ئۆکتۆبه‌ر: ئێوه هۆکاری کیشەی ناوخۆیی یەکێتی نیشتمانی کوردستان چۆن ده‌بینن وه ئایندەی یەکێتی بەرەو کوێ ده‌بات؟
عبدوڵا مه‌حمود: لەپایەترین ئاستدا، هۆکاری سەرەکی پاشەکشەو لاوازبوونی پێگەی یەکێتی نیشتمانی، چ لەسەر ئاستی ناوچەکەو عێراق، چ لەئاستی کوردستان و لەبەرامبەر بە پارتی و بزوتنەوەی گۆران…پەیوەندی بە کارنامەی سیاسی یەکێتیەوە، هەیە. یەکێتی نیشتمانی کوردستان دەمێکە، هەڵگری هیچ ئەجندایەکی سیاسی رۆشن، پرۆژەیەکی دیاریکراو، خاوەنی کارنامەیەکی دورمەودا…تاد، نییە.
یەکێتی لە پەیوەند بە روداو و ئاڵوگۆرەکانی دنیاو ناوچەکە، لە پەیوەند بە وەزعی سیاسی عێراق تیكچونی باڵانسی هێزەکان، لە پەیوەند بە دۆخی سیاسی کوردستان و پرسە سیاسیەکانی، خاوەنی هیچ سیاسەتیكی رۆشن و دیاریکراو نییە. لە جێگای ئەوە بۆتە پاشکۆی روداوەکان، پاشکۆی هەڵوێستی لایەنە سیاسی و یارچییە سەرەکیەکان، وە لەباشترین حاڵەتدا بۆتە حزبیک کە زۆرتر خەریکی وەرگرتنی هەڵوستی رۆژ و هەڵچونی یەک لەدوای یەکە… لەوەش واوەتر سەرانی یەکیتی نەک ئەم دۆخە نابینن، بەڵکو بە درۆی ئەوەی کە یەکیتی حزبی بەرەنگاربوونەوەی سەختیەکانە، حزبی نوێبونەوە و چاکسازییە، حزبی هەڵسانەوەی دوای گلانەکانە، هێندەی تر دەروازەی بەرووی دەستکەوتنی رێگاچارەکاندا، بەرتەسک و بەرتەسکتر کردۆتەوە، بە رادەیەک سەرانی یەکێتی، لەهەموو ئەو لایەنە سیاسیانەی چاویان بڕیوەتە خواردنی جەماوەری یەکیتی و هەلوشینی پێگە سیاسیەکەی، دەستوپێ سپی تر و بێبەرنامەتر و بینەخشەترن.
یەکێتی لە پەیوەند بە بەغداو پرسی ئایندەی سیاسی کوردستانەوە، خاوەنی سیاسەتێکی دیاریکراو نییە، لە پەیوەند بە وڵاتانی ناوچەکەو” ئیران و تورکیا” تەماحەکانیان و نەخشە سیاسیەکانیان لە عێراق و کوردستاندا، هیچ بەرچاو رۆشنیەکی نییە. لە ناوخۆی کوردستانیشدا، لە بەرامبەر بە پارتی و تەنانەت بەرامبەر بە بزوتنەوەی گۆران، خاوەنی هیچ پرۆژەیەکی سیاسی رۆشن و هەلگری هیچ ئەجندایەکی دیاریکراو نییە. بانگەشەی زلی بێبنەمای وەکو سوسیال دیموکراسی، دیمکراسی و مۆدیرنەو… لەگەڵ بەکردەوە دەستگرتنی بەدواکەوتوترین و کۆنەپەرستیرن نەریتەکانی ناو کۆمەڵگاوە، بوارێکی بۆ یەکێتی نەهێشتۆتەوە کە نەک جەماوەر بەڵکو ریزەکانی خۆشیان بتوانێی رابگرێت…
ناکۆکیەکانی ناوخۆیی یەکێتی و ململانێی باڵ و لاباڵەکانی کە بەرهەمی ئەو بێئاسۆ سیاسیەیە، دور و نزیک پەیوەندی بە تاکە خواستێکی خەڵکی کوردستانەوە، نییە. هیچ کام لەو باڵانە هەڵگری پرۆژەیەکی سیاسی دیاریکراو نیین، بۆ بەرگری لە خواستێکی سەرەکی، تویژێکی دیاری ناو کۆمەڵگا… حزبی بێ ئەجندای رۆشنی سیاسی، حزبی بێ ئاسۆیی سیاسی، حزبی بێ بەرنامەو بێ پرۆژە بۆ پرسە بناغەیەکانی کۆمەڵگاو بزوتنەوە کۆمەڵایەتیەکان، حزبی دۆراو و روو لەپاشەکشە و داکوژانی نەخشی سیاسیە. یەکێتی ئیستا ئەو حزبە دارماوەیە.
