2023

وا بریارە ١٨ ئەم مانگە، هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پاریزگاکانی عێراق بەڕێوە بچێت… لەناو ئەم هەڵبژاردنەدا پێگەی کەرکوک جێگای سەرنج و مەیدانێکی ململانێی حزب و لایەنە سیاسیەکان و گۆرەپانێکی کراوەیە بۆ بەخشینەوەی شەپۆلێک لە بەڵێنی ساختە و دەمەزەردکردنەوەی درۆ و فریوکاری.

شاری کەرکوک کە لەلایەن بزوتنەوە کۆمەڵایەتی و سیاسییەکانی عێراق و کوردستان و حزب و لایەنەکانیانەوە، چەندین ناسنامەی پێبەخشراوە لەوانە “کەرکوک شارێکی عەرەبییە، کەرکوک شارێکی تورکمانییە، کەرکوک شارێکی کوردستانییە، کەرکوک قودسی کوردستانە، کەرکوک دڵی کوردستانە” دیارە لەناو ئەو ناسنامانەدا، جاروبار دروشمی کەرکوک بچوککراوەی عێراقە، کەرکوک شاری کەرکوکیەکانە… وەکو فریوکارییەک بۆ رەوایەتی بەخشین بە ناسنامە قەومییەکان، بەکاردەهێنرێت. هەموو ئەو بزوتنەوە کۆمەڵایەتی و سیاسیانە، کە ئەو دروشمانەیان بەدەستەوە گرتووە، بەپێی هەمان ئەو ناسنامانە کەرکوکیان لە هاوڵاتیان سەندۆتەوە و هەوڵیان ئەوە بووە دروشمی خۆیان بدەن لەناوچەوانی شاری کەرکوک و ناسنامەی هاوڵاتی بوونی لە دانیشتوانی کەرکوک بسەنەوە. لەوەش زیاتر کاریان لەسەر دنەدان، درز دروستکردن، لێکدابران، دژایەتی دروستکردن، لەناو دانیشتوانی کەرکوکدا کردووە بە پیشە، ئاکامی ئەم مامەڵەیە کەرکوکی کردۆتە گەورەترین قوربانی لە ئاستی عیراقدا. هاوکات کەرکوک بۆتە سەنتێزی ململانێی نێوان بزوتنەوەی ناسیونایستی عەرەب و کورد و  تورکمان  و جەنگی دەسەڵات و قەڵەمرەوی سیاسی.

بەدیاریکراوی لەدوای روخانی دەسەڵاتی بەعسەوە، هەموو حزب و بزوتنەوە سیاسییە بۆرژوازییەکان، هەوڵیان ئەوە بوو وەکو بەعس مامەڵە لەگەڵ کەرکوک بکەن… ئەگەر رژێمی بەعس وەکو سیستمێکی دیکتاتۆر و دڕندە و یەک دەست و بەوێنەی دەسەڵاتیکی قوتبی و بێ رکەبەر، سیاسەتی” بە عەرەبکردن، راگواستن و بەبەعسی کردن” ی لە کەرکوکدا پەیرەو دەکرد و ئەم سیاسەتە بەشێک بوو لە ستەمی نەتەوایەتی بەسەر خەڵکی کوردستان و کەرکوکدا، ئەوا دەسەڵاتی سیاسی دوای بەعس نەک جیاواز کە سیاسەتی بەعس نەبوو، بەڵکو درێژەپێدەری ئەو سیاسەت و جیاکارییە بوون، بەڵام توانایی ئەم حزب و هێزە سیاسیانە لە ئاستی توانای بەعسدا نەبووە و هاوکاتیش هیچ کام لەو حزب و لایەنە سیاسیانە تاکە دەسەڵات نەبوون و رووبەڕوو لەگەڵ لایەنی سیاسی تر بوون، ئەمە بۆتە رێگر لەوەی بتوانن وەکو بەعس، هەمان رەفتار و مامەڵە بەرەو پیش ببەن. بەڵام ئەوە هیچ لەو راستییە ناگۆڕێت، کە هەموو ئەو لایەنانە هەڵگری مامەڵەیەکی جیاواز لەبەعس لەگەڵ کەرکوک و ناوچە کیشە لەسەرەکان نەبوون. دەسەڵاتی ناسونالیزمی کورد، کەبەدوای روخاندنی بەعسەوە هەژموونیان بەسەر کەرکوکدا هەبوو، نەک هەر مامەڵەیەکی یەکسان و لەسەر بنەمای هاوڵاتی بوون لەگەڵ خەڵکی کەرکوک نەکرد، بەڵکو ئاستی مامەڵەیان لەگەڵ خەڵکی کورد زمانیش تا رادەی رەفتاری حزبی هێنایە خوارەو و نەک نەیان توانی ماف و داخوازی هاوڵاتیانی عەرەب و تورکمان و…تاد، بەفەرمی بناسن، بەڵکو خەڵکی کورد زمانیانیشیان دابەشی ململانێی حزبی و سەوزو زەرد کرد و “قودس و دڵی کوردستانیان”!!، کردە گۆرەپانیی ململانێییەکی دواکەوتوانە و شارێکی نائارام و قوڵکردنەوەی ناسنامەی قەومی و سەرچاوەیەک بۆ تاڵانی و دزی و زاڵکردنی کەشی میلتاریزە بەسەر هاوڵاتیان و شاری کەرکوکدا، بەم شیوە شکستخواردووترین ئەلگۆی دەسەڵاتدارێتی بزوتنەوەی کوردایەتیان، لە کەرکوکدا نمایش کرد و نەک هیچ هاوڵاتیەکی عەرەب و تورکمان، بەڵکو هیچ هاوڵاتیەکی کورد زمانیش رازی بەو دەسەڵاتە حزبی و میلیشاییە نەبوو. ئاسایشی هیچ کەسێک لەژێر سایەی دەسەڵاتی پارتی و یەکێتیدا زامن نەبوو، خزمەتگوزارییەکان لە ئاستی نەبوونی و سیاسەتی هەڵاوێرد ئامیز، زاڵ بوو. تەنانەت کاتیك داعش هێرشی کردە سەر کەرکوک، پارتی و یەکێتی توانای بەرگریان نەبوو، بۆیە ئەوەی ڕیگەی لە هێرشی داعش گرت و پلانەکانی تیکشکاند لاوان و خەڵکی کەرکوک خۆیان بوون. دوای کۆتایی هاتنی جەنگی سەربازی دژی داعش، و کاتێک هێزەکانی دەسەڵاتی ناوەندی بەرەو کەرکوک گەرانەوە دوبارە دەسەڵاتی پارتی و یەکێتی نەک هیچ بەرگریەکیان نەکرد، بەڵکو تێکشکان و باڵێکی یەکیتیش هاوکاری ئەو تێکشکاندنە بوون. لەو کاتەشەوە کە پارتی و یەکێتی لە کەرکوک دەرکران و دەسەڵاتیان لەدەست دەرهات، ئەمجارە دەسەڵاتی ناوەند کە شیعەی سیاسی تیایدا باڵادەستە ئەلگۆیەکی باشتر لەوەی پارتی و یەکێتی و بزوتنەوەی کوردایەتیان نیشان نەداو بوونە دریژە پێدەری جیاکاری و دوبارە ریگەخۆش کردن بۆ سیاسەتی تەعریب و پەراوێزخستنی خەڵکی کورد زمان و تورکمان و عەرەبی سونە!!…تاد.

بەم جۆرە چ ناسیونالیزمی کورد و چ ناسیونالیزمی عەرب و شیعەی سیاسی، لەدوای کەوتنی دەسەڵاتی بەعسەوە کەرکوکیان کردۆتە مەیدانێک بۆ ئەزموونی پڕ نەنگینی دەسەڵاتیان و خستنە رووی جیاکاری و دنەدانی قەومی و هەوڵ خستنە گەڕ بۆ درزخستنە ناو هاوڵاتیانی شاری کەرکوک.

ئێستا کە جاڕی هەڵبژاردنی پارێزگاکان لێدراوەو بریارە ١٨ ی ئەم مانگە هەڵبژاردن بەڕێوەبچێت، هەر کام لەو لایەنانەی بەشدار بوون لەوەی کەرکوک گیرۆدەی دەیان کیشەی ئەمنی و نەبوونی خزمەتگوزاری بکەن و جیاکاری دریژە پێبدەن و مافی هاوڵاتی بوون بکەنە قوربانی ئامانجە حزبی و تاڵانچیتیەکانیان، جاریکی تر دەیانەوێت بە پۆشینی بەرگی فریشتە ئاسا، روخساری دێوئاسای داهاتوویان بشارنەوە و خەڵکی راپیچی دەنگدان بە خۆیان بکەن، بۆ ئەو مەبەستەش هەر لایەکیان بەپارەی دزراو قوتی هاوڵاتیان و دەسەڵاتی تاڵانچێتیان، ماشێنیکی گەورەی راگەیاندنیان وەرێخستووە و بەڵێنی قەبە قەبە بە هاوڵاتیان دەدەن و وەکو خەمخۆری کەرکوکیەکان و گیرانەوەی ئارامی و خۆشگوزەرانی خۆیان نمایش دەکەن…

ئەوەی لەم نێوەدا جێگای گاڵتەجارییە، درۆ و فریوکاریەکانی بزوتنەوەی کوردایەتی” پارتی و یەکێتی” یە. پارتی و یەکێتی کە زیاتر لە دەهەیەک دەسەڵاتی یەکەمی شاری کەرکوک بوون و کەس دەستی نەگرتبوون و ریگرییەک لەبەردەمیان نەبوو تا فەرمانرەوایەکی هاوبەش و یەکسان و تەندروست و بێ جیاکاری و پڕ خزمەتگوزاری پیشکەش بە کەرکوک و ناوچەکانی بکەن، کەچی بەپێچەوانەوە بوونە سەرچاوەی نائارامی و پەرەدان بەدزی و تاڵانی و تیرۆر و جیاکاری و لوشدانی داهاتی خزمەتگوازارییەکان و گواستنەوەی ململانێی حزبیان بۆ ناو شاری کەرکوک و قوتکردنەوە و بەهیزکردنی دوو دەزگای ئاسایش و دوو دەزگای پۆلیس و دوو دەزگای ئەمنی و دوو هیزی پێشمەرگە و دوو دەسەلات و دابەشکارییەکی ئاشکرای حزبی، کەچی ئیستا باسی خزمەتی کەرکوکیەکان و عەرەب و تورکمان و زوڵم لێکراوانی کورد دەکەن!!… سەیر ئەوەیە پارتی و یەکێتی دوای ئەوەی دەسەڵاتیان لەدەست دەرهێنراوە، دەیانەوێت لە رێگای هەڵبژاردنەکانەوە قەڵەمرەوی دەسەڵاتیان بگێرنەوە، کە دیارە ئەوە لە وەهم زیاتر نییە. جیا لەوانە پارتی و یەکێتی لە هەولێر و دهۆک و سلێمانی… کەکەس دەستی نەگرتوون و ریگرییەکیان نییە، موچەی موچەخۆران نادەن، خزمەتگوازرییەکانیان نابود کردووە، ئاو و کارەبا نییە، دزی و تاڵانیان بێداد دەکات، چەند مانگە مامۆستایان و مامۆستایانی وانەبیژ لەسەر جادەن بۆ خواستی موچە و ئامادەنین وەڵامیان بدەنەوە، کەچی بەو بێ دەسەڵاتیەیان لە کەرکوکدا بەڵێن بەخەڵکەکەی و ناوچەکانی دەدەن، کە خزمەتگوزاری و خۆشگوزەرانیان بۆ فەراهەم بکەن و ئارامی و ئاسایش و پیکەوە ژیان بۆ خەڵکی کەرکوک بکەنە دیاری. چ دوو رووی و داماڵراویەکن لەهەموو مۆراڵێکی سیاسی.

خەڵکی کەرکوک و ناوچەکانی دەوروبەری کە بەکردەوە قوربانی دەستی سەرجەم هیزە بۆرژوازییەکانی عیراق و کوردستان و دەسەڵاتی ئەزموونکراو و شکستخواردووی ئەوانن، نەک نابێ خۆشباوەر بە فریوکاری و بانگەشە پوچەکانیان ببن، بەڵکو دەبێ یەک ریز و هاوچارەنووس، دەست بخەنە ناو دەستی یەکتری و هەڵبژاردنە پوچەکەیان، بە بەشداری نەکردن و بایکۆتی بەبەرنامە بەشکست بکێشن و نەخشەی دوورخستنەوەی سەرجەم بارەگا و هێزی چەکداریان لەشارەکان دابریژن و خۆیان لە ئاستی گەرەک و شوێنەکانی کاردا، هەڵبژاردنی لەخوارەوە و لە کۆبونەوەی گشتیدا بەبێ لەبەرچاوگرتنی ناسنامەی قەومی و دینی… وەڕێبخەن و کەسانی دڵسۆز و جێگا متمانەی خۆیان هەڵبژێرن بۆ بەڕێوەبردنی گەرەک و کارگەو ناوەندەکان و سەرجەم شاری کەرکوک، واتە لە ئاستی محەلی و سەراسەیدا نوێنەرانی هەڵبژێردراو جیگای دەسەڵاتی ئێستا بگرنەوە. 

