عەبدوڵا مەحمود
abdulla.mahmud@gmail.com
لە ٢٢ ساڵی رابردوی ژێر دەسەڵاتی بزوتنەوەی کوردایەتیدا، بەدیاریکراویش لە ژێر قەڵەمڕەوی پارتی و یەکێتیدا بەسەدان ئینسان، لە کەسانی نەیاری دەسەڵات و حزبەوە، تا ئۆپۆزیسیۆنی وڵاتانی ناوچەکە. لە کەسانی چەپ و کۆمۆنیستەوە تا نووسەران و روژنامەنووسان. لەکردەوەی رێکخراودا، بەشێوەی جۆراو جۆر تیرۆرکراون. ئەم تیرۆرانە رێکخراون، واتە پێشتر قسەیان لەبارەوە کراوە، نەخشەیان بۆ کێشراوە، زیاد لە بکەریک، تیادا روڵی جێبەجێکاریان بینووە. لەناو ئەم شەپۆڵی تیرۆرەدا، هیچ کات نەخشەدارێژەران، پلان دانەران، پشتی بکەرەکان، ئاشکرا نەکراون و پێشچاونەخراون، نەدراونەتە دەستی دادگا!، سزا نەیتوانیوە دەستی بکاتە دامێنیان. دادگا زەفەری پێنەبردوون. هۆکارەکەشی بەسادەیی ئەوە نیە کە دەسەڵات بێئاگایە لەم تاوانانە، بەڵکو بەئاشکرانەکردنیان، بەئاشکرا دەیانشارێتەوە. لەسەروی یاسا! لەسەروی توانایی حزب، رایاندەگرێت، یان حزب خۆی ئاگادارو دەست لەپشتیان بووە.
هۆکاری سەرەکیش بۆ تیرۆری رێکخراو و بەنەخشە لەهەرکام لە زونەکانی قەڵەمرەوی سیاسی هەرێمدا، بەرهەمی نیگەرانی و هەراسی دەسەڵاتی حزبۆکراتی و میلیشیایی بووە لە دۆخی کراوەی سیاسی کوردستان و جموجۆڵە ئازادیخوازەکانی ناو ئەم دۆخە کۆنترۆڵنەکراوە.
تیرۆری سیاسی نەخشەدار لە کوردستان، بە ئامانجی بەرتەسککردنەوەی ئەو رادەیە لە جموجۆڵی سیاسی و رۆژنامەگەری و ئازادی، کە بەرهەمی خرۆشانی ١٩٩١ و یەک دەست نەبونەوەی دەسەڵات بووە، دەستی بۆ براوە. تا لەورێگایەوە هەم ئازادی و ئازادیەکان و هەم دەسەڵاتی سیاسی یەک دەست بکاتەوە.
دەسەڵاتی حزبۆکراتی و میلیشیایی وەکو هەر دەسەڵاتێکی پشتبەستو بە سەرکوتی بێپەردە، هیچ شتێک بە ئەندازەی ئازادی، هەرەشە لەدەسەڵاتەکەی ناکات. بۆیە ئەرکێکی سەرەکی هەر دەسەڵاتێکی حزبۆکراتی و چەکداری و سەرو یاسایی، جەنگینە لەگەڵ ئازادی و کەشی ئازادیدا. دیارە بەرەی ئازادی و ئازادیخوازیش بەبێ بەرگریکردن لە ئازادی و تیکۆشان بۆ داسەپاندنی زۆرترین ئازادی و کرانەوەی دۆخی سیاسی، ناتوانێ هەناسەی سروشتی بدات و پیادەی توانایەکانی خۆی بکات. ململانێی نێوان ئەم دوو بەرەیە، بەرەی دژی ئازادی و ئازادیخوازی، لەگەڵ دەسەڵاتی دژی ئازادیدا یەکێک لە دیمەن و روخسارە بەرجەستەکەی ململانێی سەر گۆرەپانی سیاسی کوردستانی ٢٢ ساڵی رابردووە. دیارە درێژەشی دەبێت تا ئەوکاتەی ئەم دەسەڵات وکۆی سیستەمەکە کۆتایی، بە دەسەڵاتی دەهێنرێت.