ئۆکتۆبه‌ر: ئایا رێکه‌وتنی ستراتیجی دەوری چییە لەسەر دۆخی ناوخۆیی یەکێتی؟ ئایا کۆنگرە دەتوانێ چ بکات بە ئاقاری چارەسەری کێشەکانی یەکێتیدا؟
عبدوڵا مه‌حمود: بیئاسۆیی و بێ بەرنامەیی سیاسی یەکێتی، دەمێکە ئامبازی جەستەی یەکیتی بووە، ریکەوتنی ستراتیجی هێورکەرەوەیەک بوو بۆ دۆخی یەکیتی، ئەوەی رێگەی دا یەکێتی تا ئەم هەڵبژاردنەی دوایی بەو سەنگ و قورساییەوە بمێنی رێکەوتنی ستراتیجی بوو. رێکەوتنی ستراتیجی بە پێجەوانەی بانگەشەی بەشێک لەسەرانی یەکیتی و بەشێک لە نوسەرە کورتبین و کاڵفامەکان، خێرو بەرەکەتێک بوو بۆ یەکیتی، کە لەسایەیدا، نزیک بە نیوەی داهاتی کوردستان، نزیک بە نیوەی هیزی پێشمەرگەو ئاسایش و دەسەڵات، نیوەی دەسەڵاتی حکومەتی!!( سەرۆکی حکومەت یان جێگری، سەرۆکی پەرلەمان یان جێگر) دەستگیر بوون لە پۆستی هەستیاری ئیدارو حکومی…تا دەگات بە رەسمی ناسینی ئەو ئاستە لە پیگە سیاسیەکەی لە ئاستی دنیاو ناوچەکەو عێراق هەموو بەرهەمی رێکەوتنی ستراتیجی بوو… ئەگەر ئەم رێکەوتنە نەبوایە یەکێتی تا ئەو ئاستە، دەستی لە زۆرێک لەمانە گیر نەدەبوو. بۆیە ئەگەر رێکەوتنی ستراتیجی سازان و رێکەوتنی یەکێتی و پارتی بوو لەهەلومەرجێکدا کەهاوسەنگی هیزێان لەیەکتری زۆر نزیک بوو، پارتی توانی کەڵک لەو سازانە وەربگرێت و یەکێتی نەیتوانی، بەڵام بەو حالەشەوە یەکێتی بە هۆی ئەم رێکەوتنامەیەوە توانی تاماوەیەکی زۆرتر دەسەڵات و داهات و پێگەی سیاسی خۆی، بهێڵێتەوە. ئیستاش ئەگەر یەکێتی بەتەواوی دەستبەرداری ئەم رێکەوتنە بێت، دیسان بە قازانجی نییە و دیارە پارتیش وەکو پێشوو ئامادە نابێت کار بەو ستراتیجییە بکات، ئەوەی تائێستا هۆکاربووە پارتی قبوڵی پیگەی یەکێتی بکات لە ناو رێکەوتنی ستراتیجیدا، لەلایەک گوشاری وڵاتانی ناوچەکە بەتایبەت ئێران و هەروەها ترسی بزوتنەوەی گۆڕانە لەسەر پارتی… پارتی لەناو ئەودۆخەدا پیویستی بەیەکێتییە تا لانی کەم جەنگی بەوەکالەتی خۆی لە دژی بزوتنەوەی گۆران لە زونی نیلی و سەوزدا، بە یەکێتی بکات.
