قەوارەی هەرێمی کوردستان، بەرهەمی تێکشکانی توانایی سەربازی و ئەمنیەکانی رژێمی بەعس بوو لەڕێگای هێرشی سەربازی ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی بۆسەر عێراق. کە دواتر راپەرینی بەدوای خۆیدا هێنا. رژێـمی بەعس دوای ڕاپەرین هەوڵیدا جارێکی تر لە رێگای بەکارهێنانی هێزی سەربازی و هاوکات بە هاوکاری هێزەکانی بەرەی کوردستانی بگەڕێتەوە کوردستان، بەڵام خەڵکی کوردستان بە کەڵک وەرگرتن لە لاوازی هێزە سەبازییەکانی عێراق ڕێگەییان بە هێزەکانی نەدا بگەڕێتەوە و چەندین خۆپیشاندانی نارەزایەتیان، وەرێخست. دیارە ڕژێمی بەعس پێشتریش بەدرێژایی تەمەنی ٣٥ ساڵەی خۆی، نەیتوانیبوو، پایەی جەماوەری خۆی لەکوردستاندا دابکوتێت. خەڵکی کوردستان هەمیشە بەچاوی دوژمن سەیری بەعس و دام و دەزگا و پیاوەکانی بەعس و هاوکارەکانیان دەکرد. فرسەت هێنانی خەڵکی کوردستانیش بۆ راپەرین لەدژی، بەجیا لە هاندانی لەلایەن حزبە ناسیونالیستەکانی کوردستان و خۆشباوەییان بە ئەمریکا و غەرب، لەلایەکەوە بوونی تورییەکی قوڵ و پەنگخواردووی میژووی و لەلایەکی تریشەوە ژێر پا خاڵی بوونی پایەی جەماوەری بەعس بوو لە کوردستاندا. رژێمی بەعس چ بەهۆی تێکشکانی تواناییە سەربازی و ئەمنیەکانی، لەلایەن ئەمریکا و غەرب و چ بەهۆی بەردەوامی ڕاپەرینەوە ناچار بەوەبوو دام و دەزگا ئیداری و ئەمنی و سەربازییەکانی لە ئابی ١٩٩١ بەتەواوەتی لە کوردستان بکێشێتەوە. کشانەوەی بەعس لە کوردستان ناچاری بوو، بەعس توانای کۆنترۆڵی لەدەستدابوو، ئەمە بواری دا کە حزبەکانی بزوتنەوەی کوردایەتی، بەتایبەتیش پارتی و یەکێتی کە خۆیان وەکو بەشێک لەهێزی یەدەگی ئەمریکا و غەرب دەزانی، کەڵک لەو بۆشاییە سیاسی و سەربازی و ئەمنی و ئیدارییە وەربگرن و بەدوای خەونی لە مێژینەیانەوە بکەون، کە بەشدار بوونە لەدەسەڵاتی ناوەندیدا.
ئەم دۆخە و داروخانی رژێمی بەعس، وەرچەرخانێکی زۆر گەورەی نەتەنها لە ئاستی عیراقدا، بەڵکو لەتەواوی ناوچەکەدا بەدوای خۆیدا هێنا. رژیمی بەعس وەکو یەکێک لە هارتریین رژێمەکانی ناوچەو دنیا، وەکو یەکێک لە بەهێزترین و کاریگەرترین رژیم لە ئاستی ناوچەکەدا، وەکو رەمزی ناسیونالیزمی میلتانتی عەرەب، بووە هێزێكی لاواز و لاکەوتە و تەریک و داروخاو. ئەمە مایەو حساباتی سەرجەم وڵاتانی ناوچەکەو بزوتنەوە کۆمەڵایەتیەکانی گۆڕی. گوڕی دایە لاوازەکان. مردوەکان سەریان بەرزکردەوە. جێ و شوینی بۆ کرێگرتەکان خۆشکرد. نەیارەکانی شاگەشکەکرد. تۆڵە بووە لۆژیکی رۆژ… عێراق بووە سەنتێزو سەنتەری ململانێی زلهێزەکانی دنیا، گۆرەپان عێراقەو پەیامەکان جیهانداگر… جەنگ و ململانێی لە عێراقەو پەیامەکانی نەزمی نوێ رووی لە چوار گۆشەی دنیادایە.
لە چوارچێوەی ئەو هەلومەرجە جەنگی و کۆنەپەرستانەیدا، کە عێراق کرابووە مەیدانێکی یەکلایی کردنەوەی کێشەکانی دنیای سەرمایەداری و ئەزمەکان و دەروازەیەک بۆ دوبارە پێناسەکردنەوەی هەژموون و باڵادەستی ئەمریکا بەسەر دنیای دوای شکستی بلۆکی بۆرژوازی شەرقیدا، عێراق توشی شەق بوون هات و هەرێمی کوردستانیش بێ خاوەن مایەوە و بۆشایەکی سیاسی و ئیداری و ئەمنی پێکهات، دواتریش بەهۆی ئاوارەیی ملیۆنی خەڵکی کوردستانیشەوە، بریاری ٦٨٨ ئەنجومەنی ئاسایش پەسەندکراو کوردستان وەکو ناوچەیەکی ئەمنی” ناوچەی دژە فرێن” ناسێنرا… ئەم بریارەی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی کێشەی سیاسی خەڵکی کوردستانی هێنایە خوارەوە بۆ پرسی ئاوارەکان، ئەمەش ناسنامەی حقوقی خەڵکی کوردستان و جغرافیای سیاسی کوردستان، ون و بێ ناونیشان کرد. کوردستان نە وەکو بەشێک لە عێراق نە وەکو وڵات و دەوڵەتێکی نوێش رەسمیەتی پێنەدرا، ئەمە کوردستانی کردە ئۆردوگایەکی لەچاوەڕوان ڕاگیراو، و خەڵکەکەشی بۆ بەڕیوەچوونی ژیان و گوزەرانیان چاو لەدەستی کۆمەک و هاوکاری یوئین و ریکخراوە ئینساندۆستە نێودەوڵەتیەکان کران. بەکردەوە کوردستان بووە گۆرەپانێکی سەرگەردان و راگرتنی لە گیژاوێکدا کە وینەی لە دنیادا دەگمەنن. ئەمە چۆنیەتی قەوارەگرتنی هەرێمی کوردستان بوو. ئەم قەوارەیە یان ئەزموونە… دوورو نزیک بەرهەمی شۆرش و خەباتی جەماوەری نەبوو، بەرهەمی تێکچوونی باڵانسی هێزی نێوان شۆرش و دژە شۆرش نەبوو، حاسڵی سەرکەوتنی بزوتنەوەی ئازادیخوازانەو شۆرشگێرانە بەسەر رژیمی بەعس و کۆنەپەرستی و جەنگخوازی ئەو سەردەمەدا نەبوو، تەنانەت بەرهەمی بزوتنەوەی ناسیونالیستی کوردو شەرێ چەکدارانە نەبوو… بەڵکو بەرهەمی یەکێک لە دەورانە رەشەکانی سەرمایەداری و جەنگ و داسەپاندنی ملهوری و هەژموونی ئەمریکا و غەرب بوو بۆ بنیات نانی” نەزمی نوێ” دنیا.