       ناوەراستی دیسەمبەری ٢٠٢٣     

زیاتر لە دوو مانگە شەپۆلێکی تری بزوتنەوەی نارەزایەتی مامۆستایان و مامۆستایانی وانەبێژ، لە پێناو موچەو دابەشکردنی لەکاتی خۆی و بۆ دامەزراندن و پلە بەرزکردنەوە و چارەنووسی موچە پاشەکەوتکراوەکان دەستی پێکردۆتەوە. بایکۆت و نارەزایەتی و کۆبونەوەو خۆپیشاندانی ئەمجارەی مامۆستایان و مامۆستایانی وانەبیژ، لە درێژەی بزوتنەوەی بەردەوامیاندا بۆ مافە زۆر سادە و رەواکانیان، پێشرەوی زۆری کردووە. دەست لەناو دەست نانی مامۆستایان و مامۆستایانی وانەبێژ، بەردەوامی نارەزایەتییەکان و زیاتر بوونی بەشدابوانی، فراوان بوونەوەی بۆ زۆرێک لە شارو شارۆچکەکان، رەوینەوەی خۆشباوەری بە دەسەڵات و بانگەشەکانیان، پیکهێنانی ئەنجومەنی سەرپەرشتی نارەزایەتییەکان، پێشرەوی کردن لە بایکۆتەوە بۆ کۆبونەوەو خۆپیشاندان، تا رادەیەک راکێشانی پشتیوانی زیاتری کەس و کاری خوێندکاران بۆ خواستەکانیان، زۆر بوونی پشتیوانی کۆمەڵگە بۆ داواکارییەکانیان، سوربوون لەسەر سەرکەوتن. ئەمانە دەستکەوت گەلێکی ئیکجار گرنگن، کە توانایی و بڕوابەخۆبوونی مامۆستایانی زیاتر کردووە. ئەوەی تا ئێستا دەسەڵاتی سیاسی گوێ لەخواستی مامۆستایان و مامۆستایانی وانەبیژ ناگرێت و خۆی لە وەڵامدانەوەیان دەدزێتەوە، نیشانەی بن بەست و لاوازبوونی دەسەڵات و هاوکات گرنگی نەدانە بە پرسی خوێندن و پەروەردە. جیا لەوانە دەسەڵاتی بۆرژوازی کورد ئەگەر خۆپیشاندان و مانگرتنێک زیان و گورز نەوەشێنێتە سەر داهات و کەڵکەکەی سەرمایەو دەستی دزی و تاڵانیان کورت نەکاتەوە، گرنگی پێنادەن و فەرامۆشی دەکەن. مانگرتن و خۆپیشاندانی مامۆستایان، رێگەی کەڵەکەی سەرمایە، سەرچاوەکانی دزی و تاڵانی دەسەڵات راستەوخۆ ناکاتە نیشانە بۆیە بە سانایی گوێی پێنادەن، ئەگەر ئەم بایکۆت و مانگرتن و خۆپیشاندان و کار راگرتنە، لە کارگەیەک، یان کیڵگەیەکی نەوتی، یان دەرەوازیەکی سنوری…. نەک بۆچەند مانگ، بەڵکو تەنها یەک هەفتە رووبدات دەسەڵات ناچار دەبێت، خێرا بیتە سەر خەت و وەڵام بداتەوە. دەسەڵات تەنها بە زمانی پارە و داهات و دزی و تاڵانی ئاشنایە و ئەو چاوچنۆکییە، بەرچاوی گرتووە لەوەی تێبگات، کە دواکەوتنی خوێندن و راگرتنی پرۆسەی خوێندن، چ کارەساتیکی بەدواوەیە و چ کاریگەریەکی دەبێت لەسەر خوێندن و پەروەردە. دەسەڵات لە سەرمایەی مەعنەوی و گرنگی ئاییندەی خوێندن پەروەردە حاڵی نییە، ئەمەش ناوەرۆکی دژە ئینسانی دەسەڵات دەخاتە ڕوو. تەنانەت گواستنەوەی خۆپیشاندان بۆ بەردەم دەسەڵاتی بەغدا، موی دەسەڵات ناجوڵێنیت… لە کاتیکدا بردنی خۆپیشاندان بۆ بەغدا، ئاماژەیەکی رۆشنە بۆ نیشاندانی نابەرپرسیاریەتی دەسەڵاتی هەرێم و خستنەرووی ناوەرۆکی دەسەڵات بە رای جەماوەری لە ئاستی عێراقدا. جیا لەوانە ئەگەر دەسەڵاتی بەغدا مل بدات بە خواستی دانی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم، هیندەی تر دەسەڵاتی سیاسی کورت دەکاتەوەو بی کارەی دەکات… ئاخر دەسەڵاتیك پرسی ئابوری و دەروازە سنورییەکانیان و ئەمنی و موچەو پەیوەندییە فەرمیەکان و  خزمەتگوزارییەکانی لەدەست دەربێت، چی بۆ دەمێنێتەوە جگە لەوەی رۆڵی هیزیکی کرێگرتە بۆ ئیدارەدانی هەرێم بگێرن بێ ئەوەی دەسەڵات و بریاریان بەدەست بێت، واتە تەنها دەبنە جێ بەجێکاری راسپاردەکانی بەغدا.

مامۆستایان و مامۆستایانی وانەبیژ و بە بەدەستەوەگرتنی هەر رۆژەی داهینان و گرتنەبەری رێگای تر، نیشانەی چوونە سەری ئامادەیی و بریاری بەردەوامی دانیانە بۆ سەرکەوتن و ناچارکردنی دەسەڵاتە بۆ ملدانی بەخواستەکانیان… بەڵام هێشتا پێویستە رابەران و هەلسوڕاوان و ئەنجومەنی سەرپەرشتی خۆپیشاندانەکان، رێگای تر و شێوازی تر بگرنە بەر، لە پێش هەموویانەوە ریکخراوبوون و پێکهێنانی رێکخراوەی سەربەخۆی مامۆستایان، لەسەر بنەمای بەرژەوەندی هاوبەش و راکیشانی پشتیوانی زۆرتری کەس و کاری خوێندکاران، بەدەست هێنانی پشتیوانی کۆمەڵگە… گواستنەوەی خۆپیشاندان و مانگرتنەکان بۆ ئەو جێگایانەی شادەماری ئابوری و داهاتی دەسەڵاتە، بۆ نموونە چۆن خۆپیشاندان دەبنە بەغدا، با بەخۆپیشاندان ریگای تانکەرە نەوتەکان بگیرێت، خاڵە سنور و گومرگیەکان، ببەستن… تاد، ئەوە دەتوانێت دەسەڵات بێدار بکاتەوە و ناچاری بکات، بیتە سەر خەت و وەڵام بداتەوە. 

هەشتی ئەم مانگە بۆ تاوتوێکردنی بڕیارنامەی وەستاندنی جەنگ لە غەززە، ئەنجوومەنی ئاساییشی نەتەوە یەکگرتووەکان لە نیویۆرک کۆبوەوە.

کۆبونەوەکە دوای ئەوە هات کە ئەنتۆنیۆ گوتێرێز، سکرتێری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان یاسای ژمارە 99 ی پەیماننامەی نەتەوە یەکگرتووەکانی چالاککرد بۆ ئەوەی ئەنجوومەنی ئاساییش کۆبوونەوەیەکی بەپەلە لەسەر جەنگەکە بکات. بەتایبەتی کە نەتەوە یەکگرتوەکان رایگەیاند نزیکەی 80%ی دانیشتووانی کەرتی غەززە ئاوارە بوون، ئاو، خۆراک، سووتەمەنی و دەرمانیان دەستناکەوێت و رووبەڕووی مەترسیی بڵاوبوونەوەی نەخۆشی دەبنەوە.

هەروەها کرستیان لیندمایەر، گوتەبێژی رێکخراوەکە گوتی:”خەڵکەکە دەستیکردووە بە لێکردنەوەی وایەری تەلەفۆن بۆ ئەوەی بیسوتێنن تاوەکو خۆیانی پێ گەرم بکەنەوە یان ئەگەر شتێکیان هەبوو، خواردنی پێ لێبنێن،” گوتیشی: “شارستانیەت خەریکە دەڕوخێت.”

هەروەها رێکخراوی پزیشکانی بێسنووریش رایگەیاند، ئەنجوومەنی ئاساییش “لە کوشتارە بەردەوامەکە تێوە گلاوە” و پێویستە دەنگ بە “هەڵگرتنی گەمارۆ”ی سەر غەززە بدات.

 کۆبونەوەکە بە ئامادەبوونی سەرجەم ئەندامەکانی کۆبوەوە، بە پینج ئەندامە هەمیشەیەکەوە کە مافی ڤیتۆیان هەیە… لە ١٥ ئەندامی ئەنجومەنەکە ١٣ ئەندامیان دەنگیان دا بە راگرتنی جەنگ، بەڵام جاریکی تر ئەمریکا ڤیتۆی لەدژی بریارەکەداو بەریتانیاش وەکوسەگە دەستەمۆکەی ئەمریکا بێ لایەنی هەڵبژارد، بەم شێوەیە هەوڵی ریكخراوەکە بۆ راگرتنی جەنگ شکستی خوارد.

جەنگ و داگیرکاری دەوڵەتی ئیسرائیل بە درندەییەکی بێ وێنەوە درێژەی هەیە و دەستپارێزی لەهیچ شتیک ناکات، دیارە پشتیوانی غەرب بەشێوەی گشتی دەوڵەتی ئەمریکا بەتایبەتی چ لەوەرێخستنی جەنگ و چ لە دریژەکیشانیدا، هۆکارێکی سەرەکی ملهوری نواندنی بێ هەوساری دەوڵەتی ئیسرائیلە.

ڤیتۆی دەوڵەتی ئەمریکا لە ئەنجومەنی ئاسایش تازە نییەو بێدەنگە کردنیشی لە ژێر پێنانی دەیان و سەدان بریاری نەتەوەیەکگرتوەکان لەلایەن دەوڵەتی ئیسرائیلەوە، نوێ نییە و هەر ئەوەشە وای کردووە دەوڵەتی ئیسرائیل بێ سڵەمینەوە ببڕ و بکوژ بێت و جینۆساید بخوڵقێنێ، دیارە ئەمریکا لەو کۆمەڵکوژییە ئاشکرایەدا بەشدارە، کە تەنانەت دۆستە هەمیشەیەکانی ناچارن دانی پێدا بنێن. هەروەها ئەو پشتیوانیەی دەوڵەتی ئەمریکا لە ئیسرائیل بەتایبەتی کە بڕیار بوو بەزووی جەنگی غەززە کۆتایی پێبهێنێت، بەجێگایەک نەگەیشتووەو هیشتا ئایندەی ئەم هێرش و ملهورییە نادیارە و پێش وەختە تەنانەت ئەگەر ئیسرائیل غەززەش بگرێت شکستخواردووە، بەتایبەتی کە جارێکی تر پرسی چارەسەری کێشەی فەلەستن، لە پەراوێز بوونەوە بۆتەوە بە پرسی رۆژ لەسەر ئاستی دینای فەرمی و جەماوەرییدا. هاوکات لەگەڵ ئەوانەدا ئەو پشتیوانیەی دەوڵەتی ئەمریکا لە ئیسرائیل ئەو راستییە دەخاتە ڕوو کە ئەمریکا نەک بەشێک لە کەمکردنەوەی نائارامی رۆژهەلاتی ناوەراست و لایەنێک بۆ چارەسەری کێشەی فەلەستین نییە، بەڵکو خۆی کۆسپێکی بەکردەوەی بەردەم چارەسەری کێشەی فەلەستین و ئارام بوونەوەی ناوچەکەیە.

ئەوە کە ئەمریکا ئاوا بێ شەرمانە بەرگری لە دەوڵەتی ئیسرائیل و داگیرکارییەکەی دەکات، واوەتر لەوەیە کە جەنگی ئیسرائیل لەدژی فەلەستینیەکان بەرەوا دەزانێت، بەڵکو دەگەڕێتەوە بۆ ئەو رەوتە روو لەلێژییەی لە ئاستی دنیادا توشی هاتووەو لە مامەڵە لەگەڵ کێشەکاندا، شکست خواردوو بووە. هاوکات لاواز بوونی دەوڵەتی ئیسرائیل و هاتنە خوارەوی پێگە سەربازی و هەیمەنەکەی لەناوچەکەدا و سەر بەزرکردنەوەو بەهێز بوونی وڵاتانی عەرەبی و رۆڵیان وەکو کاراکتەری نوێ و سەربەخۆ، هۆکارێکی ترە کە ئەمریکای رووبەڕوو لەگەڵ دۆخێکی نەخوازراو کردۆتەوە. جیا لەهەموو ئەمانە سەرهەڵدانی قوتبی روسی-چینی، قوتبی یەکێتی ئەوروپا، بە یەکجاری کۆتایی بەخەونی ئەمریکا وەکو هێزی خاوەن هەژموونی دنیا تاک لایەنە، بۆ دەورەیەکی نادیاری درێژ هێنا و هێشتاش رەوەندی پاشەکشی بەسەر سەری دەوڵەتی ئەمریکاوە، راستیەکی حاشاهەڵنەگرە. چیتر دنیا نەک بە ئاقاری بەرژەوەندییەکانی ئەمریکادا هەنگاو نانێت، بەڵکو ئەم رەوەندە پێچەوانە بۆتەوە و دەستی پێکردووە.

وەستانەوەی چەند بارەی ئەمریکا بەرووی بریاری راگرتنی جەنگ بەهۆی ئەو تراژیدیا ئینسانی و ئەمنیەی رووبەرووی خەڵکی غەززە ئینسانیەتی ئەم سەردەمە بۆتەوە، مۆری پشتیوانی لە جەنگ و کۆکوژی و هاوکات ریگرییە لە هەنگاوەکانی ئاشتی و گێرانەوەی لانی کەمی ئارامی بۆ ناوچەکەو رووبەرووبونەوەیەکی ئاشکراشە لەگەڵ بزوتنەوەی دژە داگیرکاری ئیسرائیل کە لەسەراسەری دنیادا قوڵپ دەدات. لە کاتێکدا بەسەدان و هەزاران ریکخراوەو نەقابە و سەندیکای کرێکاریی و خاوەن سەدان ملیۆنی ئەندامی و لەپاڵ ملیۆنان ئینسانی تیکۆشەر لە پێناو راگرتنی جەنگ و داگیرکاری و بۆ ئارامی لە مەیداندان، کە خۆی هێزێکی گەورەتر لەسەرجەم قوتبەکانی دنیای ئێستایە، ئەمریکا و سیاسەتەکانی بەشکست دەکێشێت و وەکو هەمیشە لە مەیدانی رای گشتیشدا دوبارە ئەمریکا و غەرب دۆراوی جەنگن، لەبەرامبەر بزوتنەوەی ملیۆنی ئینسانیدا.

ئەمریکا لە ناو ئەنجومەنی ئاسایشدا ئەگەر مافی ڤیتۆکەی لێوەربگیرێتەوە، و تەنها بەدەنگی زۆرینەو کەمینە کیشەکان یەکلایی بکرێنەوە، دەوڵەتی ئەمریکا، دەبێتە قوربانی و دۆراوی یەکەمی ناو ئەنجومەنی ئاسایشی نیودەوڵەتی.