تا ئەو جێگایەی بە کۆنگرە دەگەرێتەوە، خودی بەستنی کۆنگرە رووی لەسەختی زیاترە، بەستنی کۆنگرە رۆژ بەرۆژ، کۆسپەکانی بەردەمی زۆرتر دەبن. بەڵام ئەگەر کۆنگرەش ببەسترێ، کۆنگرە هێندەی دەبێتە شوینێک بۆ جەنگی رێکخراوەیی ناو باڵەکانی ناو تەلاری رێکخراوەیی یەکێتی لە ناو ریکخسنەکانی یەکێتی و ناو کۆنگرە، نیو هیندە ئومیدی هیچ ئاڵوگۆرێکی لێناکرێت. پێش کۆنگرە هیچ پەیامیک و هیچ پرۆژەیەکی ئومید بەخش لەهیچ لایەک و باڵیكی یەکێتیەوە، ئاماژەیەکی تەندروست نادات بەدەستەوە، تا کۆنگرەکەیان بتوانێت هەتوانی هەر نەبێ بەشێک لە برینە قوڵەکانی یەکێتی بکات. کۆنگرە دار عاسایەکی سیحری نییە، سەرکەوتنی هەر کۆنگرەیەک بۆ هەر حزبێکی سیاسی لە کارنامەو سیاسەت و پرۆژەکانیدایە کە پیش کۆنگرە و لە کۆمەڵگادا نیشان دەدرێت. بۆیە کۆنگرە ئەگەر بەرووکەش بتوانێ بۆ کورت ماوە روپۆشیك بدات بەسەر ناکۆکیەکانی یەکێتیدا، بەڵام ناتوانێ وەڵامی گرفتەکانی یەکێتی بداتەوە، کە لەتوانای کۆنگرە، زۆرترە.
ئۆکتۆبه‌ر: به‌نه‌زه‌ری ئێوه دەخالەتی وڵاتانی ناوچەکەو حزبەکانی تر، چ کاریگەریەکی دەبێ لەسەر کیشە ناوخۆیەکانی یەکێتی؟
عبدوڵا مه‌حمود: وڵاتانی ناوچەکە بەتایبەتی ئێران، بەئاشکرا رۆڵی هەیە لە دۆخی ناوخۆیی یەکێتیدا، دەورەکەشی ئەوەیە دەیەوێت تاڵەبانی ناو یەکێتی لەدوای تاڵەبانیدا، پەیدا بکات کە بتوانێ ئەو رۆڵە بگێرێت کە پێشتر تاڵەبانی بۆ ئێرانی گێراوە، لە زونی سەوزبەدیاریکراویی و کوردستاندا بەگشتی. بەتایبەتیش بۆ ئەوەی رێگە بگرێت رۆڵی تورکیا لەو زونەدا هەڵکشێت. بۆیە ئێران هەموو هەوڵێک دەدات سوکان بەدەستی ناو یەکێتی، کەس و باڵێک بیگرێتە دەست کە پەیام و سیاسەتی ئێران، جێبەجێبکات. بەتایبەتیش کەبەشێکی زۆری ئۆپۆزیسێۆنی ئێرانی و ژمارەیەکی بەرچاو لە کرێکارانی ئێران و خانەوادەی ئێرانی پەناهەندەی سیاسی لە زونی سەوزدان… تا ئەوەندەی بەحزبە سیاسیەکانیش دەگەرێتەوە، پارتی و گۆران بەپلەی یەکەم بەئاشکرا و نهێنی و بە نەخشەوە دەیانەوێ کەڵک لە دۆخی دارماوی یەکیتی و جەماوەر و ئەندام و لایەنگرانی شپرزەبوویان وەربگرن و بیانکەن بەهێزی خۆیان. پارتی لەرێگای ئیمتیاز بەخشین و پارە سەرفکردن و گۆرانیش لە رێگای نزیکایەتی و هاوخەتی سیاسی و فکریانەوە لەگەڵ یەکێتی. من لام وایە لەم دۆخەدا حزبی گۆران زۆرترین شانسی هەیە بۆ کارکردن لەسەر جەماوەر و کادرو ئەندامانی یەکیتی و بردنیان بۆ ژیر سایەی ریزەکانی خۆیان.
