةبجةو شويَنةكاني تري كوردستان و هؤرةكان” و بيَسةروشويَنكردني بارزانيةكان، و كوشتاري درندانةي سةدان ئينسان لة جنوبي عيَراق بةدواي رِاثةريني 1991 دا، ئةمانة بةويَنةي جينؤسايدي بةكؤمةلَ، هةمويان لةرِوداوي دوجيل طةورةترو درندانةترن، بةلآم هةر ئةوجةنابانةي ئةمرؤ لة هدنةيةي ناثايةداو كاتيدا لة بةرةيةكدا كؤبونةتةوة، و لةلايةن ئةمريكاوة كؤنترؤلَ دةكريَن و بةزؤر بةيةكةوة لكيَنراون، هةمويان لةم روداوةطةورانةدا بةشداربوون و قةرةبوي ئةوتاوانكاريانةي بةعسيان، لة ساتوسةوداي بةردةوامدا، وةرطرتووة. هةر لةبةرامبةر بةو قةرةبوو وةرطرتنةية “سةدام حسيَن دةبيَتة حةكةم، نةك دوذمن”.

بؤية ئةمة رؤشنة ئةطةر دادطايةكي عادلانةو ئاشكراي جةماوةري هةبيَت و بريار بيَت تاوانباراني عيَراق بدريَنة ئةم دادطاية، وة ثةروةندةي ئةم تاوانانة بخريَنة روو، ئةوا لة ثالَ سةدام حسيَن و سةراني تري ئةم رذيَمةدا، ئةوانةي سيناريؤي ئةم داداطايةيان وةريَخستوة، هةمويان مةلةفةكةيان دةخريَتة رِوو، وةهةمويان تاوانباران بةرامبةر بةخةلَكي عيَراق و كوردستان و تةنانةت ناوضةكةش.

هاوكات ئةمريكاو زؤريَك لةدةولَةتاني غةرب، تا دةطات بةناسيوناليزمي عةرةب بةطشتي تا دواي داطيركردني كويَت لة لايةن عيَراقةوة، هاوكاري راستةوخؤي بةعس و سةدام حسيَن بون، بةكؤمةكي ئةوان و بةضةكي ئةوان و بة بةرضاو ئاطاداري ئةوانةوة ئةم درندايةتي ية دةرهةق بة خةلَكي ئةنجامدراوة، ئيَستا هةر ئةم تاوانبارانة دةيانةويَ بة روداوي دوجيل، ثةردةثؤشي ئةم ميَذووة ئةم درندايةتية ميَذوية بكةن و بةداسةثاندني حوكميَك بةسةر سةدام حسيَن ء سةرانيدا، مةسةلةي دادطايكردنيَكي ئاشكراو جةماوةري و عادلانةو قانوني و    سةدام حسين و سةراني دوربخةنةوة، بؤ ئةوةي ميَذووي سةرهةلَداني تاوانكاريةكان، هاوكاران و بةشداراني و ثشت و ثةناكاني ئةو درندايةتيية، بؤ هةميشة لةضاوي جةماوةري متةمةديني دنياو رِاي طشتي بشارنةوة. نابيَ ريَطة بة ثيلانيَكي ئاوا ضةثةلَ بدريَت!

مةسةلةيةكي تر ئةوةية، هاوكاري غةرب ء ئةمريكا بؤ بةعس و بةشداريان لةوتاوانكاريانةدا، بةشداري وهاوكاري ناسيوناليزمي عةرب لةدنياي عةرةبدا لةطةلَ بةعس، بةشداري ناسيوناليزمي كوردو عةرةبي ئؤثؤزيسيؤن، ئيسلامي سياسي حةكيم و سات وسةوداي بةردةواميان لةطةلَ بةعس و ريَكةوتني يةك لةدواي يةك لةطةلَياندا..

بةر لةهةموو شت ماهيةتي هةركام لةو بزوتنةوةو رةوتانة نيشان ئةدات كةضةندة ئامادةباش بوون، لةسةرلاشةي لةخويَن هةلَكيَشراء سةرةنطومكردني خةلَكء ئيعدامي هةزاران ئينسانء غازبارانكردن…تاد، خةلَكي عيَراقدا، دريَذة بة ثةيوةنديةكاني خؤيان لةطةلَ بةعس و هاوكاري كردن لةطةلَيدا ثةرةثيَبدةن، لة ثيَناو بةرذوةندية دذي ئينسانيةكاني خؤيان و بةش وةرطرتن لة دةسةلآتدا.