رەوتی داگیرکاری دەوڵەتی ئیسرائیل و پشتیوانی ئەمریکا و غەرب لەو داگیرکارییە و بەتایبەتیش هاوکاری بەردەوامی ئەمریکا لەو جینۆسایدە ئاشکرایەی لە غەززە بەڕێوەدەچێت… دەوڵەتی ئەمریکا لەگەڵ بزوتنەوەی نارەزایەتی ناوخۆی ئەمریکاش بەرەوە روودەکاتەوە. سەرباری هەموو ئەمانە دەوڵەتی ئەمریکا، بەردەوامە لە پشتیوانی ئیسرائیل و داگیرکارییەکی ئیدانەکراو و نەفرەتلێکراو لە ئاستی دنیادا. هۆکاری هەرە سەرەکی ئەم مامەڵەی ئەمریکا ئەوەیە کە لە رۆژهەڵاتی ناوەراستدا هیچ پێگەیەکی جیگیری نییە و هات و هاواری رۆژهەڵاتی ناوەراستی تازە و گەورە کە بەبانگەشەی دیموکراسی و گیرانەوەی ئارامی لەچوارچێوەی هەوڵ بۆ جێخستنی نەزمی نوێی دنیا و نەزمی نوێی ناو نەزمی نوێ، شەیپۆری بۆ لێدرا نەیتوانی بەجێگایەک بگات. تەنانەت ئەو دەوڵەتانەش کە ئەمریکا لە رۆژهەڵاتی ناوەراستدا پەیوەندی لەگەڵیان هەیە، پەیوەندیەکی ناسەقامگیر و شلۆقە، تاکە دەوڵەتێک کە دەتوانی پەیوەندیەکی جێگیر و دریژ مەودای لەگەڵی هەبێت و هەیە، دەوڵەتی ئیسرائیلە، بۆیە ئەمریکا ناچارە ئیسرائیل وەکو تاکە دەوڵەتی جێگا متمانە لەناوچەکەدا، وەکو چاوی بەرژەوەندخوازییەکانی بپارێزێت و بەرگری لێبکات و چاوپۆشی لە درندەیەکەشی بکات.

ئەوەی کە دەتوانێت ئەمریکا لە پشت بەکارهێنانی لۆژیکی هێز و ملهوری دەوڵەتی ئیسرائیل دوربخاتەوە، تەنها ناچارکردنیەتی بە شکست و دۆڕان. هەروەکو لە ٨٠ ساڵی رابردوودا ئەمریکا لە هیچ جێگایەکی ئەم گۆی زەوییە نەیتوانیووە سەرکەوتن بەدەست بهێنێت، لە ڤێتنام وڵاتانی ئەمریکای لاتینەوە تا دەگاتە سۆماڵ…   تەنانەت ئەگەر توانیبێتی رژێمێک بروخێنی، بەڵام دوبارە بە ناکامی هاتۆتە دەرەوە. دواین شکستەکانی ئەمریکا لە عێراق و سوریا و ئەفغانستان و دەم داچەقینە لەبەرامبەر بە پیگەی ئیران لە ناوچەکەدا.

بزوتنەوەی دژە داگیرکاری و جەنگ لە ئاستی دنیادا، بزوتنەوەیەکی گەورەی کۆمەڵایەتی هێندە گەورەیە کە نە فریوی بانگەشەکانی ئەمریکا و غەرب دەخوات و نە توانای ئەوەی هەیە جڵەوی بکات. دنیای فەرمیش لەچاو ئەو بزوتنەوەیەدا هێندە چکۆڵەو بێ کاریگەرە، کە ناتوانێت بەر بەو رەوتە لەشکست لە داسەپاندنی هەژمونی تاک لایەنە بەسەر دنیادا بگرێت. ئەوەی ئێستا ئەمریکا دەیکات، بەرگرییەکی سلبییە بۆ کەم کردنەوەی کاریگەرییەکانی شکست و ناکامیەکانی لە ئاستی دنیادا. ئەم پشتیوانیە بەردەوامەی لە ئیسرائیل و دڕندەییەکەی دەیکات، سەرئەنجام باجەکەی قورستر لە شکستی لە عێراق و سوریا و ئەفغانستان دەبێت…   

ناوەراستی دیسەمبەری ٢٠٢٣

هێشتا دیار نییە گرفتەکانی بەردەم هەڵبژرادن دەتوانرێت وەلابنرێن و لەکاتی خۆیدا هەڵبژاردنەکان بەڕێوەبچێ  یان نا، بەڵام وردە وردە خەریکە مۆتۆر و ماشێنی راگەیاندن و بانگەشەی سەرانی حزب و لایەن سیاسییە بۆرژوازییەکان، دەست پێدەکات.

هەموو هەنگاو و سەردان و کۆبونەوەو لێدوانێکی حزبە سیاسیەکان و بەرپرسەکانیان، وەکو بەشێک لە کەمپەینی هەڵبژاردنەکان دەخرێتە ڕوو. تەنانەت ناکۆکی نێوان حزبەکان و ململانێکانیان بە بەرگی کەمپەینی پێش وەختەی هەڵبژاردنەکان دەچێتە پێشەوە.

هەڵبژاردنەکانی ئەمجارە لە دۆخێکی تایبەتدا بەڕێوەدەچێت. دۆخێک کە هێزە باڵادەستە عێراقییەکان بەتایبەتی  شیعەی سیاسی لە چوارچێوەی قوتبی کردنەوەی دەسەڵاتییدا خەریکی هەنگاونانە و بۆ ئەم مەبەستەشی کاراکردنی دەستور و پێداگری لە فیدرالیزەکردنی عێراقی کردۆتە ئامڕازی ئەم قوتبی کردنەوەیە، لەو راستایەشدا چ لەبەرامبەر بە ناسیونالیزمی عەرەب و چ لەبەرامبەر بە ناسیونالیزمی کورددا، هەنگاوەکانی بە کردەوە دەستی پێکردووە. وەلانانی حەلبوسی وەکو راگرتنی ناسیونالیزمی عەرەب و سنور بۆ دیاریکردنیان، بچوكکردنەوەی پێگەی دەسەڵات و بریاری سیاسی ناسیونالیزمی کورد… لە رێگای فیدرالیزم و دادگای فیدرالیەوە، دەرهاویشتەی ئەو دۆخە تازەیەن.

دیارە ئەوە پرۆسیسێکەو بەردەوام دەبێت، پرۆسیسێک، کە دەیەوێت ئاڵانکارییەکانی بەردەم بۆرژوازی عێراق لاببات و رێگرییەکانی بەردەمی بە بەرگی یاساییەوە، قوت بدات.

لە هەلومەرجێکی ئاوادا هەڵبژاردنەکان، پێش وەختە هەیمەنەی هێزی باڵادەستی سیاسی بەپشتوانی ناوچەیی پێوەیە و گرفتەکانی بەردەم هەڵبژاردنەکان بەتایبەتی رەوندی بایکۆت و بەشداری نەکردنی خەڵک، وەکو گرفتیکی سەرەکی پیش وەختە ئەو هێزانە دەکاتە قوربانی، کە قوربانیانی فیدرالیزمن و پەنجە مۆری فیدرالیزمیان وەکو دەستکەوت نیشانی جەماوەرەکەیان دا. هیچ کام لەو هێزانە چ ناسیونالیزمی سونەی عەرەب و ناسیونالیزمی کورد، توانای بەرگریی و ململانێیەکی فراوانیان لەگەڵ شیعەی سیاسی نییە، بەتایبەتی کە فایلی نیشتیمان سازی لە روانگەی شیعەی سیاسیدا، هیچی لە بانگەشەی ناسیونالیزمی عەرەبی سونی کەمتر نییەو لەبەرامبەر ناسیونالیزمی کوردیشدا کە کاریگەری لەسەر بریاری سیاسی ناوەند زۆر سنوردار و بی کاریگەرە، خیراتر دەتوانێت پرۆسیسی تواندانەوەی لەناو دەسەڵاتی ناوەندیدا جێ بخات. نەک تەنها بودجە و شایستە داراییەکانی هەرێم، بەڵکو دابینکردنی رێژەیەک لە موچەی فەرمانبەرانی هەرێم، دەتوانێت رەزایەتی ناسیونالیزمی کورد بەدەست بهێنێت. بەتایبەتیش کە ناسیونالیزمی کورد جگە لە پرسی موچە، هیچ خواستیکی تری لە ناوەند نییەو بەکردەوەش نیشانی داوە، ئەهلی هەڵگرتنی کەیسی سیاسی و چارەنووساز… نییە.

نە پرسی ئایندەی سیاسی و نە مەسەلەی کورد و تەنانەت دۆسیەکانی وەکو ناوچە دابراوەکان، کێشەی کەرکوک، و سنور …تاد، هەموویان لەدیدی ناسیونالیزمی کوردا بەستراونەتەوە بە ناردنی بەشیک لە موچەی فەرمانبەران و ئیدارەکردنی هەرێم، بە نوینەرایەتی بەغدا و جێ بەجێکردنی ئەجنداکانیان.

ئەم پێگە تازەیەی ناسیونالیزمی کورد کە خەریکە پێ دەگرێت، ناسیونالیزمی کورد دەکاتە قوربانی پلە یەکی هەڵبژاردنەکان و جەنگی ناسیونالیزمی کورد دەگوازێتەوە بۆناو خانەوەدەکەی خۆی و بەرامبەرکی لەسەر نوینەرایەتی کردنی بەغدا لە هەرێمدا دەکاتە مەیدانی ململانێی نیوان هیزە سەرەکیەکانی سەر گۆرەپانی کوردستان.

پێشبرکێی خۆ نزیککردنەوە و خۆت جوتکردن لەگەڵ سیاسەتی باڵادەستی هێزە بڕیار بەدەستەکانی عیراق، لەلایەن پارتی و یەکتیەوە، بەرجەسترین ململانێی ئێستای نیوان پارتی و یەکێتییە. هەردوو لا دەیانەوێت پابەند خۆیان بە بەغداوە رابگەیەنن و وەکو بەشێک لە پرۆسیسی کارای ناو ئەو دۆخە سیاسیە، دەربکەون. ئەوە لەکاتێکدایە چ پارتی و چ یەکێتی ئەو راستییە دەزانن قوتبی بوونەوەی دەسەڵات لە بەغدا، قوربانییەکەی هیزە لۆکاڵیەکانن کە پیگەو بریاری سیاسییان بە ئەندازەی قەڵەمرەوی فیدرالیزم، زیاتر نابێت و ناچارن دەست لە دۆسیەکانی رابردوو بەربدەن، کە قەڵەمرەوی فیدرالیزمی بەزاندبوو. دۆسیەی نەوت و غاز و سامانی سروشتی و فرۆشتن و دارایی، دۆسیەی سنورەکان و بەرگری، و پەیوەندییە فەرمی و نێودەوڵەتیەکان…تاد،  ئەوانە ئیتر پەروەندە و مەلەفی سەربەخۆ و دۆسیەیەک نین هیزە لۆکاڵیەکان بەدەستیەوە بگرن، بەڵکو بەپێی دەستور و فیدرالیزم، ناوەندین و لەژێر چاودیری ناوەندیدا دەبن، ئەوە ئەو ئاڵوگۆرە بەرجەستەیە کە کۆتایی بە باڵادەستی بۆرژوازی کورد بەشێوەی فەرمی بەسەر هەرێمدا دەهێنێت. هەڵبژاردن لەو دۆخەدا بۆ ناسیونالیزمی کورد کە دەرگیری دەیان کێشەی چارهەڵنەگرە، لە بۆمبێکی تەوقیتکراو دەچێت، کە چوار دەورەکەی ئاگرە و ئەو بۆمبە لە ئامیزی هێزە سەرەکی و هاوبەشکانیاندا دەتەقێنێتەوە. ناسیونالیزمی کورد، نە توانای وەڵامدانەوە بە پرسی سادەی وەکو موچەو خزمەتگوزارییەکان و ئازادی و مافە فەردی و مەدەنیەکانی هەیەو نە دۆسیەی ستەمی نەتەوایەتی و کوردایەتی، لە دۆخی ئێستادا کریارێکی هەیە… کێشەی سەرەکی خەڵکی کوردستان لە ئێستادا بەپلەی یەکەم، نان و موچە و خزمەتگوزاری و ئازادیی و مافە فەردی و مەدەنیەکانە، نەک هیچ دۆسیەکی تر کە بۆرژوازی کورد خۆی پێوە هەڵبواسێت. لەناو ئەو دۆسیانەشدا کە خەڵکی کوردستان خوازیاریەتی، بۆرژوازی کورد لە سێ دەهەی رابردوودا سەلماندی کە ئەهلی ئەو خواستانە نییە، بۆیە بەکردەوە کەوتۆتە بەرامبەریان و لەهەلومەرجی تازەی دەستکورتکردنەوەشیان لەلایەن بەغداوە ئیتر توانایی وەڵامدانەوەی پێیان لەدەستداوە. کەواتە هەڵبژاردن و کەمپەینی هەڵبژاردنەکانی بۆ ناسیونالیزمی کورد، خۆی بۆتە کێشەیەکی سەرەکی. پارتی و یەکێتی کە توانای زامن کردنی موچەی فەرمانبەرانیان نەبێت و چاوەروانی ئەوە بن بەغدا قەرزیان بۆ چەند مانگێک پێبدات، چۆن دەتوانن بەڵینی رەنگاو رەنگ بەخەڵکی کوردستان بدەن. ناسیونالیزمی کورد بەتایبەتی پارتی و یەکێتی و گۆران، وەکو سێ کوچکەی سەرەکی دەسەڵاتی هەرێم، لە کاتێکدا دەستیان لە ئابوری سەربەخۆ و فرۆشتنی نەوت و دەسەڵاتی رەها و پەیوەندی سەربەخۆ بە وڵاتانی ناوچەکەو دنیاوە گیرببوو، کە هێزە سەرەکی و باڵادەستەکانی عێراق، لاواز و رادەی قەڵەمرەوی دەسەڵاتیان سنوردار و دەرگیری کێشەی ناوخۆی نیوان خانەوادەی خۆیان بوون، نەیانتوانی کەمترین خزمەت و خۆشگوزەرانی و مافە زۆر سادەکانی خەڵکی کوردستان زامن بکەن. لە دۆخی ئێستادا، کە لەلایەکەوە لەژێر گوشاری کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و عیراق و بریارەکانی دادگای فیدرالی و لەلایەکی تریشەوە رووبەرووی نەفرەتی خەڵک و بزوتنەوەی نارەزایەتی جەماوەرین، پرسی هەڵبژاردن مۆتەکەیەکە بە پلەی یەکەم یەخەگیری دەسەڵاتی بۆرژوازی کوردە… ئەگەر ناسیونالیزمی سونەی عەرەب، بەپێی گۆرەپانی هەڵسورانی سیاسی و پشتیوانیان لەلایەن دنیای عەرەبەوە هیشتا کارتیان لەبەرامبەر بەهیرش و بریارەکانی شیعەی سیاسیەوە بەدەستەوەیە، ئەوا ناسیونالیزمی کورد نەک کارتێکی بەدەستەوە نەماوە، بەڵکو وەکو هاوکار و خۆ رادەستکردنیش مەرج لەسەریان هەیە و ناچاریشن قبوڵی بکەن… بەهەموو ئەو بەڵگەو فاکت و رەهەندە ئاشکرایەی وەڕیکەوتووە، قوربانی سەرەکی لە هەڵبژاردنەکاندا ناسیونالیزمی کوردە. تەنانەت ئەگەری ئەوە هەیە ناسیونالیزمی کورد، سەڵاحیەتی هەڵبژاردنی سەربەخۆ و پەرلەمانی خۆجێی و حکومەتیش، لەپرۆسیەکدا لەدەست بدات. بەتایبەتی ئەگەر پرسی هەمواری دەستور بچیتە بواری کردارییەوە، ئەوا ئەو پرۆسەیە خێراتر دەچێتە پێشەوە.