ئۆکتۆبه‌ر: کێشەی بالەکانی ناو یەکێتی، لەسەر چییە و غیابی تاڵەبانی چ دەورێکی هەیە لەسەر قوڵبونەوەی کیشە ناوخۆیەکانی یەکێتی ؟
عبدوڵا مه‌حمود: گومان هەڵنەگرە کێشەی باڵەکانی ناو یەکێتی لەسەر چۆنیەتی چارەسەرکردن و دیاریکردنی ئایندەی سیاسی کوردستان، لەسەر ڕێگاچارەی جیاواز بۆ پرسی درۆی فدرالیزم و ململانێی نێوان بەغداو هەولیر، لەسەر بەرینکردنەوە ئازادیەکان و ئازادی و سیاسی مافە فەردی مەدەنیەکان، لەسەر پیداگری لەسەر مافەکانی ژنان و کرێکاران و لاوان، لەسەر روبەروبونەوە لەگەڵ کۆنەپەرستی و ئیسلامی و عەشایەری، لەسەر جیایی دین لە دەوڵەت و خوێندن و پەروەردە، لەسەر یاساو ریسای سەردەمی و ئینسانی، لەسەر پێداگەیی بۆ دادی کۆمەڵایەتی،… نییە، خۆ ئەگەر هیڵێکی ناو یەکێتی بەراستی و بەکردەوە بۆ هەرکام لەو خواستە سەرەکیانە یان لانی کەم بەکردەوە پێداگریان لەسەر بنەما سەرەتایەکانی سۆسیال دیموکراسی کردبا، شانسی باڵاکرن و گەورەبوون و کۆکردنەوەی جەماوەریان لەدەوری خۆیان دەبوو، بەڵام هیچ خەتێک و باڵیکی پێشکەوتنخوازو پێداگر لەسەر مافەکانی پەیوەست بەخەڵکی کوردستان و خواستەکانیانەوە نییە، بەڵکە ململانێ لەسەر دەست بەسەراگرتنی شوێنی چۆڵی تاڵەبانی، لەسەر دەستگیرکردن لە پێگەی سیاسی بەهێزتر، کۆنترۆڵی هێزی بریادەری هێزی چەکدار، دەسگیر بوون لەداهاتی یەکێتی و قورسایی پیگەی شەخسیە…
دیارە غیابی تاڵەبانی روڵی هەیە لەسەر پیگەی یەکێتی، بەتایبەتیش لەو رووەوە کە تاڵەبانی توانای کۆنترۆڵ و ئیدارەدانی ململانێی ناوخۆیی، سازدانی باڵە جیاوازەکانی هەبوو… تاڵەبانی چەسپی راگرتنی باڵەکان بوو بەیەکەوە، وەهەموو باڵ و لاباڵەکانی یەکێتی، تاڵەبانیان وەکو رابەری خۆیان و کاریزما قبوڵکردبوو. غیابی تاڵەبانی بوو بە هۆکارێکی بەهێز بۆ سەربڵندکردنی قوتبەکان و دەرکەوتن و خۆنیشاندانی ئاشکرای باڵەکان و تموحەکانیان. بەڵام گرێدانەوەی پاشەکشەی یەکێتی وەکو حزبێکی سیاسی لە کوردستاندا، و گێرانەوەی تەنها بۆ دورکەوتنەوەی تاڵەبانی، هەڵەیەکی گەورەیە. لە سەردەمی بوونی تاڵەبانیدا و لە وپەری پێگەی بەرزی تاڵەبانیدا، یەکێتی بەرەوداکشان رۆشتووە. لەسەردەمی تاڵەبانیدا ٣١ ئاب رودەدات و پارتی بەهاوکاری بەعس هەولێر دەگرێتەوە و هاوسەنگی هێز بەقازانجی پارتی بەخێرایی دەگۆرێت و تالەبانی و سیاسەتەکانی توانای گێرانەوەی هاوسەنگی هێزی نابێت. تاڵەبانی