ئەمریکا و غەرب قەوارەی هەرێمیان رادەستی پارتی و یەکێتی کرد، کە خۆیان بەشێک بوون لە هێزی ئەو برگە رەشە میژوویەی سەرمایەداری… پارتی و یەکێتی یەکەمین هەنگاوەکانی دەستبەکاربوونیان لە قەوارەی هەرێمدا، لەدرێژەی ئەو هەلومەرجە رەشەدا بە ڕەشی دەستپێکرد. خۆپێناسەکردنیان لە شاردا، بە سەرکوت و کوشتنی فەزای ئاوەڵای سیاسی و پەراوێزەکانی ئازادی و مافە فەردی و مەدەنیەکان دەستپیکرد. هێرش بۆسەر شوراکان و رابەرانی کرێکاریی و کوشتنی بەنەخشەی ژنان و لەبەین بردنی ئەو جوڵانەوانەی لەدڵی کەشی ئەوکاتەدا پێیان گرتبوو، لەگەڵ دەستکردن بە دزی و تاڵانی دام و دەزگا حکومیەکان و تاڵانی بەنداوەکان و ممتەلەتەکانی رژیمی پێشووی دائیرەکان و دەست بەسەراگرتنی ماڵ و موڵکی حکومەتی پیشوو بۆ خۆیان، سازدانەوەی هیزی چەکداری حزبیان… لەگەڵ خۆ هاویشتنە باوەشی وڵاتانی ناوچەکەو تیرۆری پەنابەران و هەلسوراوانی ئۆپۆزیسیۆنی ئیرانی و تورکیا… گۆشە بەگۆشەی یەکەمین خۆ دەرخستنی حزبەکانی بزوتنەوەی کوردایەتی، بەتایبەتیش پارتی و یەکێتی بوو.
پاشانیش بۆ رەوایەتی بەخشینی فەرمی بەدەسەڵاتیان، لەساڵی ١٩٩٢ دەستیان برد بۆ هەڵبژاردن و پێکهێنانی حکومەت و پەرلەمان. حکومەت و پەرلەمان بۆ جغرافیایەکی بێ ناو نیشان، بۆ قەوارەیەکی بێناسنامەی حقوقی و بۆ هەڵواسراوی دۆخی سیاسی… خۆی کاریکاتۆرێکی نوێ و تەیرێکی عەنتیکەی سیاسی و نا ئاسایی و نایاسایی بوو. دەستبردنی پارتی و یەکێتی بۆ هەڵبژاردن و پێکهێنانی حکومەت و پەرلەمان، فیچقەی بە خۆشباوەی خەڵک کرد و هەواو هەوەسی بەتەواوەتی جوڵاندن و وەکو بەدیهاتنی خەونێکی گەورەو لە میژینە لێیان دەڕوانی. دیارە خێڵی نووسەری بۆرژوازی کورد و رۆڵیکی زۆر گەوەرەیان لە خۆشباوەرکردنی خەڵکی کورستان بە حکومەت و پەرلەمان و بە پارتی و یەکێتی و دەسەڵاتی خۆوەڵاتی کرد، تا ئەو رادەیەی کە ئەگەر حزب و رێکخراو و گروپێک، بەرهەڵستی ئەو هاش و هوشەی هەڵبژاردن و درۆی حکومەت سازییەی کردبا، بەر لە حەربەی دەسەڵات، دەکەوتە بەردەم غەزەبی خەڵکی خۆشباوەرکراو. بەڵی قەوارەی هەرێمی کوردستان ئاوا پێکهات. ئەو نووسەرانەی بۆرژوازی کورد کە ئێستا خۆیان وەکو ئەندازیاری وەرخستنی نارەزایەتی جەماوەری و میدیای ئازاد و خەت بەخشین بە رێرەوێکی تر بەدژی دەسەڵات، هەڵدەواسن، بەشێکی سەرەکی لە دروستکردنی پارچەکانی ئەو ماشین و مەکینە حزبییە میلیشیاییەی پارتی و یەکێتی و دەسەڵاتی بۆرژوازی کورد بوون. دیدو خوێندنەوەی ئەم ریزە لە نووسەر وە نوخبەی سیاسی بۆرژوازی کورد، کەمتر لە رۆڵی چەواشەکارانەی راستەوخۆی پارتی و یەکێتی و کویلە قەڵەم فرۆشەکانیان، نەبوو.
هەر ئەم حکومەت و پەرلەمانەی حەقی فەرمانرەوایی لە ئاستی نێودەوڵەتیدا نەبوو، هێزی حزب و میلیشیاکانی حزبی کردە، میحوەر و حکومەت و پەرلەمانیشی وەکو دوو دەزگای بێ رۆڵ و کارتۆنی کردە موچەخۆری حزب، بۆ رەوایەتی بەخشین بە دەسەڵاتی میلیشیایی. هەر زووش شەری ناوخۆیی… شەری دەسەڵات چەغماغەی داو بۆ ماوەی چوار ساڵ ماشینی شەری دەسەڵات، گیانی هەزاران ئینسانی هەڵلوشی و بەهەزارانیشی کەم ئەندام و بە هەزارانیشی ون و بێ سەروشوێن کرد. ئەم جەنگە ماهیەتی بەعس ئاسایی حزبە بۆرژوازییە کوردیەکانی دڵ رەقتر نمایش کردەوە، وە نیشانیدا رۆڵەی بەئەمەکی بەعس و هیزە فاشیست و نازییەکانی ناو میژوون. ئەگەر پارتی و یەکێتی چەکی کیمیایی و ئەتۆمیان لەبەردەست بوایە ئامادەبوون لەو جەنگەی دەسەڵاتدا بەکاری بهێنن. رفاندن، تیرۆری نەیاران، کوشتنی دیل، بەکۆمەڵ ژێر خاک خستن، ونکردنی چارەنووسی هەزاران دیل و تەنانەت گۆڕ و گڵکۆکانیان… باشترین بەڵگەی ئەو راستیەن کە ئەم دەسەڵاتە… بایی سەرە دەرزیەک ئینسانیەت، ویژدان زیندویی لە قەلبیدا نییە. وە بۆ سەرکەوتنیان لەشەردا هەر لایەکیان خۆی گرێدا بە وڵاتێکی چنگ بەخوێنی ناوچەکە و لەو کاتەشەوە بوون بە نۆکەر پیشەی حیرفەیی.