            کۆتایی نۆڤەمبەری ٢٠٢٣

ئیسلامی سیاسی بەشێوەی گشتی بە “سونی و شیعی” ەوە” چ لە کوردستان و چ لە شوێنەکانی تری دنیا خەریکی هەڵوەراندنی فرمێسکی درۆینەن بۆ خەڵکی فەلەستین. ئەوە لە کاتێکدایە هەر ئەو ئیسلامیانە، لەبەرامبەر درندەیی و هەوسارپچراوی دەوڵە ئیسلامیەکان و حزب و ریکخراوە ئینسانکوژەکانی ئیسلامیدا، لەسەراسەری دنیادا یان هاوکار و هاوپەیمان و یانیش بۆ هێشتنەوەی برێک لە ئابڕوی سیاسی بێدەنگە هەڵدەبژێرن.

لەو نێوەدا ئیسلامیەکانی کوردستان نموونەی بەرجەستەی ئەو مامەڵە نائینسانیەن بە کێشەی خەڵکی فەلەستینەوە و ئامانجیشیان ئەوەیە کێشەی داگیرکاری و ملهوری دەوڵەتی ئیسرائیل وەکو کێشەی ئاینی و مەزهەبی نیشان بدەن و ناوەرۆکی ئەو داگیرکاریی و پاکتاوکردنە نەتەوەییە بشارنەوە کە نزیک بە ٨ دەهەیە بەبەرچاوی دنیاوە لەلایەن دەوڵەتی ئیسرائیلەوە پیادە دەکرێت.

پشتیوانی رەوت و گروپە ئیسلامیەکان لە حەماس، بۆ بەرگریکردن لە خەڵکی فەلەستین و وەستانەوە بەرووی داگیرکاری دەوڵەتی ئیسرائیلدا نییە، بەڵکو هەوڵێکە بۆ خۆ هەڵواسین بە کێشەی فەلەستینەوە و نیشاندانی حەماسە وەکو ئاڵاهەڵگری ئیسلام بۆ پرسی خەڵکی فەلەستین.

لە پاڵ درندەییی دەوڵەتی ئیسرائیلدا بەدژی خەڵکی فەلەستین، دەوڵەتی تورکیا لە درندەیی بەرامبەر بە خەڵکی ئازادیخوازی تورکیا و ناوچەکەو بەتایبەتی تریش لەدژی خەڵکی کوردستان، بەردەوامە. بێ ئەوەی هیچ رەوتێکی ئیسلامی ئیدانەی ئەم درندەیی و پاکتاوکردنە نەتەوەییە بکات و ملهوری و دەستیوردەانی تورکیا لە وڵاتانی ناوچەکەدا ئیدانە بکات. یان هەر ئەو ئیسلامیانە بی ئەوەی ئیدانەیەکی رۆشن و بێ ئەمما و ئەگەری رەوتیکی وەکو داعش بکەن، کە جینۆسایدیکی ئاشکرای ئەم سەردەمەی لە شەنگال و دەوروبەریدا ئەنجامدا و هەموو کردەوەیەکی قێزەون و نائینسانی پەیڕەو کرد. هیچ کام لەو رەوتە ئیسلامیانە هیچ رەخنە و کاردانەوەیەکیان لە بەرامبەر بە رەفتار و مامەلەێ دەسەڵاتدارێتی حەماس لەدژی خەڵکی غەزە و ئەو هەموو دزی و گەندەڵی و تاڵانی و بێمافیەی لە ژێر دەسەڵاتیاندا بەسەر خەلکی فەلەستیندا دایان سەپاندووە، نەک جێگای باس نییە، بەڵکو بەرگری لێدەکەن. رەوت گەلێکی لەم چەشنە چەندە بخوازن و بیانەوێت خۆیان بە کێشەی خەڵکی فەلەستینەوە هەڵبواسن ناکامن و تەنها دەتوانن ببنە بەرگریکار لە حەماسی ئیسلامی، بەواتایەکی تر ئیسلامیەکان هاسوز و پشتیوانی حەماسی ئیسلامین، نەک خەڵکی فەلەستین و رەوایی کێشەکەیان.

ئەوەی کەوای کردووە حەماس و سەرجەم رەوت گەلی تری ئیسلامی پێ بگرن و ئامادەیی لە ململانێ و کێشەسیاسیەکاندا پەیدا بکەن، کێشەی چارەسەر نەبووی فەلەستین و درندەیی و داگیرکاری دەوڵەتی ئیسرائیل و پاشەکشەی رەوتە چەپ و قەومییەکانە، بەڵام ئەم واقعیەتە هیچ رەوایەتیەک بە ئیسلامی سیاسی نادات و ناتوانێت ئاڵوگۆر بەسەر پەیام و ئامانجی ئیسلامی سیاسیدا بهێنێت، کەخوازیاری داسەپاندنی دەسەڵات و بەشی خۆیانن لە ئاستی ناوچەکەدا، نەک چارەسەری رەواو کارسازی کێشەی فەلەستین.

رەوتە و لایەنە ئیسلامیەکانی کوردستان، کە بەتەواوەتی شکستیان خواردووەو ناکام ماونەتەوە لەبەرامبەر مەدەنیەتی خەڵکی کوردستاندا. ئەمجارە دەیانەوێت بە خۆ هەڵواسین و فرمێسک هەڵوەراندن بۆ مستەسعەفینی فەلەستین جیگایەک بۆخۆیان پەیدا بکەن، بەڵام واقعیەت ئەوەیە، کە ناتوانن بە خۆهەڵواسین و فرمێسک هەڵوەراندن بۆ خەڵکی فەلەستین نە لە کۆمەڵگەی کوردستاندا قەرەبووی شکست و ناکامی خۆیان بکەنەوە و نە لەئاستی ناوچەکەشدا جیگایەک پەیدا بکەن. خەڵکی کوردستان و ناوچەکە زۆر لەوە هوشیارترن، کە بکرێت ئەو رەوتە کۆنەپەرستانە فریوکاریەکانیان بەسەریاندا زاڵ بکەن. 

دوای متبوونێکی دوورو درێژی دوای دەستور، جارێکی تر چەمکی فیدرالیزم لەماوەیەدا هاتۆتە ئاراو قسەی لەسەر دەکرێت…

فیدرالیزم چەمکێکی دەستورییە!!، وەکو پەیوەندی هەرێم بە بەغداوە بریاری لێدراوە، ئامانج لەفیدرالیزم بەجیا لە ڕیکەوتنی باڵەکانی بۆرژوازی کورد لەگەڵ بۆرژوازی عێراقی لەسەر داهات و سامان و دەسەڵات، هاوکات ڕەچەتەی بۆرژوازی عێراقی بوو، بۆ دوورخستنەوەی پرسی سەربەخۆیی کوردستان لەهەلومەرج و هاوسەنگیەکی دیاریکراوی دوای روخانی رژێمی بەعسدا.

کاتێک رژێمی بەعس روخا، بۆرژوازی کورد زیاتر لە دەهەیەک بوو دەسەڵاتی سیاسی هەرێمی کوردستانی بەدەستەوە بوو، بەکردەوە کوردستان لە عێراق جیاببوەوە ببوو بە هەرێمێکی سەربەخۆ. ئەوە لەکاتێکدا دەسەڵاتی بۆرژوازی عێراقی نا سەقامگیر و دۆخی عێراق ناجێگیر و پاشان کشا بۆ بەیەکدادانی تایفی و دینی لەنێوان باڵەکانی بۆرژوازی عێراقیدا. کاتێکیش دەستور لە ژێر سایەی دەسەڵاتی ئەمریکادا، پەسەند کرا، مۆری ئەو ناهاوسەنگیەی لە ئاستی عێراقدا بەگشتی و لەگەل هەرێمی کوردستان بەتایبەتی پێوە دیار بوو.

هێزەکانی بۆرژوازی شیعەی سیاسی لە عێراقدا لەسەر بنەمای رێژەی دانیشتوانیان، زۆرتر بەشیان لەدەسەڵات پێبڕاو ناسیونالیزمی سونەی عیراقیش، کە کەوتبووە ژێر گوشاری شکستێکی گەورە بە روخاندنی دەسەڵاتی بەعس و دەسەڵاتی چەندین دەهەیان لەدەست دەرهێنرا، بەپێی هەمان محەکی رێژەی دانێشتوان بەشیان بۆ دیاریکراو و ناسیونالیزمی کوردیش چ بە کەڵک وەرگرتن لە دۆخی ناسەقامگیری عێراق و ململانێی باڵەکانی بۆرژوازی عێراقی” سونی و شیعی” چ بەهۆی دەسەڵاتیان بەسەر خەڵکی کوردستاندا، لە دۆخێکی باشتردا بوو، بەلەبەرچاوگرتنی ئەم دۆخە، پێگەی ناسیونالیزمی کورد زۆترو بەشیشی لە ئاستی عێراقدا لە رێژەی دانیشتوانی زیاتر بوو.

بۆرژوازی کورد “ناسیونالیزمی کورد” فیدرالیزمی وەکو دەستکەوتێکی گەورە تەماشا کرد، لەکاتێکدا خودی دەسەڵاتی بۆرژوازی کورد، شانسی وروژاندن و بەدەستەوەگرتنی پرسی سەربەخۆیشی هەبوو، وە هاوکات پیادەی دەسەڵاتی خۆی زۆر زیاتر لە فیدرالیزم دەکرد. واتە فیدرالیزم بۆ ئەو کاتەی دەسەڵاتی ناسیونالیزمی کورد، کە بەوێنەی دەوڵەتێک بەڵام نافەرمی و خاوەنی دەسەڵاتی رەهای سیاسی و ئەمنی و ئابوری و ئیداری و پەیوەندییەکانی خۆی بوو، فیدرالیزم زۆر کەمتر لەوە بوو کە خۆی بەکردەوە، دەستی لێی گیر ببوو. 

 تا دوای جەنگی داعش و رووداوەکانی ١٦ ئۆکتۆبەر نە لایەن بۆرژوازی عێراقیەوە و نەلە لایەن ناسیونالیزمی کوردەوە، فیدرالیزم هیچ جێگایەکی نەبوو زۆتر چەمکێکی پوچ و بەکردەوە خەوێنرابوو. بۆرژوازی عێراقی توانای ئەوە نەبوو مامەڵەی فیدرالیزم لەگەڵ هەرێم بکات و دەسەڵاتی فیدرالی خۆی لەگەڵ هەرێم بەکاربهێنێ، بۆرژوازی کوردیش درکی بە بێ توانایی ناسیونالیزمی عێراق دەکرد و ئامادەنەبوو دەسەڵاتی بێ سنور و بێ کۆنترۆڵی خۆی کەمتر بکاتەوەو پابەندی فیدرالیزمێک بێت کە لە عێراقدا کەس بەکردەوە نەک توانای بەرگری لێکردن و جێبەجیکردنی نەبوو، بەڵکو بەکردەوە بوونی تەنها لەسەر کاغەز بوو.

دوای ئەوەی وردە وردە بۆرژوازی عێراقی ناکۆکییە گرژ و زبرەکانی خۆی وەلانا و بەرەو پێگرتنەوە دەستی بە هەنگاونان کرد و ڕێکەوتنێکی رێژەیی لەنێوان باڵەکانی بۆرژوازی عێراقیدا دروست بوو تا گەیشت بە شەری سەربازی دژی داعش هاوکات پرسی دەستگرتن و پابەند بوون بە دەستوریش زیادی کرد، کۆتایی هاتنی جەنگی سەربازی داعش و رودوەکانی ١٦ ئۆکتۆبەر بووە وێستگەیەکی نوێ بۆ خۆنواندنی دەسەڵاتی بۆرژوازی عێراقی تا لەلایەکەوە لە ئاستی عێراقدا هەنگاو هەڵبگرێت و رووبەڕووی ئاڵنکاریەکانی بێتەوە و لەلایەکی تریشەوە هەر لەوچوارچێوەیەدا دۆسیەو پەروەندەکانی لەگەڵ دەسەڵاتی هەرێمدا بکاتەوەو بەدەستەوە بگرێت.

پێشتر ئەگەر دەسەڵاتی ناوەندی پرسی پەیوەستبوون و جێبەجێکردنی دەستور و فیدرالیزمی لەگەڵ دەسەڵاتی بۆرژوازی کورد هێنابایە مەیدان گوێگرێکی نەبوو، ئێستا هێنانی هەر پرسێک پەیوەست بە فیدرالیزمەوە مۆتەکەی سەر دەسەڵاتی ناسیونالیزمی کوردە و دەسەڵاتی سنوردارتر و بچوکتر دەکاتەوە.

پرسی داهات و فرۆشتنی نەوت و غاز و دەروازە سنورییەکان و گومرگ و دارایی بەشێوەی گشتی، پرسی سنور و بەرگری، پرسی پەیوەندییەکان و پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان… ئەمانە هەموویان بەپێی دەستور و فیدرالیزم، بەستراوەتەوە بە دەسەڵاتی ناوەندییەوە. دادگای فیدرالیش وەکو بەرزترین شوێنی یەکلایی کردنەوەو بریاردان و لێپرسینەوەی یاسایی و دەستوری، لەگەڵ هاتنەوە ئارای فیدرالیزم، چالاک بۆتەوە کە پێشتر تا ڕادەیەکی زۆر ناکارا و ناوێکی نەبیستراو  بی کاریگەر و بێ رۆڵ بوو، لە جولاندنی دۆسیەکان.

