عەبدوڵا مەحمود
abdulla.mahmud@gmail.com
ماوەیەکە کێشەی ناوچە کێشەلەسەرەکان، بەرەو هەڵکشان براوە. کەم رۆژ هەیە هەواڵی کردەوەی تیرۆریستی، رفاندن، کوشتن، ئازاردان، ئاوارەکردن، دەرکردن، سوپا وپێشمەرگە بۆ هێنان و بردن، کێشەی دامەزراندن، کەمتەرخەمی دەزگا ئەمنییەکان،نزیک بونەوەی بەیەکدادانی پێشمەرگەو سوپا… پانتایی رۆژنامەکان و وەشانی تەلەفزیۆنەکانی دانەگرێت و نەبێتە مایەی قسەوباسی سەرانی حزب و لایەنە سیاسیەکان.
بە پێچەوانەی سەرسوڕمانداگرتن و پێشبینی و چاوەروانی نەکرنی سەرانی حزبەکانی ناسیونالیستی کورد بەدەسەڵات و ئۆپۆزیسیۆن و سەرجەم حزب و لایەنە بۆژوا قەومی و ئیسلامی و تایفیەکانی عێراقەوە، ڕونەدانی ئەم کێشانە دەبێ جێگای لێڕامان و سەرسوڕمان بێت.
هەموو ئەم کێشانەی لە شاری کەرکوک سەعدیەو جەلەولاو قەرەتەپەو…یان بە واتایەکی تر هەموو ئەو کێشانەی لەناوچە کێشەلەسەرەکان روودەدەن و بێگومان لە ئایندەدا ئەگەری خوێناوی تر و بوون و قوڵبونەوەی زیاتری لێدەکرێت، بەرهەمی رێکەوتننامەی سیاسی نیوان بزوتنەوەی قەومی کوردو بۆرژوازی ناسیونال و ئیسلامی عەرەبی عێراق (نێوان هەرێم و بەغدا)یە.
فدرالیزمی قەومی، لەجێگای بە چارەسەرگەیاندنی کێشەی خەڵکی کوردستان و ناوچە سنورییەکان، کە باگراوندی مێژوویی و ئاڵوگۆری دیمۆگرافی و سیاسەتی شۆفینیستانەی هەیە، ئەو دۆخەی هێناوەتە ئاراوە کە دەمارگیری قەومی و کێشمەکێشی قەومی بکاتە سیمایەکی هەموو ڕۆژەی ئەم ناوچەو شوێنانە. کە هەموو ساتو کاتێک خەڵکی ئەوناوچانە لەبەرامبەر یەکتریدا رابگیرێن و بەگژیەکتریدا بکرێن.
شۆفینیزمی عەرەبی بە قەومیەکان و ئیسلامیەکانیانەوە، ناسیونالیزمی کورد بە دەسەڵاتدارو ئۆپۆزیسێۆنیانەوە، رۆژ تائیوارە ژەهراوی نەتەوەپەرستی دەڕێژن. بە تایبەتیش لە ناوچە سنوریەکانی هەرێم و لەگەڵ ناوەنددا ئەم ژەهراوی رشتنە زۆر بەرجەستەترە، ناسنامەی نەتەوەیی و بەپیرۆز راگرتنی ئەم ناسنامەیە بۆ دانیشتوان و تاکەکانی ئەم ناوچانە تا ئەو رادەیەیە، کە ناسنامەی ئینسانی و دورگەی بەیەکەوە ژیانی ئارەزومەندانەی ئینسانەکانی ئاڵودە کردووە، هەر ئەوەشە کە زمانی قسەکردن، شیوەی جل پۆشین، بۆنە تایبەتیەکان… تادەگاتە بە پیرۆز راگرتنی میژوو، کەلتور، سەرکردە نەتەوەیەکانیان بە ئاراستەی بە گشتاندندا ببرێن و تائەو ڕادەیەی یان دەبێ هەموان ناچار بکرێن بە پیرۆزیان بزانن، یان دەبێ لاوازەکان راوەدوبنرین و هێزدارەکان بە پیرۆزو بەرەسمی بناسرێن. دابەشکردن و پۆلێنکردنی جغرافیاو زەوی ئەم ناوچانە بۆ کورد و عەرەب و تورکمان، بۆ سوننە و شیعەو مەسیحی… بۆتە هۆی ئەوەی دەرکەوتنی کورد زمانەکان لە گەرەگە عەرەب زمانەکان و تورک زمانەکان، نایاسایی و نائاسایی بێت و دەرکەوتنی عەرەب زمان و تورک زمانەکان لە جغرافیای کورد زمانەکاندا، یاساغ و کردەیەکی نامۆ و نەخوازراو بێت و هەموو تاکەکانی ئەم ناوچانەش بەم دیدەوە گیرۆدە بکرێن. ناسنامەی قەومی و دینی و دابەشکارییەک کەئەم دۆخە بەدوای خۆیدا هێناوە پاشان بە یاسایی کراوە، ئەو دیوەزمەیە کە ئەم ناوچانەی کردووە بە ناوچەی کێشەلەسەر و زەمینیك بۆ بەیەکدادانی قەومی و دینی و تایفی و تەراتێنی باندو گروپە تیرۆریستەکان.