لەو کاتەوە کە دەسەڵاتی بۆرژوازی کورد، بەهۆی جەنگی کۆنەپەرستانەی کەنداوەوە دەسەڵاتی پێبڕا، تاکە دەنگ و بزوتنەوە کە مەترسی بۆرژوازی کورد و دەسەڵاتەکەی و پەیامی سیاسییەکەی ناوەرۆکە دژی ئینسانی کۆنەپەرستیەکەی خستە ڕوو، بزوتنەوەی چەپ و کۆمۆنیستی و بەدیاریکراوی کۆمۆنیزمی کرێکاریی بوو… هەر لەو کاتەشەوە کۆمۆنیزمی کرێکاریی و بەتایبەتی مەنسور حیکمەت، لە وتارێکدا لە ژێر ناوی” له‌پێناوى داكوكيكردن له خواستى سه‌ربه‌خۆيى كوردستانى عێراق دا… رایگەیاند کە ئەم قەوارەیە ناتوانێت ئاوا بمێنێتەوەو دەڵێت “ئه‌م هه‌لومه‌رجه هه‌روا نامێنێته‌وه. ئه‌مه هه‌مووان ده‌يزانن. كوردستانى عێراق ده‌بێ بگه‌ڕێته‌وه بۆ قه‌واره‌ى کۆمه‌ڵگەيه‌كى مه‌ده‌نيى خاوه‌ن هه‌ڵسووكه‌وتى ئابووری و سیاسی و سه‌رخانێکى حوقووقیی پێناسه‌كراو، وه‌کوو به‌شێک له وڵاتى عێراق، يان وه‌کوو وڵاتێكى سه‌ربه‌خۆ”
دیارە تا بە ئێستا دەگات… سەرباری بوونی فیدرالیزمی قەومی، کوردستان نە بۆتەوە بەبەشیک لە عێراق و نەبووە بە وڵاتێکی سەربەخۆش. بۆیە سەرباری هەموو ئەو ئاڵوگۆڕانەی لە ماوەی ٢٦ ساڵی رابردوودا رویان داوە… هێشتا چارەنووس و ئایندەی سیاسی کوردستان یەکلایی نەبۆتەوە و دەتوانین بلێین بە هەڵواسراوی ماوەتەوە. وتەی نوێنەری نەتەوە یەکگرتوەکان لە عێراق لە کۆنفرانسی یەکریزی و دەستور… کە وتی قەوارەی هەریمی کوردستان ئاوا نامێنێتەوە… نە تازەیەو نە هیچ دۆزینەوەیەکی نوێییە…
ئایندەی سیاسی کوردستان و ئەڵتەرناتیفی کارساز
مەترسی لەسەر ئایندەی سیاسی کوردستان، راستییەکە کە هەمیشە بوونی بووە و هەیە. ژمارەیەک نووسەر و تەنانەت بەشێکی زۆر لەسەرانی بزوتنەوەی کوردایەتی بە ئاشکرا ئەو مەترسیەیان راگەیاندووە، دیارە ئاستی مەترسییەکان لەهەر برگەیەکدا بەجۆرێک بووە. مەترسی هێرشی هێزەکانی داعش و شێوەی داعش، حەشدی شەعبی و هێزەکانی سوپای عێراق، لە ئاستی ناوخۆی عێراقدا. هێرشی وڵاتانی وەکو ئیران و تورکیا لە ئاستی ناوچەییدا، ئەو مەترسیانەن کە هەمیشە بوون و هەن و کاریگەری هەمەلایەنەشیان لەسەر دۆخی سیاسی کوردستان داناوە، و ئاڵوگۆری بەسەر پێگەی بزوتنەوەی کوردایەتی و قەوارەی هەرێمدا جێهێشتووە.
لەدرێژەی ئەم ئاڵوگۆڕ و دۆخە سیاسیەدا، تا هاتووە ئاستی مەترسییەکان بۆسەر هەریمی کوردستان زۆرتر بووە، باڵانسی هێز بە زیانی پێگەی هەریمی کوردستان و هێزەکانی بزوتنەوەی کوردایەتی شکاوەتەوە و لەبەرامبەردا بزوتنەوە کۆمەڵایەتیە بۆرژوازییەکان لە ئاستی عێراقدا تواناییان زیاتر بووە، بەو پێیەش تەماحی سیاسیان لە هەرێمدا هەڵکشاوە. ئەمە وای کردووە روئیای بزوتنەوەی کوردایەتی لەپێناو مانەوەی دەسەڵاتیاندا ئاڵوگۆری بەسەردا بێت. ئەگەر بۆ دەورەیەک بزوتنەوەی کوردایەتی بێباک بوو لەبەرامبەر بە بەغدا و زۆرتر رووی لە پشتیوانی و کۆمەکی ئەمریکا و غەرب بوو، رووی لە هاوکاری و کۆمەکی وڵاتانی ناوچەکە وەکو تورکیا و ئیران بوو، ئێستا سەرجەم هێزەکانی بزوتنەوەی کوردایەتی بەجیا لەوەی ناتوانن خۆیان لە سیاسەتی ئەمریکا و غەرب و وڵاتانی ناوچەکە دابڕن و پێوەی پەیوەستن، بەڵام بە پلەی یەکەم روویان لە بەغدایەو ئومێدی سیاسیان بە ناوەندەوە بەستۆتەوە. ئەم ئاڵوگۆرە ریشەی لە ئاڵوگۆرە فراوانترەکانی عیراق و ناوچەکە و بەرژەوەندییە ئابوری و سیاسیەکانیاندایە.
بوونی بەردەوامی مەترسی بۆسەر هەرێمی کوردستان، ریشەی لە واقعیەتی سیاسی هەرێم و ئەو هەلومەرجە تایبەتیەدایە کە هەرێمی کوردستان لە ئاکامی جەنگی کەنداو و بۆشایی و سیاسی و پاشان روخانی رژیمی بەعسدا، بۆی پێکهاتووە.