دەسەڵاتی بۆرژوازی کورد، فرۆشتنی نەوت و ڕێکەوتن لەگەڵ کۆمپانیاکانی دەرهێنانی نەوت، پرسی سنورەکان و دەروازە سنورییەکان و خاڵە گومرگیەکان و داهاتی ناوخۆی نانەوتی و دامەزراندنی پەیوەندییەکانی بەوجۆرەی خوازیاری بوو لەگەڵ وڵاتانی ناوچەکەو دنیا، لەژێر هەژموون و بریاری دەسەڵاتی هەرێمدا بوو، دەسەڵاتی فیدرالی عێراق و دادگای فیدرالیش کێشەیەک و لە بنەرەتدا تونایی نەبوو، کەچی ئێستا پێچەوانە بۆتەوە بە خێرایەکی زۆرەوە باڵادەستی خۆی بەسەر دەسەڵاتی هەرێمدا جیگیر کردووە دەسەڵاتیش ناچار بووە ملکەچی بریارەکانی بێت. بریاری راگرتنی فرۆشی نەوت، پرسی بودجە شایستە داراییەکانی هەرێم و گرێدانەوەی بە رادەستکردنی داهاتە ناوخۆیی ونانەوتیەکان، چاودێری بەسەر سنورەکان و هەوڵدان بۆ گێرانەوەی پرسی پاراستنی ئەمنی سنورەکان، پرسی گێرانەوەی پەیوەندییەکان بۆ دەسەڵاتی بەغدا، دەستێوەردان لە پرسی هەڵبژاردنەکان و ئەنجومەنی شارەوانیەکان، گۆشە بەگۆشەی دەستبردنن بۆ پیادەکردنی دەستور و فیدرالیزم… لەهەموو خولەکانی پێشووی پەرلەمانی کوردستاندا پەرلەمان تەمەنی خۆی درێژ دەکردەوە، ئەنجومەنی شارەوانیەکان، بەهەمان شێوە عومری خۆی زیاد دەکرد، نەوت دەفرۆشرا… دادگای فیدرالی هیچ کێشەیەکی نەبوو، هۆکاری ئەوە تەنها هاوسەنگی هێز بوو، ئێستا دادگای فیدراڵی دەسەلاتی یاسایی هەرێمی بەکردەوە هەڵپەساردووە، تەنانەت پرسی چاودیری هەڵبژاردنەکانی خستۆتە ئەستۆی بەغدا و کاری پەرلەمانی هەرێمی راگرتووە…تاد،  بەم شێوەیە ئێستا فیدرالیزم و دەستور لەلایەن بەغداوە کارایەو بەدەستەوە گیراوە. ئەم دۆخەی ئێستای دەسەڵاتی هەرێم کە رۆژ بەڕۆژ بچوکتر و تا رادەی ئەوەی سەران و نوسەرانیان دەڵێن قەوارەی سیاسی هەرێم لەبەردەم کۆتایی خۆیدایە، بەجیا لە ئەزمەو بێ توانایی خودی ناسیونالیزمی کورد، بەرهەمی پاشەکشەی دەسەڵاتی ناوەندی لە دەستور و فیدرالیزم نییە، بەڵکو بەرهەمی رادەیەک لە پابەند بوونی بەغدایە بە فیدرالیزم و دەستورەوە و ئیتر فیدرالیزمیش بانگەوازێکی پوچ نییە، بەڵکو ئامڕازێکی کارایە و ئەم ئامرازەش بۆتە هۆی قوڵکردنەوەی ئەزمەی دەسەڵاتی بۆرژوازی کورد و گەورەکردنی قڵشتی ریزەکانی.

جیا لەهەموو ئەوانە ئێستا کوردستان کۆمەڵگەیەکی دابڕاو لە عێراق، یان سەرگەردان و بی ناسنامەی حقوقی نییە، بەڵکو پرۆسیسی تیکەڵ بوونەوەی لەگەڵ عێراق بەکردەوە لەسەروی ئیرادەی خەڵکی کوردستان و بە خۆجوتکردنی دەسەلاتی ناسیونالیزمی کورد لەگەڵ ناوەند دەستی پێکردووە و ناسیونالیزمی کورد وەکو بەشیک لە بۆرژوازی عێراقی نوینەرایەتی راسپاردەکانی عێراق لە هەرێم و ئاستی ئیداریدا دەکات و وەکو موچەخۆری بەغدا ئەرکی ئیدارەی کوردستانی پێ سپێردراوە، بەڵام لەگەڵ گوشارێکی بەردەوامدا.

ئەم دۆخە تازەیە ویستی دەسەڵاتی بۆرژوازی کورد نەبوو، دیارە ویستی خەڵکی کوردستانیش نییە. بۆ دەسەڵاتی بۆرژوازی کورد ناچاری و بۆ خەڵکی کوردستان، نەفرەتە لەدەسەڵاتی بۆرژوازی کورد کە نەک نەیتوانی ئایندەی سیاسی کوردستان بەرەو جێگایەکی شیاو ببات، بەڵکو بووە هۆکاری دۆخێکی نەخوازراوی سەختی سیاسی و ئابوری و کۆمەلایەتی و دوبارە گێرانەوەی هەژموونی سیاسەت و بریاری ناوەند بەسەر خەڵکی هەرێمدا و دورخستنەوەی چارەسەری کارسازی پرسی سیاسی خەڵکی کوردستان.

ماهیەتی دەسەڵاتی بۆرژوازی عێراقی، چاوەروانی ئەوەی لێناکرێت، بتوانێت هەڵگری هیچ چارەسەرێک بۆ پرسی سیاسی خەڵکی کوردستان و مایەی بەخشینی ژیانێکی ئازادو خۆشگوزەران بێت. بۆیە خەڵکی کوردستان بەتایبەتی چینی کرێکارو جەماوەری بێبەشەکەی لەلایەکەوە پیویستی بە گریدانی خەباتی چینایەتی بە چینی کریکاریی عیراقەوە هەیە و لەلایەکی تریشەوە پرسی سیاسی خەڵکی کوردستان بۆ بڕیاردان لەسەر چارەنووسی خۆی، ئەرکی چینی کرێکارە.

لە کاتێکدا دەسەڵات و حکومەتی ناوەندی دەسەلات و حکومەتێکی مەدەنی نییەو ناتوانێت هاوڵاتیان عێراق لەبەرامبەر بەیاسادا بە یەکسان تەماشا بکات، بۆیە پرسی ئاینندەی سیاسی کوردستان وەکو کیشەیەکی نەتەوەیی و میژووی و لێکهەڵپێکراو لە ئاستی ناوچەکەدا، بەبێ چارەسەر دەمێنێتەوە و ئەگەری دوبارە بوونەوەی ستەمی نەتەوایەتی لەسەر خەڵکی کوردستان، ئەگەرێکی جدیەو چارەسەرەکەشی وەکو هەمیشە بەستراوەتەوە بە گەڕانەوە بۆ ئیرادەی سیاسی خەڵکی کوردستان، بۆ مانەوە لەگەڵ عێراق یان جیابوونەوەو پێکهێنانی وڵاتێکی سەربەخۆ….    

کۆتایی نۆفەمبەری ٢٠٢٣

ئەندازیارانی شاردنەوەی راستییەکان و شێواندی رای گشتی و دەزگای گەوجاندنی پان و پۆری میدیای سەرمایەداری، لە راستای زاڵکردنی بیروباوەری چینە باڵادەستەکان، بۆ ژێرخانی نیزامی ئابورییان و پاراستنی پایەکانی نیزامی سەرمایەداری و قازانج پەرستیان, دنیای سیستمە سیاسی و کۆمەلایەتی و ئابورییەکانیان وا دابەش کردووە، کە دنیا پێکهاتووە لە ولاتە دیموکرات و لیبرالەکان لەلایەک و لەلایەکی تریش وڵاتە دیکتاتۆر و سەربازی و مەزهەبی و ستەم گەرەکان. وا وێنای دنیایان کردووە کە رژێمە دیکتاتۆر و ستەم کارەکان، هێشتا کۆسپی بەردەم دیموکرسین و مافەکانی ئینسان ژێر پێ دەخەن و لە کوشت و کوشتار و بێمافی چەوساندنەوەدا بەردەوامن دژی نەیارە سیاسیەکانیان و بۆ بەرگری لەدەسەلاتیان، دەست بۆ توندوتیژی و لەونێوەشدا دەست بۆ جینۆساید و کوشتنی بەکۆمەڵ دەبەن و ئازادییەکان، سەرکوت دەکەن.

بەم جۆرە راگەیاندنە، دەیانەوێت دیمەن و روخساری بەشێکی بەرین لە نیزامی سەرمایەداری ئێستا رتوش بکەن و دیکتاتۆریەت و دڕندەیی داپۆشراو پەرەدە پێدادراو لەچاو و بە بەروارد بە دیکتاتۆریەتی بێ پەردەو دانەپۆشراو، وەکو سەرکەوتنی دیموکراسی وێنا بکەن و کارنامەو کردەوەکانیان بشارنەوە.

دنیای بەناو دیموکراسی هەوڵ دەدەن سەدام حسینەکان، بینۆشەکان، ستالین و رژیمی ئیران و نیزامە چنگ بەخوێنەکان وەکو دڕندەیی دژ بە دیموکراسی نیشان بدەن، بێ ئەوەی خۆیان ماندوو بکەن و کارنامە و هاوکاری و پشتیوانی خۆیان لەلایەکەوە لەگەڵ ئەو نیزامانە و لەلایەکی تریشەوە کارنامەی وێرانکارانەی راستەوخۆ دەستی خۆیان نیشان بدەن.

کام رژێمی سیاسی دڕندە لە دنیا هەیە ئەمریکا و غەرب و “دیموکراسی” لە هاوکاری کردن و پشتیوانی کردنیدا رۆڵی سەرەکیان نەبووبێت. دەسەڵاتی ئاخوندەکان بە پێی کۆنفرانسی گوادلۆفی فەرەنسا، بۆسەرکوتی شۆرشی ئیران دەسەڵاتیان پیرۆز کرا. رژێمی عێراق، تا ئەو کاتەی کویتی داگیر نەکردبوو، لەلایەن ئەمریکا و غەربەوە هاوکاری بێدرێغ دەکرا و درندەیی ئەو رژێمە لە دژی هەر دەنگێکی ئازادیخوازانە لە عێراق و لەدژی خەڵکی کوردستان، لە کیمیاباران، ئەنفال، سوتماککردن و راگواستن و تەعریب و تەبعیس و بۆمباباران و لە سێدارەدان… دیموکراسی نیگەران نەکرد و روباری خوێن و فرمێسکی وەکو بارانی خەڵکی ستەم لێکراویان نەبینی. دروستکردنی ئیسلامیەکان و ئیخوانەکان و رەوتە دینیەکان لەسەراسەری دنیا بەدژی سۆڤیەت و بلۆکی شەرقدا، وەکو دیاری دیموکراسی لە چاوی خەڵکی دنیادا دەشارنەوە. سعودییە و ولاتە عەرەبیەکان و رژێمە دەست پەروەردەکراوە دڕندەکان لە ئەمریکای لاتیندا، کە راستەوخۆ لەلایەن ئەمریکاو غەربەوە دەستیان لەپشت دەدرێت و هاوکاری دەکرێن، تا دەگاتە دەستخستنە ناو دەستی تاڵیبان و سپاردنەوەی دەسەڵات پێیان، هاوکاری رژێمی درندەی ئینسان کوژی تورکیا و کە بەربەرچاوی دنیایەوە دەبڕی و دەکوژێ، هیشتا لە دۆستانی دیموکراسیین و هاوکاری بێدرێغ دەکرێن… هەموو ئەوانە ئەگەر گۆشەیەکی بچکۆلە لە هاوکاری و پشتیوانی ئەمریکاو غەرب بن بۆ ئەم تیپە لە نیزام و هێزی ئینسان کوژ، ئەوا راستەوخۆش دەستێوەردانی سەربازی لە هەموو وڵاتانی ئەزمەگرتووە پڕ کێشەدا، لەشکرکێشی، و کوشتاری بە کۆمەڵ لەوانە کوشتنی ١٥٠ هەزار سەربازی عێراقی کە لە لۆریەکاندا بە ئاڵای سپیەوە لە پاشەکشەدا بوون بە بڕیاری جۆرج بۆش کوژران، وە کوشتنی ١٢٠ هەزار سەربازی تر لە چەند چاڵیکدا بەبریاری جۆرج بۆش زیندەبەچال کران لە جەنگی کەنداودا، تا دەگاتە جوڵاندنی ناتۆ و تاوانکارییەکانی، سەرکوتی شۆڕش و راپەرینەکان، ئابڵۆقەی ئابوری لەسەر خەڵکی بەشێکی زۆر لەوڵاتانی دنیا بە پاساوی مل نەدانی نیزامە سیاسیەکان بە ویستەکانیان و بریارەکانی رێکخراوەی نەتەوەیەکگرتوەکان… لە کارنامەی ئەمریکاو غەربن و قوربانیانی دەستی ئەم دنیای دیموکراسییەن. بە هەموو پێوانەیەک قوربانیانی دەستی دیموکراسی زۆر زیاترن لە قوربانیانی دەستی رژێمە دیکتاتۆر و سەربازی و سەرکوتگەرەکان.

ئەوەی ئێستا لە غەززە روودەدات و نزیک بە هەشت دەهەیە ئیسرائیل لەدژی خەڵکی فەلەستین ئەنجامی دەدات، لەوانەیە بەرجەستەترین مامەڵەی نا ئینسانی غەربی و جینۆسایدی دیموکراسی لەدژی ئینسانیەت بخاتە ڕوو.

پەنجەمۆری دیموکراسی بە بڕینی ئاو و کارەبا و سوتەمەنی و خۆراک و دەرمان لە زیاتر لە دووملیۆن ئینسان و موبارەکەکردن لە بۆردومانی خەستەخانە، قوتابخانە، زانکۆ، کەمپی ئاوارەکان، شوێنی ژیانی هاوڵاتیان، کوشتنی هەزاران مناڵ و ژن و پیرو پەکەتە، وێرانکردنی شارێکی تەواو… بەڵگەی ئاشکرایە کە دیموکراسی ئەمریکا و غەرب، هەمان دیکتاتۆریەتی وڵاتانی چنگ بەخوێنی دیکتاتۆرییە بە بریاری بەکۆمەڵ و بە دروستکردنی ڕەچێتەی رەوایەتی دیموکراسی!!.