سةدام حسين و سةراني تري بةعس ويَنةيةكي ثرِاوثرِ لةرابةراني بزوتنةوةي ناسيونالستي عةربي نيشانئةدات، بزوتنةوةيةك كةبةر لة كةسةكاني، بةر لةسةدام حسين و سةراني تري، هةلَطري شيَوازيكة لة “فتوا” فتواي قبولَنةكردني ئةوانةي قبولَم ناكةن، فتواي مؤرداني قةومضيَتي لةناوضةواني دانيشتوانء بةطذيةكداكردني دانيشتوانةكةي لةسةر بنةماي قةومي، فتواي” نةتةوةي رةسةن و نارةسةن” “خةلكي جسن و ناجسن”. لةديدطاي بزوتنةوةومةكتةبي فكري بزوتنةوةي ناسيوناليستيدا” هةر ناسيوناليزميَك” لاني كةم بةدواي شؤرشي ئؤكتؤبةرةوة، هةلَطري جؤرة فايرؤسيَكة، كة ئايدزي سياسي ويَرانكردني كؤمةلَطاية، قدوسيةتي كةلتور، زمان، خاك وئاو، نيشتمان، رةمز، ميذوو، دابءنةريت… هيندة لاي ثيرؤزة، رةتكردنةوةي كفرة، ثاريَزةراني ئةم هةموو قودسياتة، رابةراني ئةم بزوتنةوةية دةبن، رابةرانيشي ياني ئةوانةي دلَسؤزانة بؤبةرطري لةم ثؤخلَةواتةي ناوي نراوة “مقةدةسات” دةجةنطن، سةدام حسين و سةراني تري ناسيوناليزم” هةر ناسيوناليزميك”  قارةماناني ثاريزةري ئةم ثؤخلَةواتةن و لة ذيَر ناوي ثاراستني ئةمانةشدا، سةركوت و شكنجةو ئيعدام، جينؤسايد دةبيَتة وةزيفةيةكي مقةدةس بؤ ثاراستني مقةدةسات. سةدام حسيَن و سةراني تري لة عيَراقدا ئةطةر بةتاواني بةرطري لة نيشتمان و خاك وئاو دين و كةلتور، دةدريَنة دادطا، ئةوا تالَةباني بارزاني، حةكيم و بؤتةفليقة، موئمةر قةزافي و حوسني مبارةك، ئةسةدي كورِو شيَخة ثاسةوانةكاني نةوتي كةنداو…هةمويان لةذيَرناوي بةرطري لة نيشتمان و بةرذةوةندي بالآي مةملةكةت و مقةدةساتي ميللةتي خؤدا، هيضيان لةسةدام كةمتر نية، كةثكي حةمةداغاي كوردستان” تةثؤلكةيةكة”هةزاران ئينساني لة جةنطي ناوخؤدا هةلَوشيوة.

راستي ئةوةية كة بزوتنةوي ناسيونالستي لة دنياي هاوضةرخدا بزوتنةوةيةكي دذي ئينسانية، بؤية رابةراني ئينساني نابن، ناسيوناليزم تاوانبارة بةرامبةر بةحةقي بةشةريةتي ئةم سةردةمةء دةبيَ ئةم بزوتنةوةية وةكو ئيسلام و ئيسلامي سياسي كة هةلَطري فتوايية بؤئةوانةي رةتي دةكةنةوة و قبولَي ناكةن، بخريَتة دادطاي عادلانةي شؤرشي جةماوةري متةمةديني سةردةمةوة، ئةوكات خةلَك دةستي لةدةستي سةدام حسيَنةكاني دةبيَتةوة.

ئةو سةدام حسيَنانةي هةرئيَستا لةدةرةوةي زيندانةكانن لة عيَراقدا، طةورةترين زيندان و رؤذ رةشيان بؤخةلَكي عيَراق داخستوة. هةريةكةيان بةضكة سةدام حسيَنيَكن، درةنط يان زوو دةبيَ ئةمانةش بدريَنة دادطا، بةلآم دادطايةكي عادلانةو ئاشكراو قانوني.

رزطاربوون لةدةستي ئةمانة، لةطرةوي رِزطاربوون لةدةست بزوتنةوةي ناسيونالستي و ديني هاوشاني داية.

 22-10-2005

لەوانەیە تۆ ئەمانەشت بە دڵ بێت

لێدوانێک بەجێ بهێلە

هاوڕێمان بن!

پەیوەندی

دەتوانن ڕاستەوخۆ پەیوەندیمان پێوە بکەن بۆ هەر سەرنج و پێشنیار و ڕاگۆرینەوەیەک، لە ڕێگای:

abdulla.mahmud@gmail.com

دیمانەی پێشەنگ