هەرێمی کوردستان، لەساڵی ١٩٩١ وە، خاوەن تایبەتمەندیەکی دەگمەن لە مێژووی سیاسی دنیادایە، ئەو تایبەتمەندیەش گیرۆدەبوونیەتی لەگەڵ گیژاوێکی سیاسی و سەرگەردان بوونی حقوقیەتی لە جغرافیای سیاسیدا. کوردستان لە ساڵی ١٩٩١ وە و لە ئاکامی پاشەکشەی دەسەڵاتی هیزەکانی بەعس و دەزگا ئەمنی و ئیدارییەکانی، رووبەرووی بۆشایەکی سیاسی بۆوە، و بەپاڵپشتی ئەمریکاو غەرب و بە هێنانی یاسایی ٦٨٨ ئەنجومەنی نەتەوە یەکگرتوەکان، پڕکردنەوەی ئەم بۆشاییە سیاسی و ئیدارییە سپێردرایە پارتی و یەکێتی. بەڵام لە باری حقوقیەوە سەرگەردان کرا، واتە ناسنامەیەکی حقوقی لە جغرافیای سیاسی دنیادا، هەڵواسرا، نە بەشیک بوو لە عێراق و نە بووە وڵات و دەوڵەتێکی سەربەخۆش. ئەمەش وایکرد دەرگای دەستێوەردان و لەو جغرافیایەدا بێ گومرک و بێت و هەر وڵات و دەوڵەت و تەنانەت دەزگا و باندی جاسوسی و هیزی دەرەکی بتوانن تەراتێنی تیا بکەن، زیاتر لەوەش کوردستان کرایە کانوونێک بۆ بردنە پێشەوەی ململانێی ناوچەیی و وڵاتەکان و هاوکاتیش وەکو کایەی کارتێکی سیاسی لەلایەن هیزە سیاسیەکانی بزوتنەوەی کوردایەتی لەبەرامبەر بەغدادا بەدەستەوە گیرا.
ئەم برگەیە لەسەرگەردانی دۆخی سیاسی هەرێم، درێژەی کێشا تا روخاندنی رژیمی بەعس لە ساڵی ٢٠٠٣دا، لەوکاتە بەدواوە، هەرێمی سیاسی کوردستان بەوێنەی هەریمێکی سەرگەردان، بەڵام لەژیر سایەی دەسەڵاتێکی هاوبەشی پارتی و یەکێتیدا، بەبەراورد بە بەشەکانی تری عێراق، بووە ناوچەیەکی ئارامتر و سەقامگیر تر لەباری ئەمنییەوە، بەتایبەتیش کە هەرێم نەبووە بەشیک لە بەیەکدادانی قەومی تایفی و مەزهەبی کە خوارو ناوەراستی عێراق لە جەنگی یەکلایی کردنەوەی دەسەڵاتی بزوتنەوە کۆمەڵایەتیە بۆرژوازیەکانی، دەرگیری ببوو.
روخانی رژیمی بەعس، برگەیەکی دیاریکراو یان ویستگەیەکی گۆڕانکاری نیوان هەرێم و بەغدا بوو. تا ئەوکاتەی رژیمی بەعس لەسەر کار بوو، خەڵکی کوردستان هەمیشە لە دڵەڕاوکیی گەرانەوەی رژێمی بەعسدا بوون. دەسەڵاتی بزوتنەوەی کوردایەتی، بە پاساوی بوونی هێزەکانی بەعس لەودیو سنورەکانی هەرێم، لەلایەکەوە شەرعیەتی دەسەڵاتدارێتی خۆی دادەسەپاند و هاوکاتیش شانی خۆی لە سەرەتاییترین ماف و داخوازی و ویستەکانی خەڵکی کوردستان خاڵی دەکردەوە و ئاراستەی نارەزایەتی جەماوەری بە ئاقاری دەسەڵاتی مەرکەزدا ئاراستە دەکرد.
کەوتنی دەسەڵاتی بەعس، ئەو چەکەی لەدەستی حزبەکانی بزوتنەوەی کوردایەتی دەر‌هێنا کە خەڵکی کوردستان بە هیزەکانی بەعس بترسێنی و شانی خۆیشی لە بەرپرسیاریەتی خاڵی بکاتەوە. ئەم دۆخە بەتایبەتی نەمانی دەسەڵاتی بەعس دەروازەی بەرووی نارەزایەتی جەماوەری بەدژی دەسەڵاتی هەرێمدا، کردەوەو یەکەمین شەپۆلەکانی نارەزایەتی جەماوەری بەدژی دزی و تاڵانی و گەندەڵی و بزوتنەوەی کوردایەتیدا، لەسەراسەری کوردستاندا دەستی پێکرد.
بەڵام دەستپیکردنی بزوتنەوەی نارەزایەتی جەماوەری، دیسان لە هەریمێکی بێ ناسنامەی حقوقیدا دەچووە پێشەوە، دەسەڵاتی بەعس روخا، کۆمەڵگەی عێراق، رووبەرووی بۆشایەکی سیاسی و دەسەڵاتدارێتی بۆوە، بەپێچەوانەی هەریمی کوردستانەوە ناسنامەی دەوڵەتی و حقوقی لەدەست نەدا، بەڵام بۆشایەکی سیاسی و ئەمنی و ئیداری سەراپای عێراقی داگرت، بەپێچەوانەوە کوردستان تاکو ئیستا کە بەوێنەی جغرافیایەکی خاڵی لە پیناسەی حقوقی چ لە ئاستی عێراق و چ لە ئاستی نیودەوڵەتیدا، پەلوپۆی دەکوتی.
بنیات نانەوەی عێراق و هەوڵ بۆ دامەزراندنەوەی ستراکتۆرەکانی دەسەڵاتدارێتی، بووە چوارچێوەی ململانیی هیزو بزوتنەوە کۆمەڵایەتیەکانی بۆرژوازی عێراقی بۆ دەوڵەتیکی تر بە ناوەرۆکێکی نوێوە، کە هیزە دەرەکیەکان لە ئەمریکاو غەربەوە بۆ ئیران و تورکیا و جهانی عەرەبی، رۆڵی سەرەکیان تیادا هەبوو. وە ئەوان بوون جوڵە و ئاراستەی سیاسی و نەخشەی حزب و لایەنە سیاسیەکانی عیراقیان ئاراستە دەکرد، هەریمی کوردستان لەم ململانێیەدا لەگەڵ ئەوەدا خاوەنی دەسەڵاتی خۆی بوو، بەڵام رۆڵی لاکەوتەو پەراوێزی لە بنیات نانەوەی دەوڵەتی عێراقدا هەبوو. ئەوەی بۆ بزوتنەوەی ناسیونالیستی کورد گرنگ بوو، سیاسەتی بەشدار بوون و رەوایەتی دەسەڵاتی سیاسی هەریم و پچرینی پۆست و بەشی داهات بوو لە سامانی عیراقیدا، نەک وەڵام دانەوە بە پرسی بێ ناسنامەیی و حقوقی خەڵکی کوردستان، کە لەهەموو بارێکەوە تاڕادەیەکی باش زەمینەی ئامادەبوو.