ئەوەی زۆر روون و ئاشکرایە، دنیا دوو بەرەی دیموکراسی و دیکتاتۆری نییە، دنیا دنیای سەرمایەدارییە، دنیایەکە دیکتاتۆریەتی چینی بۆرژازی بەسەریدا زاڵە، جا یان دیکتاتۆریەتی ئاشکرا و بی پەردەیە یان دیکتاتۆریەتی داپۆشرا و پەردە دارە. دیکتاتۆریەتی پەردەداریش سنورەکەی هێندە ناسک و تەنکە لەگەڵ دیکتاتۆری بی پەردەو روتوش، کە بەسادەیی لە مامەڵەی ئێستا ئەمریکا و غەرب لەگەڵ بزوتنەوەی نارەزایەتی جەماوەری بەدژی داگیرکاری ئیسرائیل و بۆردومانی غەزەدا دەبینرێت و قوربانیانی ئاشکران.

لەبەرامبەر بە دیکتاتۆریەتی بۆرژوازیدا بە هەردوو دیوە ئاشکرا و روپۆشکراوەکەیدا، کە لە بنەرەتدا بۆ پاریزگارییە لە نیزامی سەرەوخواری سەرمایەداری، تەنها یەک چینی کۆمەڵایەتی هەیە کەدژی هەردوو دیوەکەی دیکتاتۆری بۆرژوازیە. وە تەنها شۆڕشی لەخوارەوەی چینی کرێکار و دیکتاتۆریەتی پرۆلیتاریایە کە بەپێچەوانەی دیکتاتۆریەتی بۆرژوازییەوە کە بەرگری لە دەسەڵات و کەمینەیەک دەکات، بەرگری لە زوربە و چینی کرێکاریی کریگرتەو جەماوەری ستەم لێچوو لە بەرامبەر کەمایەتیەکی چەوسێنەر دەکات و دەیەوێت لەیەکەمین هەنگاوی سەرکەوتنی شۆرشدا بەرگری و پەلەقاژەی مانەوەی ئەم چینە تیک بشکێنێ، دەتوانێت وەڵامی چینی کرێکاری ریکخراو بێت. تا ئەو کاتەش نیزامی سەرمایەداری لە ئارادا بێت جەنگ و جەنگی نیابەتی، وەکو پێداویستی سەرمایە چ بۆ ئابدەیت کردنەوەو ئارایش دانەوە و دابەشکردنەوەی دنیا لە برگە جیاوازەکان و چ وەکو قەرەبووکردنەوە دەرچوون لە ئەزمەی یەخەگیری سەرمایە وەکو تایبەتمەندیەکی ئەم نیزامە دەمێنێتەوە. جەنگ و ملهوری ئیسرائیل لەدژی خەڵکی فەلەستین جینۆسایدێکە بەدەستی راستەوخۆ دیموکراسی ئەنجام دەدرێت و بەشانازیشەوە رادەگەیەنرێت. ئەمەش ریشەی لە پێداویستی سەرمایەداریی ئەزمەگرتووی بۆگەن بووی ئێستادا دایە. ئەم دۆخەش ئەو راستیە پشت راست دەکاتەوە کە “سۆشیالیزم یان بەربەریەت”، ئەو چەمکە حاشاهەڵنەگرەیە کە ئایندەی دنیای پێوە بەندە…

داگیرکاری و هێرشی بەردەوامی دەوڵەتی قەومی و دینی ئیسرائیل بۆسەر خەڵکی فەلەستین و غەززە، بزوتنەوەیەکی فراوانی لە ئاستی دنیادا هیناوەتە سەر شەقام و ناوەندی زۆریك لە وڵاتەکانی دنیا، لە ئەمریکا و ئەوروپاوە بۆ وڵاتانی عەرەبی و تا ناو خودی دەوڵەتی ئیسرائیل.

ئەم بزوتنەوەیە کە میژوویەکی دوورو درێژی هەیەو لەچەندین برگەدا مۆری خۆیداوە لە روداوەکان و پرسە جیهانی و ناوچەییەکان و گوشار و لەوەش زیاتر رۆڵی بووە لە یەکلاکردنەوەیاندا. بزوتنەوەی بەرگری لە کێشەی فەلەستین بەدریژایی داگیرکاری دەوڵەتی ئیسرائیل، بزوتنەوەی وەستانەوە بەرووی ئاپارتایدی رەگەزی لە خواروی ئەفریقا، بزوتنەوەی وەستانەوەو شکست پێدانی ئەمریکا، لە فێتنام، بزوتنەوەی دژە داگیرکاری عیراق لەلایەن ئەمریکاوە، بزوتنەوەی بەرگری لە خۆراگری خەلکی کۆبانی لە دژی داعش و هێزەکانی پشتیوانیان… گۆشە بەگۆشەی شکۆداری بزوتنەوەیەکی کۆمەڵایەتی فراوانە، کە نەک فریوی بانگەشە و میدیای راست و دەوڵەتی و نێودەوڵەتی نەخواردووە، بەڵكو لە بەرامبەریدا نمایشی هێزی خۆی و لەوەش زیاتر ئاسۆی جیاوازی خۆی خستۆتە ڕوو.

لەهەموو ئەو بزوتنەوە رادیکاڵ و پێشکەتنخواز و ئینسانیەیدا، رۆڵی چینی کرێکار میحوەر و بەشی هەرە کاریگەری بووە. لە بزوتنەوەی دژی داگیرکاری ئیسرائیلدا جارێکی تر ریکخراوەو یەکێتییە کرێکارییەکان رۆژ بەرۆژ بەشداری و کاریگەریان زیاتر دەبێت و پشتیوانیان لە کێشەی چارەسەری فەلەستین بەرەو هەڵکشان، دەچێت. بزوتنەوەی نارەزایەتی لە جەرگەی شار و پایتەختی وڵاتەکاندا، چەند مایەی ئومێد و نیشانەی بێداری ئینسانیەتی وێڵ بەدوای ئاشتی و ئارامی و ئازادی و عەدالەتی کۆمەڵایەتیەوەیە، هێندەش زیاتر مۆردانی لە واقعیەتی کۆمەلایەتی کۆمەڵگە لە ئاستی دنیادا و سەرکەوتنی لە گرەوی هاتنە مەیدانی چینی کریکار لە شوێنی کار و راگرتنی چەرخەکانی بەرهەم هێناندایە.

هاتنە مەیدان و پەیوەست بوونی ریکخراو و یەکێتییە کرێکارییەکان و مانگرتنی کریکاران لە بەشێک لە کارگەکانی چەکسازی و ئامادەنەبوونی بۆ بارکردن و ناردنی چەک بۆ دەوڵەتی ئیسرائیل، هەر رەتکردنەوەی داگیرکاری و ملهوری دەوڵەتی ئیسرائیل نییە، بەڵکو لەهەمان کاتدا رەتکردنەوەی سیاسەتی وڵاتەکانیانە لە پشتیوانی لە دەوڵەتی ئیسرائیل و داگیرکاری و لەوانەش میحوەری تر، بەیان کردنی هاوپشتی و هاوکاری چینایەتی کرێکارانە لە بەرامبەر بە هاوکاری و دەست لەناو دەست نانی دەوڵەت و وڵاتەکان بۆ بەرگری لەداگیرکاری و بەدەستەوە گرتنی لۆژیک  و حەربەی جەنگ بۆ یەکلاییکردنەوەی کیشەو ئەو ئەزمە سیاسی و ئابوریانەی بەشێکی دانەبراوە لە سیستەمی سەرمایەداری.

هاتنە مەیدانی کرێکارانی بارهەڵگری بەندەی بەرشەلۆنەی ئیسپانیا، کە رایان گەیاند چەک و کەرەسەی سەربازی بۆ ئیسرائیل بار ناکەن و داوایان لە کرێکارانی سەرجەم بەندەرەکانی تر کرد کە پێیانەوە پەیوەست بن. نەقابە کریکارییەکانی بەلجیکا و هاوکات لەگەڵ چەند سەندیکای تر کە کاریان گواستنەوەیە لە رێگەی ئاسمان و دەریاوە، راگرت، هەروەها کرێکارانی فرۆکەخانەی نێودەولەتی ئاتین لە یۆنان، جگە لەوەی دەستیان داوەتە نارەزایەتی لەدژی داگیرکاری دەوڵەتی ئیسرائیل بۆ غەززە داوایان لەسەرجەم کرێکارانی بەندەرەکان کردووە کە بارکردن و گواستنەوەی چەک و وەسائیلی جەنگی رابگرن بۆ ئیسرائیل و دەوڵەتانی ناتۆ و غەرب. کرێکارانی چەند بەندەری ئەمریکا لەچوارچیوەی نارەزایەتی بەداگیرکاری ئیسرائیل و پشتیوانی ئەمریکا، ریگەی ناردنی چەکیان گرتووە. هاوکات بەشێک لە کرێکاران بەشێوەی رێکخراو و لەسەر داوای پارتی سۆشیالیستە دیموکراتیەکانی ئەمریکا، بە ریزی دورو درێژ و پاڵکەوتن لەسەر زەوی تەواوی رێگای گواستنەوەی چەکیان لە بەردەم کۆمپانیای زەبەلاحی چەکی “بۆینگ سەنت چارلز”، گرت. هاوکات لە بەریتانیا، کالیفۆرنیا، دانیمارک و زۆر ولات و شاری تری دنیا، کرێکاران بەراگرتنی کار، ریگەگرتن لە گواستنەوەو بارکردنی چەک و کەرەسەی سەربازی بۆ ئیسرائیل و وڵاتانی پشتیوانی و کۆبونەوە نارەزایەتی، بزوتنەوەی دژە داگیرکاری ئیسرائیل و ئەمریکاو غەربیان، تەکان پێداوە و تا دێتیش ئەم بزوتنەوە کرێکارییە فراوانترو ریکخراو تر دەبێت… 

هاتنە مەیدانی چینی کرێکار وەکو هێزێکی کاریگەر و شادەماری بەرهەمهێنان بەدژی داگیرکاری دەوڵەتی ئیسرائیل و هاوکاری و پشتیوانی ئەمریکا و وڵاتانی ئەوروپا مۆبارەکە کردن لە دەوڵەتی دڕندەی ئیسرائیل بۆ کوشتار و کۆمەڵکوژییەکی ئاشکرا، بەشێکە لە رووبەڕووبوونەوەیەکی فراوانتری چینایەتی بەرووی نیزامی سەرمایەدارییدا، کە دنیای خستۆتە سەر لێواری دۆزەخ و جەنگ و جەنگی نیابەتی کردۆتە بەشێکی دانەبڕاو بۆ پارێزگاری لە نیزامی سەرەوخواری سەرمایەداری و ئارایشدانەوەی بەردەوامی بەش و دەستکەوتەکان لە دڵی ئاڵوگۆر و دنیا پێگرتنی دوبارەی قوتبەندییەکان لە ئاستی جیهانی و ناوچەییدا.

کاریگەری بزوتنەوەی دژە داگیرکاری و جەنگ و هاتنە مەیدانی چینی کریکار وەکو میحوەر و لێدانی دڵی ئەم بزوتنەوەیە، لە ئاستی ئەوروپا و ئەمریکاو دنیادا، زۆر لە کاریگەری دەست لەناو دەست نانی وڵاتانی ئەمریکا و غەرب و چەکە مەرگچێن و میدیای نۆکەریان بەهێزترە. چینی کرێکار بەپێی پێگە هەستیار و گرنگەکەی لە مەیدانی ئابوری و بەرهەم هێناندا، دەتوانێ هێزی یەکلایی کەرەوە بێت. بەهێزتر بوون و ریکخراوتر بوون و سەراسەری و هاوئاهەنگی زیاتری کرێکارانی ولاتەکان، بەجیا لەوەی دەتوانێت کۆتایی بە جەنگخوازی و داگیرکاری ئیسرائیل بهێنێت و مۆری خۆی بدات لە چارەسەری پرسی فەلەستین، هاوکات ڕووبەڕوو بوونەوەیەکی چینایەتی ئومید بەخشە لە دژی دەوڵەتەکانیان، لە پێناو ئایندەیەک و دنیایەکی باشتردا.

*****

حەوتی ئۆکتۆبەر ڕیکخراوەی حەماسی ئیسلامی کردەوەیەکی سەربازی فراوانی کردە سەر بەشێک لە ئوردوگا نشینەکانی ئیسرائیل، کە لە ئاکامدا بەسەدان کەس کوژارن و بریندار و بەبارمتەگیران، لە نێو ئەو کوژاوانەدا بەسەدان کەسی مەدەنی بێتاوان گیانیان بەختکرد و  لەناو بارمتەکانیشدا بە هەمان شێوە بەدەیان کەسی مەدەنی رفێنران. لەبەرامبەر بەو کردەوەیەی حەماسدا دەوڵەتی ئیسرائیل لەدرێژەی هێرشە بەدەوامەکانی بۆ سەر فەلەستینیەکان، بە پشتیوانی ئەمریکا و غەرب و پەنجە مۆری ئەوان لەژێر ناوی ئەوەی ئیسرائیل” مافی بەرگری لەخۆکردنی هەیە” دەستی دایە هێرشێکی بەرفراوان و بێ وینە بۆسەر شاری غەزە، هێرشێک کە بە پاساوی لەناوبردنی حەماس، دەستپارێزی لە کوشتنی خەڵکی مەدەنی و ژێرخانی ئابوری و دامەزراوە مەدەنیەکانی وەکو قوتابخانەو خەستەخانەو کەمپی ئاوارەکان و … ناکات و لەوەش زیاتر رێگەی لەوە گرت غەززەی ئابڵۆقەدراو سوتەمەنی و ئاو کارەبا و خۆراک و دەرمان و … پێ بگات.

دوای کردەوە غافڵگیرانەکەی حەماس بۆسەر ئیسرائیل، ئەو پرسیارە هاتە ئاراوە، کە زەمینەو هۆکارەکانی ئەم کردەوەیەی حەماس چی بوو؟ وە کاردانەوەی دەوڵەتی ئیسرائیل بۆچی بەو ئاستە ترسناکە گەیشت و پاڵنەری پشتیوانی ئەمریکا و غەرب لە ئیسرائیل چییە؟ بۆچی ریکخراو و یەکێتییە کرێکارییەکان و خەڵکی ئینسان دۆست و ئازادیخوازی دنیا، بۆ پشتیوانی لە خەڵکی فەلەستین هاتنە مەیدان، کە رۆژ بەرۆژ فراوانتر دەبێتەوە؟ ئەمانە چەند پرسیارێکن کە ئەم وتارەی کردە پێویست.