کۆماری فیدارلی و یان فیدرالیزم کە لەدەستوریی عێراقیدا بریارە ببێتە یاسا و بەتەواوەتی جێ بخرێت و بکرێتە واقیعی زاڵ… فدرالیزمی قەومییە، کە ناسنامەی نەتەوە دەکاتە ناسنامەی تاکەکان و ناسنامەی حکومەت و ناسنامەی دابەشکاری دەسەڵات و ناسنامەی یاسایی یاساکان و …تاد.
دیارە بە ناسنامەکردنی نەتەوەیی تاکەکان بە ئەندازەی بە ئیسلامیکرن و بەمەزهەبیکردنی تاکەکانی کۆمەڵگا، قێزەون و نامەدەنی و نائینسانییە. لەوەش واوەتر تێکەڵاوکردنی ناسنامەی نەتەوەیی و تایفی لەگەڵ سیاسەت و دەسەڵات و حکومەتداری و بەیاساییکردنی، یانی دوبارە کردنەوەی سەرایفۆ و روداوەکانی یوگسلافیا.
کەرکوک و سەرجەم ناوچە کیشە لەسەرەکان، گیرۆدەی ئەم سیاسەتە و داتاشینی شوناسە قەومیەکان و بەیاسایی کردنیدان.
سەرانی بزوتنەوەی قەومی کورد کە شانازی بە فیدرالیزم و چەسپاندن لەدەستوری عێراقدا دەکەن و بە دەسکەوتێکی گەورەی لەقەڵەم دەدەن… هەر ئەوانیشن بەر لەهەموو هیزو لایەن و سەرکردەیەکی عێراقی بانگەشەی بۆدەکەن و خوازیارن جێبەجیبکرێت و بکرێتە یاسای پیادەکراو. وە نیگەرانن کە هاوپەیمانەکانیان لە بەغدا رێز لە دەستورو فیدرالیزم ناگرن…لە حاڵیکدا باش دەزانن کە فیدرالیزەکردنی وڵات لەسەر بنەمای قەومی یانی هەر ئەو واقعیەتەی کە ئیستا لە ناوچە کیشەلەسەرەکان هەیە. وە مانەوەو درێژەکیشانی ئەم دۆخەش بەمانایی بەهرەبەرداری سیاسیەو نایانەوێت بە چارەسەر بگات.
سەیر ئەوەیە سەرۆک کۆمار، سەرۆکی سوپا سالاری عێراق!، جیگری سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران، جیگری سەرۆکی پەرلەمان، وە دەیان پۆستی تری باڵا بەدەست سەرانی بزوتنەوەی ناسیونالیستی کوردە لە بەغدا، بەڵام چونکە بە یاسا ملیان داوە بە بە دابەشکاری قەومی و بەناسنامەکردنی نەتەوەیی و مەزهەبی و تایفی هاوڵاتیانی عێراق بۆ کورد و عەرەب و تورکمان، سونەوە شیعەو مەسیحی… ناتوانن تاسەر مزایەدەی سیاسی بەسەر خەڵکی کوردستانەوە بکەن و هاشو هوشی هێنان و بردنی هیزی پێشمەرگە بکەنە درۆی پاریزگاری لە خەڵکی ئەم ناوچانە. ئەوە بە جیا لەوەی ئەوەی پێی دەوترێت هیزی پێشمەرگە لە دنیای واقعیدا ناتوانێت پاراستنی هیچ شوێنێک بکات و تواناو لیاقەتی زۆر لەوە لاوازترە بتوانێت مانۆریکی سەرکەوتوانەش بکات نە جەنگ و بەرگری.
وە بەکردەوەش سەلما و نیشاندرا کە هێزی پێشمەرگە قارەمان و چەک بەدەستی سەرکوتی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتیەکانی خەڵکی کوردستانە بۆ بەرگری لەدەسەڵاتی داسەپاوی یەکێتی وپارتی و بزوتنەوەی کوردایەتی کە بزوتنەوەی سەرمایەداران و تاڵانچیانی کوردستانە. هێزێك کە هێزی بەرگری لەدەسەڵات بێت چۆن دەتوانێت بەرگری لە خەڵک و خواستەکانیان بکات؟
کێشەی ناوچە کێشە لەسەرەکان ئەوە نییە، کە تیرۆرستەکان واز ناهێنن، ئەوە نییە کە سوپای عێراق بە ئەرکی خۆی هەڵناستێت، ئەوە نییە کە هیزی پێشمەرگە لێێ جێگیر نییە، ئەوە نییە کە هاوپەیمانەکانیان لە بەغدا رێز لەدەستورو فدرالیزم ناگرن، بەڵکە هۆکەی ئەوەیە کە خۆیان بەشێکن لە خوڵقاندنی کێشەکانی ئەم ناوچانەو بێبەشکردن و زوڵم لێکردنیان و لە پێش هەموو شتێکێشەوە ملدانیانە بە فدرالیزمی قەومی بە مەبەستی مانەوەی بەشی دەسەڵاتیان لە ناوەندا لەسەر حسابی کیشەی مێژووی زوڵمی قەومی سەر خەڵکی کوردستان کێشەی هەنوکەیەکان و رێگەگرتن لە بڕیاروو ئیرادەی ئازادانەو راستەوخۆیان بۆ گرتنەبەری رێگایەکی جیاواز لە حزبە قەومی و سازشکارەکانی کوردستان.