لەو کاتەوە واتە لە کاتی روخانی رژیمی بەعسەوە بۆ ئیستا سەرباری هەموو ئەو ئاڵوگۆڕانەی لەسەر ئاستی دنیا، ناوچەکە، بەتایبەتیش عێراقدا پێکهاتووە، وە بەجیا لە گۆرانی تا رادەیەک کەمی هاوسەنگی هیزی بزوتنەوە سیاسی و کۆمەڵایەتیەکان، بەڵام دۆخی هەریمی کوردستان، لەئاستی پایەییدا زۆر لە ساڵی ٢٠٠٣ و تەنانەت لە ساڵی ١٩٩١ دوور نەکەوتۆتەوە. هێشتا ئایندەی سیاسی هەرێم نادیارە، پێناسە حقوقیەکەی هەڵواسراو و ئایندەی سیاسی قەوارەی هەرێم تا ڕادەیەکی زۆر بوون و نەمانی بەندە بە ئاڵوگۆرەکانی ناوچەکەو بەتایبەتیش تیکچوونی باڵانسی هیز لەگەڵ بەغدا.
دیارە گۆرانی هەلومەرجی سیاسی لە عێراقدا بە بەراورد بە هەرێمی کوردستان خێراترە، عیراق سەرباری هەموو ئەو کیشانەی هەیەتی لەباری ئەمنی، ئابوری و سیاسی و ململانێی ناوخۆی دەسەڵات و کیشەکانی لەگەڵ وڵاتانی ناوچەکە، بەڵام بەو هۆیەوە دەوڵەتێکی بەرەسمی ناسراو نێودەوڵەتی و خاوەنی تەعەهودات و پەیوەنییە نیودەوڵەتیەکانە، توانای تیپەراندنی هەلومەجی سیاسی هەیە و رێگای گەڕانەوەی بۆناو کۆمەڵگەی نێو دەوڵەتی ئاسان و بێ کێشەترە. ئەم دۆخەی ئیستا لە عێراقدا هەیە ناتوانێت تا چەند دەهەی تر بەم جۆرە درێژە بکێشێت. ئەمەش راستەوخۆ کاریگەری لەسەر پرسی ناوخۆیی عێراق و بەتایبەتیش لەسەر قەوارەی هەرێمی کوردستان هەیە.
مانەوەی تا ئێستای قەوارەی هەرێمی کوردستان و دەسەڵاتدارێتی بزوتنەوەی کوردایەتی بەسەر کۆمەڵگەی کوردستاندا، بەجیا لە زۆری چەکی هیزی ئەحزاب و کۆنترۆڵی داهات و وابەستەبوون بە وڵاتانی ناوچەکەوە، راستەوخۆ پەیوەندی بە دۆخی ناسەقامگیر و لاوازی دەوڵەتی عێراقەوە بووە. واتە بزوتنەوەی کوردایەتی لەسەر حسابی لاوازی ناوەند لەهەرێمدا هەمەکارە بووەو دەسەڵاتی خۆی بەشیوەی سەربەخۆ و بێ پابەندبوون بە حکومەتی ناوەندییەوە درێژە پێداوە. ئەم چەند ساڵەی دوایی رەوتی پاشەکشەی دەسەڵاتی هەرێم لەبەرامبەر کەم کەم پێگرتنەوەی دەوڵەتی عێراقدا، دەستی پێکردووە و بەردەوام دەبێت. ئەمەش قەوارەی هەرێم بەم جۆرەی ئیستا هەیە ناهێڵێت و ئایندەیەکی تر دەخاتە بەردەم هەرێم و تەواوی قەوارەی سیاسی کە پەیتا پەیتا رووی لە باڵادەستی دەوڵەتی عێراقدایە بەسەر مەسەلە چارەنووسازەکانی هەریمدا، لە پرسی سنورەوە بۆ داهات و خاڵە گومرگی و دەروازە سنوریەکان، تا دەگاتە پرسی فرۆشتی نەوت و پەیوەندییە نێودەوڵەتی و ناوچەییەکان و پاراستنی سنورەکان و…تاد. هاوکات هیرشی سەبازی و گوشارەکانی دەوڵەتی تورکیا و ئیران، لەدرێژەی خۆییدا دەتوانێت هەلومەرجی سیاسی کوردستان بگۆرێت و دەسەڵاتی سیاسی بزوتنەوەی کوردایەتی ناچار بکات، بە تەواوەتی بچیتە ژێر چەتری دەسەڵاتی ناوەندییەوە.
بێگومان تا ئەو کاتەش دەسەڵاتی سیاسی لەدەستی پارتی و یەکێتی و بزوتنەوەی کوردایەتیدا بێت، هەر ئاڵوگۆر و تێکچوونی هاوسەنگی هیزێک بەهەر ڕیگایەک بەتایبەتیش ئەگەر لەرێگای بەکارهێنانی هیزەوە بێت کاریگەری راستەوخۆی لەسەر ژیان و گوزەرانی خەڵکی کوردستان و ئایندەی سیاسی کوردستان دەبێت. بەڵام ئەم چارەنووسە بۆ ئایندەی سیاسی کوردستان حەتمی و بڕاوە نییە و دەکرێت ڕیگاچارەو ئەلتەرناتیفێکی تر ئایندەی سیاسی کوردستان بە ئاقارێکی تردا ببات. لە بەشی داهاتوودا لەسەر ئەو ڕیگاچارەو ئەلتەرنایڤە دەدوێن.
گرفتە سەرەکیەکانی کۆمەڵگەی کوردستان و ڕێگاچارەی کارساز…
لە بەشەکانی پێشوی ئەم زنجیرە وتارەدا، بەشیوەی گشتی و کورت باسمان لە چۆنیەتی دروستبوونی قەوارەی هەرێمی کوردستان، ئەزموونی دەسەڵاتدارێتی لەم قەوارەیەدا، رۆڵی ئەمریکا و غەرب و وڵاتانی ناوچەکە، پێگەی بزوتنەوەی کۆمەڵایەتیە بۆرژوازییەکانی عێراق، ناجیگری دۆخی سیاسی هەرێم، مەترسیەکانی سەر هەرێمی کوردستان و ئەو گۆڕانکارییە پیشبینیکراوانەی لەسەر ئایندەی هەرێم هەیە…کرد. لەم بەشەدا باسی سەرەکیترین گرفتەکانی ئێستای کۆمەڵگەی کوردستان و ئایندە سیاسیەکەی و ڕێگاچارە گونجاو کارساز بۆ هەلومەرجی سیاسی هەرێم دەکەین.
کۆمەڵگەی کوردستان تائێستا دەرگیری دەیان کیشەو گرفتی سیاسی و ئابوری و کۆمەڵایەتی و حقوقییە. و ئایندەی سیاسی کوردستانیش بەم جۆرەی ئێستا ناتوانێت بمێنێتەوە.