حەماس وەکو رەوتێکی ئیسلامی سیاسی و سەرجەم رێکخراو گروپە ئیسلامیەکانی تر لە پایەترین ئاستیدا و لە ئاستی دنیادا، یەکێک لە کۆڵەکە سەرەکیەکانی پێگرتن و دروست بوونیان، دەگەڕێتەوە بۆ داگیرکاری بەردەوامی دەوڵەتی ئیسرائیل و چارەسەرنەکردنی کێشەی فەلەستین، جیا لەوانە حەماس بە پشتیوانی و هاوکاری ئەمریکاو ئیسرائیل بەمەبەستی لاوازکردنی ڕێکخراوە چەپ و ئازادیخواز و قەومیەکان و لەوانەش بۆ لاوازکردنی رێکخراوەی رزگاریخوازی، لە فەلەستین پێکهێنراوە.

هێرش و داگیرکاری بێ پسانەوەی دەوڵەتی ئیسرائیل بۆسەر فەلەستینیەکان تەنانەت لەو کاتانەشدا کە “پرۆسەی ئاشتی و دانووساندن” هەیە. لەوانە داگیرکردنی سەرزەمینی فەلەستین و داگیرکردنی ماڵ و شوێنی ژیانیان و سەندنەوەی مافی ژیان کردن لەسەرزەمینی خۆیان دروستکردنی شارۆچکەی یەهودی نشین لەسەر زەمینی خەڵکی فەلەستین، دەستگیرکردنی بەکۆمەڵ و بەردەوام، تیرۆرکردنی لاوانی فەلەستینی دەست بێ چەک و سفیل، داسەپاندنی دۆخێکی سەخت بەسەر زیندانیان و گیراوانی سیاسی، خستنە ژێر چاودێری و ڕیگریکردن لە هاتووچۆی فەلەستینیەکان و کارکردنیان، وەڵامدانەوە بەهەر نارەزایەتی و کاردانەوەیەکی فەلەستینیەکان بەو پەڕی دڵرەقی و توندوتیژی، کۆنترۆڵکردنی سەفەر و هاتوچۆکردنیان و  داگیرکردنی ماڵ و حاڵیان، بە پلە دوو و سێ کردنی فەلەستینییەکانی نیشتەجێی ئیسرائیل، تا دەگاتە ئابڵۆقەدانی شارێکی زیاتر لە دووملیۆن ئینسانی وەکو غەززەو کردنی بەگرتووخانەیەکی ئاشکرای دنیای ئەم سەردەمەو ژێر پێخستنی بریارەکانی ریکخراوە نەتەوەیەکگرتوەکان لە دوای ساڵی ١٩٤٨ وە تاڕیکەوتنامەی “ئاشتی ئۆسلۆ” و تا بە ئێستا دەگات. ئەمانە هەموویان گۆشە بەگۆشەی سیاسەتی دەوڵەتی ئیسرائیلن لە دژی خەڵکی فەلەستین. ئەم دۆخە بۆتە هۆی کەڵەکەبوونی ناڕەزایەتی بەردەوامی بێ وێنەی جەماوەریی لەدژی دەوڵەتی ئیسرائیل نەک تەنها لە فەلەستیندا، بەڵکو لەناوخۆ ئیسرائیل و لەدنیادا. لە دۆخێکی ئاوادا بەکردەوە ئەوە دەوڵەتی ئیسرائیلە کە بۆتە هۆکاری سەرەکی ناجێگیری و ناسەقامگیری لە تەواوی رۆژهەڵاتی ناوەراستدا.

 هێرشی بەردەوامی دەوڵەتی ئیسرائیل لەلایەک و چوونەسەری رۆژ بەرۆژی تورەیی جەماوەری لەدژی داگیرکاری و هێرشی بەردەوام، زەمینە و ژینگەی بۆ هەر هێزێک سازکردووە، کە بیەوێت خۆی بەبزوتنەوەی نارەزایەتی جەماوەری فەلەستینەوە هەڵبواسێت، لەدڵی هەلومەرجێکی ئاوادا و لە جەرگەی پاشەکشەی هێزە چەپ و قەومیەکان و ریکخراوی رزگاریخوازی فەلەستین و لە چوارچیوەی سازانی بەردەوامی وڵاتە عەرەبیەکان و ئاساییکردنەوەی پەیوەندیەکانیان لەگەڵ ئیسرائیلدا، ریکخراوی حەماس کەڵکی لەم دۆخە وەرکرت و لە ٧ ی ئۆکتۆبەردا، نمایشی تونایی خۆی کرد و کاردانەوەی بەرووی ئەم دۆخ و هەلومەرجەدا نیشاندا. ئەم گورز وەشاندنەی حەماسی ئیسلامی بۆسەر ئیسرائیل، لوتبەرزی و غروری تواناییە هەواڵگری و سەربازییەکانی ئیسرائیلی داچەقاندە سەر زەوی و دەوڵەتی ئیسرائیل و حکومەتی دەستی راستی نەتانیاهۆی، توشی گەورەترین شکستی میژووی لە ٧٦ ساڵی رابردوودا کرد.

بێگومان کوشاری خەڵکی مەدەنی و بەئامانجگرتنی ئاهەنگی یەهودیەکان لەو هێرشەدا و بەبارمتە گرتنی خەڵکی مەدەنی، ئینسانکوژیەکی ئاشکرا و بەتوندی جێگای ئیدانە و ریسوا کردنە.

دەستبردنی حەماس بۆ کردەوەیەک ئاوا، لە کاتێکدا کە رووبەڕووبوو لەگەڵ نارەزایەتی جەماوەری فەلەستینیەکان بەدەسەڵاتی ١٧ ساڵەی لە غەززەدا، لەدۆخی بەردەوامی هیرشی دەوڵەتی ئیسرائیل و مت بوون و خەواندن و کەنار خستنی پرسی خەلكی فەلەستین، نارەزایەتی ناوخۆی خەڵکی ئیسرائیل لەدژی نەتانیاهۆ لەبەرامبەر سیاسەتی لەناوبردنی سەربەخۆیی دەسەڵاتی دادوەری و وابەستەکردنی بە دەوڵەتەوە… وای کرد جاریکی تر کێشەی فەلەستین ببێتەوە بە مەسەلی رۆژ و پرسی چارەسەری کیشەی فەلەستین کۆمەڵگەی ئینسانی دابگرێتەوە.

حەماس جگە لە رێکخراوە ئیسلامیەکانی هاوشێوەی وەکو حزب اللە و حوسیەکان و… دەوڵەتی ئیران، چ لای ئەمریکا و غەرب و ئیسرائیل و چ کۆمەڵگەی نێودەولەتی و ریکخراوەی نەتەوە یەکگرتوەکان و تەنانەت لەلای ریکخراوە قەومیەکانی فەلەستینیشەوە، رەتکراوە بێ پەیوەند بە کێشەی فەلەستین و بۆ زۆریشیان وەکو ریکخراوەیەکی تیرۆریست مامەڵەی لەگەڵ دەکرا. بەو گوزە پشت شکێنەی لەدژی ئیسرائیل ئەنجامیدا، توانی خۆی وەکو لایەنێکی فریادرەس و دەنگی کپ نەکراوی نارەزایەتی خەڵکی فەلەستین، دەربخات و دنیا ناچار بەوە بکات وەکو واقعیەتیکی بەرجەستە و لایەنێکی بەرگریکار لە کیشەی فەلەستین، بە فەرمی بناسن. ئەوەی حەماس دەتوانێت بەو ئامانجەی بگات یان نا لەوە کەم ناکاتەوە، کە حەماس وەکو ریکخراوەیەکی ئیسلامی بەشێکە لە واقعیەتی ئیستای کۆمەڵگەی فەلەستین و توانی مۆری خۆی بدات لە واقعیەتیکی حاشاهەڵنەگری داگیرکاری ئیسرائیل لەلایەک و بەرەنگاری خەڵکی فەلەستین لەلایەکی ترەوە. 

بەپێچەوانەی راگەیاندنی میدیای باو و نۆکەر پیشەی غەرب و مۆڵەپێدراوی دنیاوە، حەوتی مانگ دەسپێکی هێرشی حەماس بە هەڵگریساندنی جەنگ نەبوو، بەڵکو گورزیکی غافلگیرانە و بەنەخشەی وەستانەوە بەرووی جەنگخوازی و هێرش و داگیرکاری بەردەوامی ئیسرائیل بوو… لە حەوتی مانگیش بەدواوە دنیا شاهیدی گەورەترین جینۆسایدی دەوڵەتی ئیسرائیلە بۆسەر غەززەو فەلەستینیەکان بە پشتیوانی ئەمریکاو غەرب و پەنجە مۆری دیموکراسی.

بەدوای حەوتی ئۆکتۆبەردا، هێرشی دەوڵەتی ئیسرائیل لەدریژەی هێرشی نەوەستاویدا بۆسەر غەززەو فەلەستینیەکان، بەشێوەیەکی بێ وێنە دڕندانە دەستی پێکرد، ئامانج لەم هێرشە بەربڵاو مەرگ چێنە بەکۆمەڵە، لەلایەن دەوڵەتی ئیسرائیل و حکومەتی دەستی راستی نەتانیاهۆ بۆ بەرگری لە ئیسرائیلیەکان نییە، دەوڵەتی ئیسرائیل هەمیشە لە هێرشدایە، بەڵکو حکومەتی نەتانیاهۆ دەیەوێت لەلایەکەوە قەرەبووی شکستی سیاسی و سەربازی و هەواڵگری حەوتی ئۆکتۆبەر بکاتەوە و ئابرو بۆخۆی بگێڕێتەوە و ئەو قورساییە نەنگینە لەسەر خۆی و حکومەتەکەی لاببات، لەلایەکی تریشەوە دەیەوێت حکومەت دەستی راستیەکەی لەدەسەڵاتدا بهێڵێتەوە. حکومەتی نەتانیاهۆ جیا لەوەی پێشتر لەبەردەم شەپۆلی نارەزایەتی جەماوەری دابوو بەهۆی هەوڵەکانی بۆ لەناوبردنی سەربەخۆیی دەسەڵاتی دادوەری و وابەستەکردنی بە دەوڵەتەوە، هاوکات بەهۆی گورزی حەوتی ئۆکتۆبەر و تێکشکانی لوتبەرزی و مایەپوچی دەزگای هەواڵگری، لەبەردەم نارەزایەتیەکی فراوانی جەماوەریدایە و خواستی دەست لەکارکیشانەوەی خواستیکی سەرەکییە. نەتانیاهۆ دەیەوێت بە سەرکەوتن بەسەر حەماس و دوورخستنەوەی دەسەڵاتیان بەسەر غەززەدا، خۆی لەبەدەم ئەم بزوتنەوە نارەزایەتییە رزگار بکات، بەڵام سەرکەوتی سوپای ئیسرائیل بەسەر حەماس و دەرهێنانی دەسەڵاتی غەززە لە دەستیان، ناتوانێت شکستی و نائاکامی نەتانیاهۆ ناکام بکاتەوە. هەر ئێستا بەهۆی ئەو کردەوەو هیرشە دڕندانەی بۆسەر خەڵکی مەدەنی و ژیرخانی غەززە ئەنجامی دەدات، لەبەردەم رای گشتی دنیادا رووبەڕووی نەفرەت و پەنجەی تۆمەتباری جەنگی بۆ خۆی و حکومەتەکەی رادەکێشرێت… جیا لەوانە تەنانەت بەتەواوەتی لاوازکردنی حەماس ناتوانێت ڕیگای هیچ جۆرە سەرکەوتنێک بۆ دەوڵەتی ئیسرائیل و حکومەتەکەی مەیسەر بکات. چونکە داگیرکاری و هێرشی دەوڵەتی ئیسرائیل هۆکاری دروستبوونی حەماس و هاوشێوەکانیەتی، حەماسیش کەنار بخرێت، حەماسی تر بەناوی ترەوە دروست دەبن.

ئەمریکا و غەرب بەهەموو شێوەیەک بەرگری لە دەوڵەتی ئیسرائیل دەکەن، بە پاساوی” مافی بەرگری لەخۆ کردن” وەکو ئەوەی کە ئەوە فەلەستینیەکان بن ئیسرائیلیان داگیر کردبێت و ناچار بە بەرگری بن لەبەرامبەر هیرشەکاندا، لە کاتێکدا ئەوە دەوڵەتی ئیسرائیلە سەر زەمینی فەلەستنیەکانی داگیرکردووەو هیشتاش لە هێرشکردن و دروستکردنی شارۆچکە یەهودی نشینەکان لەسەر ماڵ و حاڵی فەلەستینیەکان بەردەوامە، هەر بەو پاساوە درۆزنانەیە کە ئیسرائیل “مافی بەرگری لەخۆکردنی” هەیە، دەستی دەوڵەتی ئیسرائیلیان بۆ داگیرکاری و هێرشی بێ وینەو جینۆسایدی خەڵکی فەلەستین لە غەززە لە ژێر ناوی جەنگ لەدژی حەماسدا، ئاوەڵا کردووە. ئەم مامەڵەیەی ئەمریکا و غەرب هەمان مامەڵەی ئەمریکا و غەرب لەگەڵ خەڵکی کوردستان وەبیردێنێتەوە، کە حکومەتی دڕندەی بەعس چەکی قەدەغەکراوی لەدژی خەڵکی کوردستان بەکار دەهێنا، لەوانە ناپاڵم و کیمیاوی و سوتماککردنی گوندو شارۆچکەکان وئەنفال و ژێر لم خستنی بەکۆمەڵی ئیسنان و لەسێدارەدانی بەردەوام و …تاد، کەچی لە پێناو بەرژەوەندی خۆیاندا بێدەنگەیان لێ دەکرد و بەدوای بەڵگەی دڕندەیی بەعسەوە بوون!! و لە پشتیوانی چەکدارکردنی بەعس بی درێغ بوون.

هۆکاری ئەوەی ئەمریکا و غەرب بەرگری لە دەوڵەتی ئیسرائیل دەکەن ئەوەیە کە دەوڵەتی ئیسرائیل، پێگەی میحوەری ئەمریکایە لە رۆژهەڵاتی ناوەراستدا، هیچ سازان و ئاسیکردنەوەی پەیوەندیەکی ئیسرائیل و وڵاتانی عەرەبی ناتوانێت جێگای ئیسرائیل بۆ ئەمریکا لەناوچەکەدا بگرێتەوە. هەروەها پاشەکشەی ئیسرائیل و کەم رەنگ بوونەوەی پێگەو مەوقعیەتەکەی راستەوخۆ کاریگەری لەسەر کەم رەنگ بوونەوە و لاواز بوونی مەوقعیەتی ئەمریکا و غەرب لە رۆژهەڵاتی ناوەراستدا دادەنێت. زوو هاتنە دەستی ئەمریکا و غەرب و ناردنی کەشتییە پڕ جبەخانە سەربازی و جەنگیەکانی، هەوڵیکە بۆ هاوسەنگ کردنەوەی باری لاسەنگ بوونی ئەمریکا لە رۆژهەڵاتی ناوەراستدا، لەدڵی هەلومەرجێکی تەواو نوێی دارمانی پیگەی قوتبی ئەمریکا و غەرب لەلەلایەک و دەرکەوتنی قوتبی چین و روسیا و لەلایەکی تر و بەهیز بوونی پێگەی هەرکام لە ولاتە عەرەبیەکانی ناوچەکە وەکو کاراکتەرێکی کارا لە ناوچەکەدا.