جگە لە دەسەڵاتی حزبی، دەسەڵاتی کەسانی بەرپرسیش لەحزبدا بە ئاگاداری حزب یان لەدەرەوەی ئاگاداری حزب، دەتوانن باندی تیرۆریان هەبێت و باندەکانیان بۆ تیرۆری دەنگە بوێر و رەساکان، بۆ رەخنەگرانی سازشهەڵنەگر، بۆ سیاسیە رەخنەگرە قوڵ و جدیەکان، بۆ نووسەران و رۆژنامەنووسانی چاوتیژ و تاوان دەرخەر، بخەنە گەر. کە شکۆی حزب ورەمزەکان! و ناوی جەردەو تاڵانچیەکان و کردارە شاراوەکانیان، بخاتە بەردەم کۆمەڵگا…
لە ماوەی ئەم ٢٢ ساڵەی رابردودا، هیچ بەرپرسێکی باڵا و دەسترۆشتوی ناو هیچ حزبێکی سیاسی دەسەڵات و تەنانەت ئۆپۆزیسێۆنییش، لەناو ئەم کەشە لە تاڵانی ئاشکرای داهاتی خەڵک، لە سەرکوتی سیاسی بێ پەردە، لەخۆشخزمەتی ئاشکرا بۆ وڵاتانی ناوچەکە، لەجەنگی ناوخۆیی، لەرفاندن و تیرۆری کەسانی سیاسی، لە کوشتاری نووسەران و رۆژنامەنوسان…تاد، نەتوانراوە بخرێنە بەردەم هیچ لێپرسینەوەیەکی یاسایی و جدی. ئەمە لە کاتێکدا ئەم دەسەڵاتە هەر کەسێکی بوێت و بکەوێتە دوای هەرکەسێک لە نوسەر، رۆژنامەنوس، سیاسی، رابەرانی نارەزایەتیە جەماوەریەکان، بە سادەیی دەتوانن بیدۆزنەوەو راپێچی زیندانی بکەن. هەروەها هەر تاوانێکی بچوک و گەورەی سیاسی و ناسیاسی، هەر کردەوەیەکی دژ بەدەسەڵات یان دژ بە بەرپرسێکی دەستڕۆشتو، بەسانایی لە رێگای دەیان دەزگاو ناوەندی ئاشکراو نهێنی پۆلیس، ئاسایش، دژە تیرۆری دەمامکدارو بێ دەمامک… ئاشکرادەکرێن ودەدۆزرێنەوەو قۆڵبەست دەکرێن. ئەمەش یەکێک لەو هۆکارانەیە، کە خەڵک بەکردەوە متمانەی بە دەزگاکانی ئاسایش و پۆلیس و دژە تیرۆر و دادگا و سزاو لێپرسینەوە، نەبێت، و دەسەڵاتیش بکەوێتە بەردەم نەفرەتی قوڵ و کەڵەکەبووی جەماوەری.
زۆر جار لە ئاکامی گوشارو نارەزایەتی جەماوەریدا بەدژی تاوانکاریەکی بەرچاو و کردەیەکی تیرۆریستیدا، دەسەڵات دەست دەبات بۆ هەندیك هەنگاوی روکەش بە مەبەستی خاوکردنەوەی نارەزایەتیەکەو بەلارێبردن و دیزەبەدەرخۆنەکردنی. لەوانەش دروستکرنی لیژنەی لێکۆڵینەوە، شانۆگەری هێنانی چەند کەسێک بۆ سەر شانۆی پشتی شانۆ سەرەکیەکە، دەست بۆ دەبەن. چەند کەسێک نیشان دەدەن کە گوایە لە کردەوەکە تێوەگلاون و دەستیان هەبووە، کەچی ئەم گەمەیەش لای خەڵکی بەگشتی ئاشکرا بووەو، جێگای گاڵتەجاری و ئەمەش بە گاڵتەجاری دەسەڵات بە خۆیان دەزانن.