ئەم گرفتانەی لەکوردستان هەن، لە پایەترین ئاستی خۆیدا دەرهاویشتەی گرفتە بناغەیەکانی کۆمەڵگەی کوردستانن. ئەو گرفتە بناغەیانە لە پرسی نان و موچەوە بۆ خزمەتگوزارییەکان و سلکی خوێندن و پەروەردەو تەندروستی و تا دەگاتە پرسی سیاسی کوردستان و ململانێی نەبڕاوە لەگەڵ دەسەڵاتی ناوەندی و دەستێوەردانی وڵاتانی دنیا و ناوچەکە لە دۆخی عیراق و کوردستاندا، تا دەگاتە قڵشتی زۆر بەرینی چینایەتی لە کۆمەڵگەی کوردستان و دەسەڵاتی مافیایی و میلیشیایی بزوتنەوەی کوردایەتی و نادیاری ئایندەی سیاسی کوردستان، کۆمەڵە گرفتێکی لێک هەڵپێکراون…
هەموو گرفتانەش، ریشەیان لەچەند گرفتێکی زۆر دیاریکراودایە. لەوانەش یەکەم: هەوڵی بزوتنەوەی ناسیونالیستی کورد بۆ لکاندنەوەی کوردستان بە دەوڵەتی قەومی عێراقەوە لەسەروی ئیرادەی سیاسی خەڵکی کوردستانەوە لە چوارچێوەی فیدرالیزمی قەومیدا. دووەم: دەسەڵاتی میلیشیایی حزبەکانی بزوتنەوەی کوردایەتی و شەقکردنی هەرێم بۆ دوو زۆنی جیاوازو سەپاندنی دەسەڵاتی حزبی لەهەرکام لە زۆنەکاندا لەرێگای دەستبەسەراگرتنی داهات و زۆری چەکەوە.
ئەم دوو گرفتە سەرەکی ترین گرفت و سەرچاوەی گرفتە سیاسی و ئابوری و کۆمەڵایەتی و حقوقیەکانی تری خەڵکی کوردستان و سەرچاوەی شلۆقی قەوارەی هەرێم و ئەو مەترسییە سیاسیە بەردەوامانەیە لەسەر ئایندەی سیاسی هەرێم.
هەوڵ بۆ لکاندنەوەی کوردستانی بەکردەوە دابراو لە عێراق و هەوڵدان بۆ بەفەرمی گێرانەوەی هەرێم بۆ ژیر سایەی دەسەڵاتی بزوتنەوە ناسیونال/عەرەبی ئیسلامی لە عیراقدا، لە ژیر ناوی فیدرالیزمی قەومیدا کە هیچ کام لە بزوتنەوە سیاسییەکانی بۆرژوازی عێراق بڕوایان بە فیدرلیزمی پوچی قەومیش نییەو هاوکات دوورو نزیک بڕوایان بە مافی هاوڵاتی بوونی یەکسان و چارەسەری پرسی سیاسی خەڵکی کوردستان نییە، بۆتە سەرچاوەی ململانێیەکی بەردەوام و نەپساوەی نیوان هەرێم و بەغداو دەسەڵاتی هەردوو بەشەکەش. کێشمەکێشی بەردەوام لەنێوان دەسەڵاتی سیاسی بەغدا و دەسەڵاتی سیاسی هەرێم، یان دروستر بڵێێن ململانێی نیوان بزوتنەوە بۆرژوازییەکانی عیراق و کوردستان لەگەڵ یەکتری، کە هەرکام لە بزوتنەوانەش لەناوخۆیاندا دەرگیری ململانێن لەگەڵ یەکتری، هەلومەرجێکی خوڵقاندوە کە ئەزمەی نێوان ئەو بزوتنەوانەی لەگەڵ یەکتری کردووە بە تایبەتمەندیەکی کۆمەڵگەی عیراق و کوردستان. قوربانیانی ململانیی بەردەوامی ئەم بزوتنەوە بۆرژوازیانەش جەماوەری چینی کریکار و بێبەشی عیراق و کوردستانن. هەروەها چ بزوتنەوە کۆمەڵایەتیەکانی بۆرژوازی عەرەب بە قەومی ئیسلامیەکەیان و چ بزوتنەوە کۆمەلایەتیە بۆرژوازییەکانی کورد، خاوەنی هیچ سەربەخۆیەکی سیاسی و بریار نین و لە ژیر کاریگەری و لەوەش زیاتر بە قورمیشی وڵاتانی زلهیزو بەتایبەتی تریش نۆکەر پیشەی وڵاتانی ناوچەکەن، ئەمەش دەروازەی بەرووی دەستێوردان و ئامادەیی ئەوان کردۆتەوە و بەکردەوە حزب و لایەنە سیاسییە بۆرژوازییەکانی کردۆتە وەسیلەی جەنگ و ململانێی نیابەتی و بەوەکالەت. ئەم دۆخە ئیرادەی سیاسی خەڵکی بیبەشی عێراق و کوردستانی لاوازو تیکشکاندووە.
قۆرغکردنی دەسەڵات لەلایەن پارتی و یەکێتیەوە لە رێگای خۆبەستنەوە بە سیاسەتی وڵاتانی زلهێزی دنیاو وڵاتانی ناوچەکە، و دەستبەسەراگرتنی داهاتی هەرێم و کەڵک وەرگرتن لە هێزی چەکداریان و هاوکات شەقکردنی هەرێم بۆ ناوچەی دەسەلات و زۆنی جیاواز… کۆمەڵگەی کوردستانی رووبەرووی دۆخێکی سەخت کردۆتەوە. ئەم دوو دەسەڵاتە لەجیگای فەرمانڕەوایەکی پێناسەکراو باوی بۆرژوازی دنیا، دەسەڵاتێکی حزبی بان دامەزراوەییان، زاڵ کردووە، کەڕیگەی لە هەموو دامەرزاوەیەکی فەرمی و شێوە حکومی و سەراسەری گرتووە و دەسەڵاتی حزبی بردۆتە ناو کون و قوژبنی کۆمەڵگەوە. لەهەموو جێگاو شوێنێکی کوردستان، حزب و سەرانی حزب، دەزگاو هێزی چەکداری و ئاسایش و پۆلیسی حزب، مامەڵەی حزبی لەسەر بنەمای حزبی، دەستراگەیشتینی هاوڵاتیان بەکار و کار پەیداکردن بە پسولەی حزبە، بەکورتی حزب هەمەکارەیە و ئاسەوارێک لە حکومەت و دەسەڵاتێکی حکومی نابینرێت. ئەو حکومەتەش کە قوتکراوەتەوە لەگەڵ پەرلەمان، تەنها دوو دیکۆر و چوارچێوەن بۆ بەفەرمی ناسینی دەسەڵاتی حزبی و هەردووکیشیان چ حکومەت و چ پەرلەمان و تەنانەت یاساو دەسەڵاتی دادوەریش، فۆرم و ئەلگۆی بێکارەی دەستی حزبن، بۆ شێواندنی رای گشتی و دنیای دەرەوە. ئەم واقعیەتە، ئەلگۆ و شێوازی رووبەروونەوەی لەگەڵ دەسەڵاتدا گۆرێوە بۆ فۆرمێکی تایبەت… حکومەتێک نییە بۆ روخاندن، حزب هەیە بۆ دەستکۆتاکردن. ناوەندێکی دەسەڵات لە جێگایەک نییە، حزب لەهەموو جێگایەکە… راماڵینی دەسەڵات لەهەر جێگاو شوێنیک بە بێ جیگرتنەوەی بە دەسەڵاتێکی دژە حزبی و جێخستنی فۆرمی دەسەڵاتی جەماوەری، بەشوێنێک ناگات. لێرە حزب توشی ئەزمە دەبێت، بەڵام ئەزمەی حکومەتی دەربرینێکی سەرچاوە گرتوو لە نەناسینی فۆمی دەسەڵاتە لە کوردستاندا.