هاتنە مەیدانی ریکخراو و یەکێتییە کرێکارییەکان و خەڵکی ئازادیخواز و ئینساندۆست بەدژی جەنگ و داگیرکاری ئیسرائیلیدا، بەر لەوەی ئیسرائیل نیشانە بێت، ئەمریکاو غەربی کردۆتە نیشانە، چونکە دەوڵەتی ئیسرائیل بەبێ پشتیوانی بەردەوامی ئەمریکاو غەرب، زۆر لەوە لاوازترە بتوانێت ببیتە دەوڵەتی میحوەر لەناوچەکەدا. جیا لەوانە ئەم بزوتنەوە ئازادیخواز و ئینسان دۆستە دژی جەنگ و ملهوری نواندنە، مایەپوچی سیاسەت و نەخشەکانی ئەمریکاو غەرب و پوچی و شکستی میدیای نۆکەریان دەخاتە روو، کە هەموو هەوڵێکیاندا داگیرکاری و ملهوری دەوڵەتی ئیسرائیل بەرەوا نیشان بدەن و لە جەنگ لەگەڵ حەماسدا بەرجەستەی بکەن تا خۆیان لە کێشە سەرەکیەکە بدزنەوە کە هیرش و داگیرکاری ئیسرائیل و چارەسەر نەکردنی کیشەی فەلەستین و مل نەدانی دەولەتی ئیسرائیلە بە ڕیکەوتننامەکانی ریکخراوە نەتەوە یەکگرتوەکان…

ناوەراستی نۆفەمبەری ٢٠٢٣

ئەوەی ئەم چەند رۆژە لە میدیای غەربدا دەخرێتە روو، دەتوانێت ناوەڕۆکی سیاسەت و نەخشەی دژە ئینسانی ئەمریکا و غەرب، لەدژی سەرجەم ئینسانیەت و راستی روداوەکان نیشان بدات.

نەک لەپاڵ ئەو جەنگە دوورو درێژو مێژوویەدا کە لەنێوان فەلەستین و ئیسرائیلدا لە ئارادایە، کە دەوڵەتی ئیسرائیل هۆکاری سەرەکی ئەو خوێن بەربوون و جەنگە مەودا درێژەیە، بەڵکو ماهیەتی ئەمریکا و غەرب بۆ مامەڵە لەگەڵ ئەو پرسە، و سەرجەم پرس و کێشەکانی تری دنیا، لایەنێکی سەرەکی خوڵقاندن و زیندوراگرتن و ڕێگەگرتنیەتی لەهەر رێگاچارەیەکی کارساز. لۆژیکی هێز بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەکانی، بۆ ئەمریکا و غەرب، بەهەموو پێوانەیەک بۆتە بژاردەی دوبارە خۆ بەرهەم هێنانەوەو ئارایشدانەوەی دەورە بەدەورەی خۆی لە ئاستی دنیادا.

لەپاڵ ئەم سیاسەتەدا، یان دروستر بڵێین، بەر لەو سیاسەتە، مۆتوری راگەیاندن بۆ چوارچێوە بەخشین بە لۆژیکی بەکار‌هێنانی هێز و لەنێویاندا جەنگ، لایەنی سەرەکی رۆڵی میدیای ئەمریکی و غەربییە. میدیایەک کە خاوەنی هیچ پرانسیبێکی رێزگرتن لە راستی و ئینسان و مافەکان و لە ئیرادەی نییە و لە بنەرەتدا بۆ رووبەڕووبونەوە راستیە بەرچاو و رۆشنەکان و شێواندنی بەو پەرێ گەوجێتیەوە ئاراستە دەکرێت.  

ئەو جەنگەی ئێستا دەستی پێکردۆتەوە، گۆشەیەکە لە جەنگێکی فراوانتر کە لەلایەکەوە داگیرکاری بەردەوامی ئیسرائیل وەستاوە و لە بەرامبەردا بەرەنگاری و مل نەدانی فەلەستینەکان بە ملهوری و داگیرکاری ئیسرائیل بۆتە راستیەکی جێگیر و حاشاهەڵنەگر.

میدیا غەربی دەیەوێت ئەو راستییە ئاشکرایە کە جەنگی نێوان داگیرکاری ئیسرائیل و بەرگری فەلەستینیەکانە، بگورێت بە جەنگی نێوان حەماس و ئیسلامیەکان لەلایەک و دەوڵەتی ئیسرائیل لەلایەکی ترەوە، ئەمە شێواندێکی ئامانجدارانەیە کە ئەمریکاو غەرب و میدیای نۆکەر و مۆڵەت پێدراو لەپشتیەوە وەستاوە. ئامانج لەم شێواندنە ئەوەیە کە… چاوی دنیا لەسەر کێشەی چارەسەنەکراوی فەلەستین بگوازنەوە سەر حەماس و ئیسلامیەکان و لەو ڕێگایەشەوە بەهرەبەرداری لە بزوتنەوەی فراوان و جیهانی لەدژی ئیسلامی سیاسی بکەن و پشتیوانی بۆ داگیرکاری دەوڵەتی ئیسرائیلی بۆسەر فەلەستینیەکان، بەدەست بهێنن و کێشەی نێوان ئیسرائیل و فەلەستین لە نێوان رەوتە ئیسلامیەکان و حەماسدا بچوک بکەنەوە.

لەونێوەدا بێدەنگی لەبەرامبەر ئەو تاوانە ئاشکرا و بەردەوامانەی دەوڵەتی ئیسرائیل ئەنجامی دەدات، لەدژی خەڵکی فەلەستین چ لەناو ئیسرائیلدا و چ لەدەرەوەی ئیسرائیل و لە غەززەدا، بۆتە قیبەلەنومای میدیای غەربی. پاساویش بۆ ئەم هێرشە بەردەوام و دڕندانەیەی رۆژانە ئەنجامدەدرێت، بوونی حەماس و دژایەتی لەگەڵ ئەوە، لە کاتێکدا قوربانیانی سەرەکی هەر خەڵکی بێتاوان و سڤیلی فەلەستینن و حەماس و رەوتە ئیسلامیەکانیش، دەست پەروەردەوکراوی خۆیانن.

میدیای غەربی لەبەرانبەر ئابلۆقە خستنە سەر شارێکی وەکو غەززە کە زیاتر لە دوو ملیۆن ئینسانی تیایە، نەک بێدەنگە، بەڵکو بەرگری و پشتیوانی لێ دەکات. برینی ئاو و کارەبا، سوتەمەنی و خۆراک و دەرمان و ڕیگری بۆ گەیاندنی کۆمەکی ئینسانی بە خەڵکی غەززە، موچورکێک بە جەستەی پان و پۆری میدیای غەربیدا ناهێنێت.

بۆردومانی کوێرانە و بەردەوامی ئیسرائیل بۆسەر خەڵکی غەززە، لە خوێن هەڵکیشانی هەزاران ئینسان. لە مناڵ و پیرو پەکەوتەو ژن و خەڵکی مەدەنی و وێرانکردنی ژیرخانی ئەو ناوچەیە، موییەک لە جەستەی سڕکراوی میدیای غەربی ناجوڵێنێت. دەیانەوێت هەست و سۆزی خەڵکی دنیاو رای گشتیش سڕ بکەن. تەنانەت دەیانەوێت کۆمەڵکوژی و جینۆسایدی ئاشکرا، لەسەر شانی خۆیان لاببەن و کارنامەی کوشتنی بێ رەحمانەی سەدان ئینسانی مەدەنی لە خەستەخانەو کەمپەکانی ئاوارەیی و قوتابخانەکاندا لەماوەی چەند چرکەیەکدا، لەناو دنیای سادەی دەستراگەیشتن بە راستیەکان، حاشا لێ بکەن و تا ئەم کردەوە پڕ ریسوایەیان، لە چاوی رای گشتی بشارنەوە.

لەناو دڵی ئەو میدیا هەزار سەرەی گیژکردن و شێواندنی راستیەکاندا، هۆشیاری و فریونەخواردنی زوربەی خەڵکی دنیا، بەو میدیا بۆگەن و دژە ئینسانییە، هێشتا مۆتەکەی سەر میدیای کڕدراو ئاراستەکراو مۆڵەپێدراوە،

هێشتا میدیای ئەمریکی غەربی، کۆڵەوارتر لەوەیە بتوانێت کێشەی داگیرکاری دەوڵەتی ئیسرائیل و بۆسەر زەمینی فەلەستینەکان و خەڵکەکەی، بەلارێدا ببات و کێشەی چارەسەرنەکراوی فەلەستین کە هۆکاری سەرەکی خودی سیاسەتی ئەمریکا و غەربە، لەچاوی خەڵکی دنیادا بشارێتەوە. میدیا غەربی نایەوێت دەنگی ملیۆنەها یەهودی کەدژی سیاسەتی ملهورانەی دەوڵەتی ئیسرائیلی و ئەمریکاو غەربن و خۆیان بە هاوچارەنووسی خەڵکی فەلەستین دەزانن، بخاتە ڕوو. نایەوێت دەنگی هێزێکی گەورەی ئینسانی لەسەراسەری دنیادا کە بەدژی داگیرکاری ئیسرائیلن، ببیسترێ و کاری داپۆشین و شێواندنی بۆتە ئەرکیکی پیرۆزی!!. هێشتا ئەندازیارانی ئاراستەکردنی میدیا ئەمریکی و غەربی لەوە حاڵی نین، کە راستی رووداوەکان گەورەترو ئاشکراتر و بەجەستەتر لەوەن میدیایەکی ئاراستەکراو بیانشێوێنێ. دنیای میدیای پیشەیی و ئاراستەکراوی ئەمریکا و غەرب و هێزە بۆرژوازیییەکان لە سەراسەری دنیادا، لەبەرامبەر بە میدیای کۆنترۆڵنەکراوی سادەی مۆبایل و تابلیتە سادە زیرەکەکان و زومی چاوی ئینسانەکان، کە قوربانی راستەخۆی سیاسەتی ملهورانەی نیزامی سەرمایەداری و رەوتە رەنگاو رەنگەکانیانن، لاوازتر لەوەن بتوانن راستیە بەرجەستەکان و رۆشنەکان بە لێڵی بخەنە ڕوو. میدیا غەربی ناتوانێت هەڵوێستی “فیدراسیۆنی جیهانی یەکێتییە کرێکارییەکان دەبلیوو، ئێف، تی، یوو” WFTU  کە خاوەنی زیاتر لە ١٠٠ ملیۆن ئەندامە لە ٣٣ وڵاتدا، بشارێتەوە، کە کەمپەینی هاوپشتی نێودەوڵەتی لەگەڵ خەڵکی فەلەستین ڕاگەیاندو  داوای لە ئەندامەکانی کرد که بە دروشمی ” هاوپشتی لەگەڵ خەڵکی فەلەستین نا بۆ ڕیاکاریی ئیمپریالیستی چارەسەری عادڵانە و ئاشتیانە بۆ پرسی فەلەستین“، هاتە مەیدان و جگە لە ئیدانەکردنی هێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر خەڵکی بێ تاوانی غەززە،  پشتیوانی ئەمریکا و یەکێتی ئەوروپا و هاوپەیمانەکانیان لە داگیرکاری و کردەوە تاوانکارییەکانی ئیسرائیلی ئیدانە کرد. هەروەها “یەکێتی سەرتاسەری کرێکارانی ئیتالیا ” کە ئیدانەی هێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر خەڵکی غەززە، راگەیاند و پشتیوانی لە خەڵکی فەلەستین دەربڕی، میدیا بۆرژوازی و غەربی نایبینێت. پەروەردەی نێونەتەوەیی و کۆمیتەی یەکێتییە کرێکارییەکانی ئەوروپا بۆ پەروەردە، کۆنگرەی یەکێتییە کرێکارییەکانی بەریتانیا، و بزوتنەوەی فراوانی سەر شەقامەکان، هاتنە مەیدانی سەدان هەزار کەس لە وڵاتانی ئاسیا، ئەفریقا، ئەمریکای لاتین، ئوسترالیا و ئەوروپا کە ڕژاونەتە سەر شەقامەکان و بەتوندی ئیدانەی هێرشەکانی ئیسرائیل بۆسەر دانیشتوانی غەززە و باشووری لوبنان، دەکەن و خوازیاری هەڵگرتنی گەمارۆ لەسەر غەززە و کۆتاییهێنان بە داگیرکاری و خوازیاری چارەسەری بنەڕەتی پرسی فەلەستین بوون، هیچیان میدیا و زومی کامیراکانی بۆرژوازی نیشانی نادەن.

میدیای ئەمریکی و غەربی و بۆرژوازی بەشێوەی گشتی، تەنها خەریکی گواستنەوەو ئاوەژوکردنەوەی روداوەکان نین، تەنها ئەوە نییە کە راستیەکان دەشێوێنن و دەیانەوێت رای گشتی بەلاڕیدا ببەن، بەڵکو ئەوان لەپاڵ فرۆکە و راکێت و بۆمبە مەرگچینەکاندا، هەڵمەت دەبەن و خەرکی رەوایەتی بەخشینن بە کوشتار و وێرانکاری و جەنگ، کە بەرژوەندیەکانی بۆرژوازی و سیاسەتە دژە ئینسانیەکانیان، بەرگری لێ بکات.

ئەم میدیایە، کوشندەیە پێویستە ریسوا بکرێت و سەری بۆگەناو بڵاوکردنەوەکەی بەیەکجاری دابخرێت و ئینسانیەتی ئەم سەردەمە لەژێر تەپ و تۆزەکەیدا، رزگار بکرێت. ئەمەش بە پلەی یەکەم کاری چینی کریکار و چەپ و کۆمۆنیزم و هیزە ئازادیخوازو پێشکەوتنخوازەکانە.

کۆتایی ئۆکتۆبەری ٢٠٢٣