بێگومان هەموو کردەوەیەکی تیرۆریستی سیاسی و رێکخراو، بکەری هەیە. کەسانێک بەدوایەوەن و ئەنجامی دەدەن، بەڵام لەوە ترسناک تر ئەوەیە دەسەڵات، بەجیا لەوەی بکەرە سەرەکیەکان، دەشارنەوەو لەرێگای چەند قوربانیەکی ترو بە بەکارهێنانی ئەوان، بکەرانی سەرەکی دەپارێزن. نەخشە کیشەرانی کردەوە تیرۆریستی و تاوانکارە تاوانکارییە داڕیژەکان، هەرگیز دەرناخرێن و تەنانەت سزای حزبیش نادرێن. ئەمە لە کاتێکدایە نەخشە دارێژەکان، دەستی پلان دانەری پشت بکەرەکان، کە تومەتباری سەرەکین، سەد هێندەی بکەرانی تاوانبارن و ئەوانن دەتوانن لە رێگای پارەو ئیمتیازو تەماحی رەنگا و رەنگەوە، هەمیشە کەسانێک بکەنە داردەستی جێبەجێکردنی نەخشەو پلانەکانیان. لەراستیدا ئەم بکەرانە، بەجیا لە تاوانبار بوونیان، قوربانین. قوربانی دەستی دەسەڵات و دەست رۆشتوانی ناو حزب.
بزوتنەوەی نارەزایەتی و جەماوەری لەدژی هەر رەفتارو کردەوەو تاوانکاریەکی سیاسی و کردەوەیەکی ئینسان کوژی و تیرۆریستیدا، دەبێ هوشیارانە نەخشەکێشان و کاراکتەری پلاندانەری پشت بکەری تاوانەکان، بکەنە نیشانەو داوای ئاشکراکردن و سزادانیان بکەن، نەک تەنها بکەرەکان. ئەوەی بکەرەکان دروست دەکات، کاراکتەری پشتی کردەوەکانن کە نەخشەکێش و دارێژەری تاوانەکان و بە قوربانی گرتنی چەند بکەرێکن، کە هەمیشە دەتوانن ئەم قوربانیانە بکەنە بکەر و بەکاریان بێنن. هەروەها ئەم بزوتنەوە نارەزایەتی و جەماوەریانە، پێویستە لە چوارچێوەی کەمپەین و ئاکسیۆنی کورتی کەم مەودا، واوەتر بڕۆن و ئیدامەکاری و پشودرێژی، بزوتنەوەکە تا بەسەرئەئەنجام گەیاندنی خواستەکانیان، بگرنەبەر. هەروەها گرتنەبەری شێوازی هەمەچەشنی خەباتکارانەی رێکخراو و یەکگرتوانەی کارا کە کۆمەڵگا تەکان بدات و مەترسی ئاشکراو کاریگەر بۆ سەر دەسەڵات دروست بکات، دەستیان بۆ ببرێت. وەکو مانگرتن، مانگرتنی کرێکاران و کارمەندانی کارگەو ناوەندە خزمەتگوزاریەکان و بە وێنەی شادەمارو داینەمۆی زیندوی کۆمەڵگا، مانگرتنی گشتی و خۆپیشاندان لە شوێنی کارو ژیان و بەردەم بارەگاکانی دەسەڵات، لیك هەڵپێکانی نارەزایەتیە جەماوەریەکانی ناوخۆ و دەرەوەی کوردستان و بەدەستەوە گرتنی دروشمی هاوبەش و رۆشن و تاکتیکی گونجاو لەم بەرامبەرکێ جەماوەریەدا، هاوکات رابەریکردنی ئەم بزوتنەوەیە لەلایەن حزبێکی سیاسی داکۆکی کار لە ئازادی و سازشهەڵنەگر لەسەر ماف و داخوازیەکانی خەڵک و خۆراگر لەبەرامبەر دەسەڵات و پلان و تەماحەکانی، لەگەڵ رابەرانی بزوتنەوە جەماوەریەکانی وەکو “کرێکاران، لاوان، ژنان، رۆژنامەنوسان، دادوەران و….”ی ئازادیخوازو سازشهەڵنەگر و پشودرێژ و رۆشن، مەرجێکی سەرەکی سەرکەوتنی هەر بزوتنەوەیەکی جەماوەرییە لەراستای گەیشتن بەخواستەکانیدا. بۆیە پێویستە بزوتنەوەی نارەزایەتی دژی تیرۆری کاوە گەرمیانی تا بەسەرکەوتنی درێژەی پێبدرێت، هەر ئەمەشە دەتوانێت دەستی دەسەڵات و دەست رۆشتوانی ناو دەسەڵات لە دوبارەکردنەوەی ئەم جۆرە تاوانکاریەدا، کۆتا بکات.