خەبات و تیکۆشان بۆ ئاڵوگۆری شۆرشگێرانە، تا دەگات بەهەر باشبونێک لەبژیوی ژیان و گوزەرانی هاوڵاتیان و دەستڕاگەیشتن بە ئازادی و مافە فەردی و مەدەنیەکان و خزمەتگوزارییەکان، راستەخۆ لەگرەوی هەڵگێرانەوەی هەلومەرجی ئیستای سیاسی کوردستان و کۆتاییهینان بەجۆری پەیوەندی هەرێم لەگەڵ بەغدادایە کە لەژیر ناوی فیدرلیزەکردنی عیراقدا، چوارچێوەی ناسنامەی هاوڵاتی بوونی بردۆتە ژیر پرسیارو لە جێگایدا ناسنامە قەومی و مەزهەبیە و تایفیەکانی، جێگیر کردووە، هاوکاتیش شانی خۆی لەچارەسەری پرسی سیاسی خەڵکی کوردستان خاڵی کردۆتەوە. فیدراڵیزمی قەومی، بەجیالەوەی هۆکارو سەرچاوەی ڕاستەوخۆی گرفتاربونی کوردستانە بەجۆرەها کێشەو پێکهاتنی لەمپەری گەورە له‌به‌رده‌م ڕه‌وتی بەرەو پێشچونی کۆمەڵگە، لەهەمانکاتدا کۆڵەکەیەکی راگرتن وبەردەوامیدانە بەدەسەڵاتی میلیشایی و ناوچەیی ئەحزابی ناسیۆنالیستی کورد. ئاکامە کارەساتبارەکانی ئەمانەش بەسەر جەماوەری کرێکاران و خەڵکی بەشمەینەتی کوردستاندا شکاوەتەوە. بۆیە تێکۆشانی بەنەخشە بۆ جیاکردنەوەی کوردستان لەعیراق و پێکهینانی دەوڵەتێکی سکیولاری غەیرە ئەتنیکی و پشت بەستو بەئیرادەی راستەوخۆی خەڵک و بە پشت بەستن بە ئاکامی ریفراندۆم کە چەند ساڵ پیشتر لە کوردستان ئەنجامدرا، یان لەرێگای سازدانی ریفراندۆمێکی ئازادانەی ترەوە. ڕیگایەکی کارسازو گونجاوەو دەتوانێت دەروازەی ئایندەیەکی باش بخاتە بەردەم ئایندەی سیاسی کوردستانەوە، دیارە ئەمە پیوستی بەوەیە چەپ و کۆمۆنیزم ببتە خاوەنی چارەسەری ئەم پرسەو ریکخستنی جەماوەری ستەم دیدەی کوردستان، بگرێتە عودەی خۆی و ڕیگا نەدات چیتر ئەحزابی بزوتنەوەی کوردایەتی بۆ ئامانجی خۆیان، جەماوەری کوردستان لەژیر ناوی چارەسەری پرسی کوردا، بکەنە زەخیرەی هێزی خۆیان و ئامانجە ناکۆکەکانیان، بە ئامانجەکانی جەماوەری ستەم لێچووی کوردستان.
بەجیا لەکەیسی ئایندەی سیاسی کوردستان و دەرهینانی ئەم پرسە لەدەستی حزبەکانی بزوتنەوەی کوردایەتی، و خستنە رووی بەدیلی چەپ و کۆمۆنیستی و کاری بەنەخشەو پراکتیکی، لەم راستایەدا، هاوکات راماڵینی دەسەڵاتی بزوتنەوەی کوردایەتی، کە بۆتە خواستی بەرینی جەماوەری کوردستان، پرسێکی یەکجار گرنگە… بەڵام پرسی راماڵینی کوردستان، تەنها دروشمێک نییە، بەڵکو دەبێ لەگەڵ پرسە سەرەکی و گشتیەکانی کۆمەڵگە لێکهەڵپێکرێت. راماڵینی دەسەڵاتی بزوتنەوەی کوردایەتی بەبێ ریکخستنی جەماوەری کوردستان لە دەوری سەرەکیترین و گشتیترین گرفتە بناغەیەکانی کۆمەڵگەی کوردستان، بەشوینیک ناگات.. بزوتنەوەی بۆرژوازی کورد، دەتوانێت لەرێگای چەندین فۆم و ئەلگۆوە، هاوکات لە رێگای هیزگەلی تر کە لە منداڵدانی ئەم بزوتنەوەیەدا هەمیشە ئامادەیی هەیە، ئیحتیوای بزوتنەوەو خواستی راماڵینی دەسەڵات بکات. هەروەها پرسی راماڵینی دەسەڵات، بە جیا لە جەماوەری ئازادیخواز و نارازی کوردستان کە هیچ چاوەڕوانیەکیان لە دەسەڵاتی ئێستا نەماوە، هیز گەلی سیاسی بۆرژوازی تر چ بۆ خۆ جوتکردن لەگەڵ نارەزایەتی جەماوەری کوردستان و چ بۆئەوەی خۆیان ببنە جێگرەوەی دەسەڵاتی راماڵراو ئامادەییان هەیە. ئەوە بەجیا لەوەی راماڵینی دەسەڵات، بۆ بزوتنەوەی کۆمەلایەتیە بۆرژوازییەکانی نەیاری دەسەڵات، لەگەڵ بزوتنەوەی کریکاری و کۆمۆنیستی تەواو جیاوازیان هەیە. بۆرژوازی نارازی دەیەوێت ئەو دەسەڵاتە ڕابماڵڕێت، بەڵام لە ڕوانگەی بۆرژوازیەوە راماڵینی دەسەڵات، بەپلەی یەکەم یانی سازدانی جەماوەر بۆ دەنگ نەدان بە حزبەکان و هینانەخوارەوەی دەسەڵات لەرێگای هەڵبژاردنەکانەوە، کە ئەمە بەجیا لەوەی لر هەلومەرجی سیاسی کوردستاندا وەهمە، هاوکاتیش لە بنەرەتدا هەنگاوێکە، بەدژی راماڵینی دەسەڵات لەخوارەوە لەریگای بزوتنەوەی