خەڵکی ناوچە کێشەلەسەرەکان، لە جێگای بردنی ناسنامەی قەومی و تایفی و مەزهەبی و قوڵکرنەوەیان، لە بری رەوانەکردنی هێزی سوپاو پیشمەرگە و میلیشیا و دەزگا جاسوسیەکان، پێویستیان بە ناسنامەی پێكەوە ژیان و مافی یەکسانی هاوڵاتی بوون و ئینسانیەت و هەروەها خزمەتگوزاری ژیاری و کۆمەڵایەتی و تەرفیهی و تەندروستی بیناکردنەوەو قەرەبوکردنەوەی زیانلێکەوتوان و زامنکردنی ئاسایش و ئارامی هەیە.
ئەو حزب و لایەنانەی فرمێسک بۆ ئەو ناوچانە دادەبارێنن، جگە لەدرۆکردن لەخەڵکی ئەو ناوچانەو بە بارمتەگرتنی دەنگ و ئیرادەو هێزیان بۆ سات و سەوداو سازانە. هەروەها نابێ ئەو ڕاستیە فەرامۆش بکرێت کە بەدەستەوە گرتنی ئەم دۆسییەیە هەمیشە چەکێکە بەدەست حزبەکانی قەومیەکانی کوردەوە تا هەموو دەنگ و نارەزایەتیەکی خەڵکی کوردستان و خواستەکانیان بە بیانووی بوونی هەرەشەی ناوچە سنوریەکان و شۆفینیەکان و تیرۆریستەکان پایماڵ بکەن و خۆیان لە ژێر دەنگ و تورەیی خەلکی رزگار بکەن. وە دەیانەوێت بڵێن تا ئیستا پرۆسەی (رزگاری نیشیتمانی)! تەواو نەبووە زۆر ئەرکی لە پێشتر لە ئازادی و داوای خواستەکانی خەڵکی کوردستان ماوە.
چارەسەری کێشەی ئەو ناوچە کێشە لەسەرانە، بەخودی خەڵکی ئەوناوچانە و پشتیوانی حزبی سیاسی چەپ و کۆمۆنیست وئینسانی وپێشکەوتنخواز بە چارەسەر دەگات. مەرجێکی سەرەکی سەرکەوتنی بەچارەسەرگەیاندنیشی ئەوەیە کە دەستی ئەم حزب و لایەنە سیاسیە بۆرژوازی و قەومی و ئیسلامیانەو هێزو میلیشیاکانیان…لەو ناوچانە دور بخرێنەوە و لەجێگای ئەوان دانیشتوانی ئەوناوچانە چۆن میژوویەکی دوورو درێژە بەیەکەوە ژیان دەکەن، لە ژێر سەقفکدا کاردەکەن، مناڵەکانیان بە یەکەوە یاری دەکەن و دەخوێنن و هامۆشۆ ژیانی هاوبەشی کۆمەڵایەتی خۆیان دەکەن، دەتوانن خۆیان لە شورا یان ئەنجومەن و یان تۆری بەرگری لە ماف و خواستەکانیان و ژیانیان…ڕیکبخەن و چەکدار بکەن بۆ بەرگری لە ئێستاو ئایندەی خۆیان و رەتاندن و دورخستنەوەی میلیشیاو دەستێوەردانی بە نەخشەی حزب و لایەنە قەومی و کۆنەپەرستەکان. تەنها ئەمە زامنی گێرانەوەی ئیرادەو ئارامی و ئاسایشی و دەستکۆتاکردنی رەوتگەلی تیرۆرستیشە. وە هەر ئەم خەڵکە بۆ چارەسەری نیهایش لە دۆخی ئارامی و ئاسایش و دور لەدەستێوەردانی حزب و لایەنە نائینسانیەکان، دەتوانن لە ریفراندۆمێکی ئازادانەدا بڕیار بدەن، کە دەیانەوێ بێنەوە سەر هەرێمی کوردستان یان بخرێنە سەر ناوەند و بەغداد.
بێگومان خەڵکێكی ئازاد و تەسەل و خۆشگوزەرانی دوور لە گوشارو زۆری ئەحزاب و چەک و میلیشیاکان، چاویان کراوە دەبێت بۆ هەڵبژاردنێکی تەندروست و پڕ ئاییندە.
ئەوەی ئێستا لەو ناوچانە دەگوزەرێت، مایەی نیگەرانییەو دەبێ بە چارەسەری شیاوو کارساز بگەیەنرێت، یەکەم هەنگاویش بەو ئاقارەدا، کۆتاییهێنانە بە گەمەی ساختەی نیوان هەرێم و بەغدا.
کۆتایی ئابی ٢٠١١