دەست دەگرێت بە کەوای ئاخوندەکانی ئێران و پارتی بە تورکیاوە، ئەمە پیگەی یەکێتی لە سەرئاستی ناوچەکە لاواز دەکات. لەسەر ئاستی عێراقدا و ئالوگۆرەکانیدا، پارتی پشت بە تورکیاو ئەمریکا و حزبەکانی سەر بەو خەتە دەبەستێت، یەکێتی بە ئێران و رەوتەکانی سەر بەئێران، ئەمەش پێگەی یەکێتی لەسەر ئاستی عێراق لاواز دەکات، سەبارەت بە روداوەکانی سوریا تاڵەبانی لەپاڵ مالیکی و ئیراندا لەبەرگری لە حزبی بەعسی سوری و بەشار ئەسەدا دەوەستێت و پارتی بەپێچەوانەوە و لەدژی… لە ناوخۆیی کوردستاندا، یەکێتی لە بێ سیاسەتی خۆی ناچارە بچێتە پشت پارتی و ئەگەر سیاسەتێکی پارتیشت بەدڵ نەبێت، شەرمنۆکانە تەنها بۆڵەی بووە، تا رەخنەی سیاسی و هەلویستی راشکاو. کێشەی ناوخۆیی قوڵدەبێتەوە و لێکترازن رودەدات و بزوتنەوەی گۆران دروست دەبێت، تاڵەبانی و دەستەوەستانە لە راستکردنەوەی دۆخی یەكیتی. بۆیە پاشەکشەی یەکێتی زۆر لە پێشترە لە دورکەوتنەوەی تاڵەبانی لە کایەی سیاسی و یەکێتی نیشتمانی. هەروەها دۆخی تەندروستی تاڵەبانی، دەروازەی بەرووی خستنەگەری کارخانەیەکی درۆسازیدا کردۆتەوە، کە بەزیانی یەکێتی و خودی تاڵەبانی شکاوەتەوە. لەبەرامبەر بە هەر هەوڵ و لێدوانێکدا سەبارەت بە ناجێگیری تەندروستی تاڵەبانی، بەرپرسی کارخانە درۆسازییەکەی یەکێتی د. نەحمەدین کەریم، دێتە سەرخەت و رادەگەیەنێت کە دۆخی تاڵەبانی زۆر باشە، تاڵەبانی باش قسە دەکات و پیاسە دەکات و سەردان دەکات و دکتۆر بە تەلەفۆنی قسەی لەگەڵ کردووە….تاد، کە ئەمانە هەموو درۆن و دکتۆر خۆیشی دەزانیت درۆیەو کەم کەسیش لە ناو یەکێتی و کۆمەڵگادا باوەر بەو درۆیانە، دەکات. هەموو کەسێکی هوشیار دەزانێت، ئەگەر دۆخی تاڵەبانی جێگر بوایە ئەوا یەکەم مەکتەبی سیاسی یەکێتی رێگەیان پێدەدرا سەردانی تاڵەبانی بکەن و ئاگاداری رەوشەکە بن، دووەم ئەگەر تاڵەبانی توانای ١ دەققە قسەکردنی بوایە، دەمێک بوو ئەم یەک دەققە قسەکردنەی نیشان دەدراو دەکرایە هەراو زەنایەکی گەورە… بۆ یەکێتی و قسەکەرەکەی تاڵەبانی واباشتر بوو بەسەراحەت و راستگۆیانە باسی رەوشی تاڵەبانیان کردبا، هەوەکو چۆن باسی رەوشی تەندروستی ماندیلا راشکاوانە و بەئاگاداری کۆمەڵگاو میدیا دەگەیەنرا، دەشیا یەکێتی ئەزمونی ئەو پیادەکردبا، نەک وەرێخستنی کارگەی درۆسازی، کەکەسیش بە پولێکی قەڵب نایکرێت، و ئەمەش بە زیانی یەکێتی شکاوەتەوە.