جەماوەری ریکخراوی شەقام و شوێنی کارەوە، بەواتایەکی تر هەوڵێکە بۆ بەرگرتن بە راماڵینی دەسەڵات.. ئامانجی بزوتنەوە بۆرژوازیەکان بۆ راماڵینی دەسەڵاتی ئیستا چ لەرێگای وەهمی هەڵبژاردنەکانەوە بێت یان لەڕیگای خۆ هەڵواسین بە بزوتنەوەی نارەزایەتی شەقام بۆ راماڵینی دەسەڵاتی ئیستا بێت، دەیانەوێت ستراکتۆر و فۆرمی بۆرژوازیانەی دەسەڵات لە وەکو خۆی بمێنێتەوەو فۆرمی دیموکراسی بۆرژوازیی و سیستەمی پەرلەمانتاریزم بپارێزێت و نۆژەنی بکاتەوە. بۆیە کەیسی سازدانی جەماوەر بۆ رەوتە بۆرژوازییەکان لە گشتیەتی خۆیدا لە چوارچیوەی بەدامەزاوەیی کردنی دەسەڵات، جیاکردنەوەی دەسەڵاتەکان لە یەکتری، سەربەخۆیی دادگا و داوەری… واوەتر ناڕوات. لە کاتێکدا بۆ چینی کرێکار و چەپ و کۆمۆنیزم و پرسی راماڵین گرێی خواردووە، بە پرسی “نان” یانی زامنکردنی ژیان و گوزەرانی هاوڵاتیان لە ریگای موچەی گونجاو بۆ کریکاران و کارمەندان و بیمەی بێکاری شیاو بۆ کەسانی ئامادە بەکار و زامن بوونی خزمەتگوازرییەکان و بیمە کۆمەڵایەتی و تەندروستیەکان و،،،تاد، هاوکات گرێی خواردووە بە پرسی “ئازادی” یەوە، لە ئازادی بیروا و بەیان و دەربرین و چاپەمەنییەوە بۆ ئازادی هەڵسواڕانی سیاسی و ئازادی ریکخراوبوون و پێکهینانی ریکخراو و نەقابەو سەندیکا و کۆبونەوەو مانگرتن و خۆپیشاندان و… تاد. واتە راماڵینی دەسەڵاتی بۆرژوازی کورد، بۆ چەپ و کۆمۆنیزم، پەیوەستە بە هەردوو گرفتی بناغەیی لە ئاستی ناوخۆی کوردستاندا، کە مەسەلەی” نان و ئازادی”یە و پرسی گشتی جەماوەری کوردستانیشە، نەک هی توێژ و بەشێک و بزوتنەوەیەکی دیاریکراوی کۆمەڵایەتی. گرێخواردنی پرسی راماڵینی دەسەڵاتی بۆرژوازی کورد بە سازدانی جەماوەر لە پێناو زامن بوونی ژیان و گوزەران و ئازادییەکان و مافە فەردی و مەدەنیەکان، راستەوخۆ جۆری دامەزراندنی دەسەڵاتی سیاسیش دەگۆرێت و ڕیگای بەشداری هاوڵاتیان لە بنیاتنانی دەسەڵاتی پشتبەستوی ئازادانەو راستەوخۆی لەخوارەوەی جەماوەری دەهێنێتە گۆڕێ و رۆڵی پاسیف و پانیکی جەماوەری دەگۆڕێت بە رۆلی چالاک و ئومید بەخش و گێرانەوەی ئیرادە نواندنی سیاسی بۆخودی جەماوەر. هەر ئەم هێزە ساز و رێکخراو و خاوەن ئیرادەیەشە دەتوانێ رێگە لە دوبارە گەرانەوەی هیزی راماڵراو بگرێت و توانای بەرگری لەخۆ کردنیشی لەبەرامبەر بە دەستێوەردانی دەرەکی هەبێت. بەجیا لەوانەش ڕاماڵینی دەسەڵات بەشێوی ریکخراو و بەنەخشە، بەجیا لەوەی زامنی دەسەڵاتدارێتیەکی جەماوەری لەخوارەوە دەکات، توانای چارەسەری ئایندەی سیاسی خەڵکی کوردستانیشی لەگەڵ عیراق دەبێت و چوارچێوەیەکی تازەش دەبەخشیت بە مامەڵە لەگەڵ دنیای دەرەوە، وسازدانی پەیوەندیەکی هاوسەنگ لەگەڵ وڵاتانی ناوچەکەدا.
ئامادەیی کۆمۆنیزم لەم نەبەردەدا و وەڵام دانەوەی بەپرسی ئایندەی سیاسی کوردستان، بە دۆخی نەخوازوی ناوخۆی کوردستان و ژیان و گوزەران و ئازادییە و مافەکانیان، شاڕێی وەڵامدانەوەیە بەگرفتی بناغەیی و سەرەکیەکانی کۆمەڵگە و لەهەمانکاتیشدا دەرگا ئاوەڵادەکات و ئامادەیی و پێداویستیەکانی رەوتی بەسەرئەنجام گەیاندنی شۆڕشی سۆسیالیستی، فەراهەم دەکات. کۆمۆنیزم بەبێ وەلانانی کۆسپەکانی بەردەمی، و بەبێ ئەوەی ببێتە نوینەری گرفتە سەرەکی و بناغەیەکانی کۆمەڵگەو سازدانی چینی کریکار و جەماوەری بێبەش لەدەوری و بەبێ ریکخرابوونی چینی کریکار و بەبێ هوشیاری سۆشیالیستی و بەبێ پشیوانی بزوتنەوە کریکاریی و پێشکەوتنخوازەکانی ناوچەکەو دنیا، ناتوانێت بە مەنزڵی خۆی بگات.
کۆمۆنیزمی ریکخراو و دەخالەتگەر و کۆمەڵایەتی، پیویستە بۆئەم نەبەردە ئامادەبێت… ئەمەشە زامنی بەرگرتن بە چارەنووسی نەخوازاو لەبەردەم ئایندەی سیاسی کوردستاندا…
ناوەراستی تەموزی ٢٠٢١