ئۆکتۆبه‌ر: دۆخی یەکێتی چ کاریگەریەکی دەبێت لەسەر رێکەوتنی ستراتیجی و هەروەها لەسەر زونی سەوز و وه دواکه‌وتی ته‌شکیلدانی کابینه‌ی 8؟
عبدوڵا مه‌حمود: وەزعی شپرزەی یەکێتی کاریگەری هەیە لەسەر رێکەوتنی ستراتیجی. پارتی ئامادە نییە، بە پێوانەی جاران مامەڵە لەگەڵ هاوتا سیاسیەکەی پێشووی بکات کە متمانەی جەماوەری بە پلەیەکی بەرچاو لەدەستداوە، لە هیزی دووەمەوە بۆتە هیزی سێهەم، لەئاستی عێراق و ناوچەکەدا، پیگەی بەرەولاوازی چووە. لەگەڵ چەند سەرە قوتبێک بەرەو رووە نەک رابەرایەتیەکی یەک دەست و کەسیك وەکو کەسی یەکەمی حزبێک… بۆیە رێکەوتنی ستراتیجی ناتوانێ وەکو جاران بمێنێتەوە، تەنانەت ئەگەر پارتی ناچاریش بێت لە ژێرگوشاری دەرەکی یان کاریگەری پیگەی بزوتنەوەی گۆراندا، دریژە بەریکەوتنی ستراتیجی بدات، بەڵام ئەمجارە بزوتنەوەی گۆڕان ریگرە لەوەی پۆست و پیگەی خۆی لەبەر خاتری پارتی دەست لێهەڵبگرێت و دیارە پارتیش ئامادە نییە لەبەشی خۆی، دەست لەزۆر پۆست و جومگە بەربدات بۆ یەکێتی. بۆیە لەهەموو حاڵەتیکدا یەکێتی زیان بەرکەوتووی یەکەم دەبێت رێکەوتنی ستراتیجی بەکردەوە ئەو سودەی جاران بەیەکێتی ناگەیەنێت. یەکێتی دەبێ بەدوای سازانی تر لەگەڵ هیزی تردا، بکەوێتە دوای ریکەوتن و هاوپەیمانیەتی تا لانی کەم گوشار لەسەر پارتی بهێڵێتەوە.
کاریگەری دۆخی یەکێتی لەسەر زونی سەوزیش، هەر ئێستا دیارە، شەپۆلی نا وتن وازهێنان لەریزەکانی یەکێتی بەردەوامە. تورەیی جەماوەر لەدەسەڵاتی یەکێتی رۆژ بەرۆژ روو لەهەڵکشانە لە زونی سەوزدا، ئیستا ئەم زونە زۆرتر نیلییە، و یەکێتی بە زۆری هێزو لەرێگای دەست بەردارنەبوونی لە پۆست و جومگەکانی دەسەڵاتدارێتیدا، دەیەوێت بڵێت تێكنەشکاوە پاشەکشەپێنەکراوە… هەروەها ترسی قوڵبونەوەی و تەشەنەکردنی ململانێی نیوان باڵەکانی یەکێتی و کشانی بە باری گرژیدا، ئەگەرێکی چاوەروانکراوە ئەمەش تارادەیەک ترس و دڵەرواکی لەم زونەدا دروست دەکات و کاریگەری لەسەر دۆخی ئەمنی و ژیانی کۆمەڵگا دەبێت…
دواکەوتنی کابینەی ٨ی حکومەت! بەجیا لە تەماحە زۆرەکانی پارتی و ئامادەنەبوونی بۆ دەستبەرداربوون لە جومگە گرنگ و هەستیارەکانی دەسەڵاتدارێتیدا، پەیوەندی بە ملنەدانی یەکێتی هەیە، بەو شکستەی توشی بووە، بۆتە هێزی سێیەم لەسەرئاستی جەماوەری، بەڵام بەهۆی مانەوەی وەکو هیزی دووەمی چەکدار و خاوەن دەسەلات، ئامادە نییە بە سانایی، دەست لە هەندێک پۆست وپێگە بەربدات…